Angažovane male scene
Predstavom “Tartif” Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u režiji Egona Savina, 3. maja u Rijeci počinje 16. Međunarodni festival malih scena (MFMS), koji je posvećen produkcijama koje ne pristaju na pozorište kao beg od stvarnosti, već je reč o angažovanim radovima koji ulaze u direktan sukob s društvenim okruženjem ili ga snažno kritikuju u brehtovskom duhu menjanja sveta.
Predstavom “Tartif” Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u režiji Egona Savina, 3. maja u Rijeci počinje 16. Međunarodni festival malih scena (MFMS), koji je posvećen produkcijama koje ne pristaju na pozorište kao beg od stvarnosti, već je reč o angažovanim radovima koji ulaze u direktan sukob s društvenim okruženjem ili ga snažno kritikuju u brehtovskom duhu menjanja sveta.
Molijerov “Tartif” o licemerju verskog establishmenta reprezentativni je primer angažovanog teatra koje dramski predložak ispituje kroz sliku vlastitog društva, istakli su organizatori 16. MFMS-a.
Narodno pozorište u Beogradu izvešće 4. maja “Seksualne neuroze naših roditelja”, dramu švajcarsko - nemačkog autora Lukasa Barfusa, u režiji Tatjane Mandić Rigonat, koja problematizuje pitanje različitosti u današnjem društvu i mehanizme društvene kontrole koji potiču iz porodice.
Savin je reditelj i Singerove drame “Tajbele i njen demon” koju će riječki HKD teatar izvesti 5. maja u Hrvatskom kulturnom domu na Sušaku. Reč je o bajkovitoj i surovoj drami, na trenutke bestidnoj, koja podseća na modernu alegoriju o demonu ljubavi i suptilnoj erotskoj čeznji u religioznom patrijarhalnom svetu punom verskih tabua.
U selekciji Jasena Boka, riječki HNK Ivana pl. Zajca izvešće na svojoj sceni provokativnu predstavu “Turbofolk” mladog Olivera Frljića, koji ukazuje na sve prisutniji fenomen čiji je termin skovao krajem 80-ih Rambo Amadeus, ali je u široku upotrebu ušao u prvoj polovini ratnih 90-ih i odigrao važnu ulogu u političkim zapletima i raspletima na prostorima bivše Jugoslavije.
Frljić je reditelj i Euripidove tragedije “Bakhe” Dramskog ansambla Splitskog leta, koja je izazvala veliki politički skandal prošle godine, a nizom citata osvrće se na nedavnu hrvatsku prošlost, zločine i nasilje. Nakon neizvesnosti zbog prvobitne zabrane, ipak je premijerno izvedena posle burnih reakcija u javnosti.
Prema navodima dramaturga Marina Blaževića, “ove ‘Bakhe’ nemaju nameru odustati od činjenice da se događaju u Splitu i prepuštaju svojim svedocima da se upuste u pokušaje prepoznavanja”.
Publika FMFS-a videće i “Hamleta” mladog litvanijskog reditelja Koršunovasa, jedne od evropskih rediteljskih zvezda, koji istražuje Hamletovu savremenost postavljajući pitanje: “Ko si ti?” To pitanje nameće se kao ključno pitanje savremenog čoveka čijim životom više ne ravnaju totalitarizmi i strah od politike, pa danas najozbiljnijeg protivnika ima u sebi.
Biće izvedena i predstava “Kos” Dejvida Harovera, u režiji Zijaha A. Sokolovića (Kristalne kocke vedrine i Gradsko kazalište Sisak), koja govori o seksualnoj vezi koja transformiše i parališe, preispitujući odnos ljubavi i seksualnosti, ali i zloupotrebe ljudskih emocija.
Berlinski teatar Volksbuehne učestvuje predstavom “Onaj koji kaže da, onaj koji kaže ne”, u režiji svog direktora Franka Castorfa, nemačkog reditelja srednje generacije, koji je poznat po delima kojima se bori protiv društvene manipulacije, a lažna sreća kapitalizma postala mu je idealan okvir za novu kritiku.
U završnici MFMS-a biće izvedena i porodična drama “Polet”
Zagrebačkog kazališta mladih, u režiji Žan-Klod Berutija, i “Djevuška” Bela Pinter kompanije iz Budimpešte.
Običan porodični susret u “Poletu” pretvara se, gotovo po nacrtu vodvilja, u tragikomičnu dramu u kojoj su izmenjene malograđanske pozicije oca, majke, brata, sestre, kćerke, sina... Svako se od njih upušta u neku nedopuštenu avanturu i otkriva na kraju mračne tajne naizgled idilične porodice. Reč je o francusko - hrvatsko - belgijskoj koprodukciji, ostvarenoj u ambicioznom projektu koji uključuje teatre La Comédie de Saint-Étiene, ZKM i Théâtre de la Place iz Liža.
Nagrađivani Bela Pinter i njegova grupa izvešće predstavu “Djevuška”, nagrađenu na berlinskom Festpielu, koja spaja elemente operete i drame, predstavljajući scenski primer kako se parodijom i humorom mogu tretirati i najozbiljnije teme, čak i one koje su tabu u nacionalnoj istoriji, poput uloge Mađara u nacistiekom osvajanju Evrope.
Tematski okvir te produkcije su prisilni rad i napredovanje nemačke vojske i mađarskih kolaboratora u ruskoj stepi, a koristeći pučinijevske melodramske motive, ali i mađarske muzičke hitove ratnog razdoblja, Pinter je napravio izuzetno duhovitu, a opet na začudan način gorku i bolnu dramsku predstavu, naveli su organizatori festivala.
Prema navodima selektora Boka, premda nisu nastajale u trenutku kada je kriza postala ključna reč savremenog trenutka, odabrane predstave govore svojim angažmanom o uzrocima krize u svetu podivljalog kapitalizma u kojem je profit jedini kriterijum uspešnosti, svetu lišenom bilo kakvog morala i vrednosti, osim onih koje prozilaze iz sulude jurnjave za profitom samim.
Površnost, estradizacija, nekritičnost, hipokrizija, manipulacija masovnom svešću, nametnuti lažni moral… temeljne su odrednice na kojima počiva savremeno potrošačko društvo koje naizgled ne ostavlja nikakav izbor pojedincu, naveo je Boko u obrazloženju selekcije, dodajući da uzbora, međutim, ipak ima, tumači li se Brehtova drama “Onaj koji kaže da, onaj koji kaže ne” kao metaforično pravo na izbor.
Tartif, otac hipokrizije, u novim okolnostima dobija posebno značenje, a “Bakhe” postaju obračun s lažima savremene politike i guranjem pod tepih svega ružnog što nam se događa, dok je “Turbofolk” nepristajanje na ćutanje o narodnjacima koji su nas osvojili. Nemačka produkcija Brehta pljuca u lice savršenom svetu potrošačke sreće koju slikaju mediji, a “Seksualne neuroze naših roditelja”, kao i “Polet”, kritički progovaraju o društvu manipulacije i lažnog morala, dok je “Hamlet” topos političkog teatra, čak i kada je, kao kod Koršunovasa, smešten u glumačku garderobu i traži ko je ili šta zapravo jedinka u društvu koje nudi toliko iskrivljenih ogledala.
Pinterova “Djevuška”, slično kao i “Bakhe”, ali kroz humorni aspekt, baca u lice nacije i društva još jednu istorijsku istinu, o kojoj istorijski pobednici tendenciozno ćute, a čak su i duboko intimističke drame “Tajbele i njen demon” i “Kos”, prožete demonima dobro skrivene seksualnosti, danas iskorištene isključivo u marketinške svrhe - ženske grudi prodaju danas sve, od jogurta do automobila, ali o demonima u ženama i susprezanju seksualnosti u licemernom društvu vlada ćutanje, naveo je Boko.
Prema njegovim rečima, predstave 16. MFMS-a s jedne će udarati po lažnoj, medijski dirigovanoj i manipulisanoj slici stvarnosti, subverzivno je potkopavajući kako bismo se zapitali kakav to život zapravo živimo, a s druge, uslovno rečeno prigodno - estetske strane, te produkcije, ispletene oko najznačajnijih pripadnika evropske redateljske generacije, pokazaće da kritički komentar društva ne mora biti lišen umetničke snage.
“Festivalom će, uz izuzetak Frljića, dominirati reditelji srednje generacije, koja je direktno osetila sve posledice dve uzbudljive dekade u kojima su nas velike vođe iz komunizma vodile preko tranzicije do kapitalizma, a da nas, sad je jasno, nigde nisu doveli”, naveo je Boko, dodajući da 16. MFMS nema nameru da kroz svojih deset predstava odgovori na pitanje kuda dalje, ali će možda pojasniti zašto smo došli tu gde smo sada.
Organizatori MFMS-a su HKD Teatar i Grad Rijeka (Odjel za kulturu), a umetnički direktor i osnivač je Nenad Šegvić.
MFMS je pokrenut 1994. godine kao Hrvatski festival malih scena, a od 1999. godine uključio je u program i strane predstave.
Prošle godine najboljom predstavom u celini proglašena je češka “Čekaonica” pozorišnog studija “Farma u pećini”, u reziji Viliama Dočolomanskog, a trijumf je ostvarilo i Beogradsko dramsko pozorište (BDP), koje je dobilo nekoliko nagrada za dramu “Ćeif” Mirze Fehimovića, u režiji Egona Savina.
Sajt festivala je www.theatrefestival-rijeka.hr, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
