Dani evropske baštine
Manifestacija “Dani evropske basstine”, koja u pedesetak zemalja ssirom Starog kontinenta afirmisse zajedničke korene raznolikog prirodnog i kulturnog nasleđa danassnje Evrope, organizovana je u Srbiji na temu “Kulturno nasleđe i održivi razvoj”, uz centralnu manifestaciju u Zaječaru, a niz programa priređeno je i u drugim gradovima, od kojih su najbrojniji u Beogradu, pod sloganom “Nasleđe - prošlost, sadašnjost, budućnost”.
Manifestacija “Dani evropske basstine”, koja u pedesetak zemalja ssirom Starog kontinenta afirmisse zajedničke korene raznolikog prirodnog i kulturnog nasleđa danassnje Evrope, organizovana je u Srbiji na temu “Kulturno nasleđe i održivi razvoj”, uz centralnu manifestaciju u Zaječaru, a niz programa priređeno je i u drugim gradovima, od kojih su najbrojniji u Beogradu, pod sloganom “Nasleđe - prošlost, sadašnjost, budućnost”.
Program centralne manifestacije u Zaječaru obuhvata svečani doček gostiju na Rajačkim pimnicama, uz pozdravnu reč direktora Muzeja Krajine Gordana Janjića, tradicionalnu zdravicu, demonstraciju običaja spremanja za berbu grožđa i obilazak Pimnica, nakon čega će u Narodnom muzeju biti otvorena nova stalna postavka i gostujuća izložba iz Turn Severina.
Potom je predviđen obilazak galerijskog prostora “Feliks Romulijana” i samog arheološkog lokaliteta, a u programu će učestvovati i Prvo beogradsko pevačko društvo, muzikom Stevana Stojanovića Mokranjca.
Jedna od atrakcija ovogodišnje proslave su Rajačke pimnice, jedinstven arhitektonski kompleks vinskih podruma, na brežuljku pored Timoka, nastao od polovine 18. veka do 30-ih godina 19. veka, koji čuva nematerijalnu baštinu vezanu za veštinu spravljanja čuvenog rajačkog vina.
Prema zvaničnoj evidenciji, na Rajačkim pimnicama sada ima 160 starih vinskih podruma, postavljeni oko centralnog trga sa česmom. Građeni su od tesanog kamena, pokriveni ćeramidom. Podrumi su delimično ukopani u zemlju kako bi temperatura vrlo malo varirala tokom godine, a na spratu su prostorije za boravak u doba berbe i negovanje vina.
Lokalitet Rajačkih pimnica je ove godine uvršten na tentativnu listu Svetske baštine UNESKO.
Feliks Romuliana (Felix Romuliana), palata podignuta po zamisli imperatora Gaja Valerija Galerija Maksimilijana, pripada posebnoj kategoriji spomenika rimske dvorske arhitekture vezane isključivo za razdoblje tetrarhije, a na UNESKO-voj listi svetske baštine je od 29. juna 2007.
Na lokalitetu Feliks Romulijane otkriveni su arheološkim radovima ostaci starijeg i mlađeg utvrđenja. Obe fortifikacije podignute su u vremenskom intervalu od desetak godina. Komunikacijom koja je spajala istočnu i zapadnu kapiju prostor unutar bedema je podeljen na dva dela različite namene. Severnu polovinu obuhvata kompleks carske palate sa malim hramom i monumentalnim žrtvenikom, dok se na južnoj polovini nalaze objekti za javnu upotrebu (veliki hram sa dve kripte pravougaone osnove i terme) i objekti za opsluživanje palate (horeum i jednobrodna građevina sa portikom). Od prve decenije IV do sredine VI veka u nekoliko mahova menjaju se naziv, izgled i osnovna funkcija. Već u drugoj polovini IV veka Romulijana je zapuštena palata, a posle provale Gota i Huna postaje malo vizantijsko naselje koje se pod nazivom Romuliana pominje u spisku mesta obnovljenih u vreme Justinijanove vladavine.
Gamzigradski dvorac je poslednji put oživeo kao utvrđeno slovensko naselje XI veka.
Sistematska arheološka istraživanja traju od 1953, a na otkrivenim objektima kontinuirano se vrše konzervatorski radovi.
Arheološko nalazište Feliks Romulijana nalazi se u okviru Narodnog muzeja u Zaječaru, koji je osnovan 1951. godine, a obuhvata i Radul begov konak, Tursku vodenicu, Muzej zdravstva i Zadužbinu “Nikola Pašić”.
Narodni muzej Zaječar, organizator centralne proslave “Dana evropske basstine”, dobio je tim povodom novu stalnu postavku, prvi put posle 40 godina, a u saradnji sa rumunskim muzejom Portile de fier iz Turn Severina, predstavlja i gostujuću arheološku izložbu “Rimska Drobeta i njegovo područje”.
Novom stalnom postavkom u Narodnom muzeju u Zaječaru, idejnim rešenjem i koncepcijom izlaganja eksponata, ispričana je priča o počecima života na prostoru današnjeg grada, lokalitetu Feliks Romulijana i bogatoj istoriji Zaječara i okoline. Priča govori o seoskom, gradskom i duhovnom životu, ali i o kulturnoj i nacionalnoj raznolikosti stanovnika ovog dela Srbije.
Gostujuća izložba iz Turn Severina posvećena je utvrđenju Drobeta, prvoj rimskoj građevini od kamena na teritoriji Dakije. Njegova osnovna uloga je bila da odbrani čuveni Trajanov most koji je sagradio Apolodor iz Damaska. S druge reke, most je branio mali kamp Pontes.
Nivo i kvalitet rimske kulture u naseljima u Dakiji razlikuje od slučaja do slučaja. U principu, može se govoriti o pokrajinskom nivou ove kulture. Međutim, arhitektonski, kamp u Drobeti predstavlja tip naselja karakterističan za carstvo početkom drugog veka nove ere: kapije sa kamenim stubovima, polukružnim i povijeni otvorima itd. Za Rimljane, uloga Drobete je bila da spreči napade sa severa, čak i posle osvajanja Dakije i stabilizacije tog područja. Nakon toga, kamp ostaje u unutrašnjosti carstva. Tokom kasnog rimskog perioda Drobeta i čitava oblast Đerdapa imaju posebno mesto.
Iako je većina utvrđenja u vezi sa napadima Huna, u Drobeti, zgrade građene u krst, koje su u korelaciji sa drugim strukturalnim elementima, datiraju nakon tih napada. Otkrića kasno rimskog doba iz oblasti Đerdapa pokazuju da je leva obala reke bila ne samo napuštena nakon povlačenja rimske vojske i administracije u Dakiji, već da je bila organizovana kao široka pogranična oblast.
Drobeta se od 2. do 4. veka ove ere nalazila u središtu dešavanja u predelu gornjeg toka Dunava u rimskom carstvu. Izložba osvetljava neka od pitanja koja proizilaze iz uloge rimskog grada i utvrđenja - Drobete.
Dani evropske baštine zasnovani su na konceptu projekta “Otvoreni dani kulturnih spomenika” koji je prvi put održan u Francuskoj 1984. godine kako bi se široj publici prikazali spomenici kulture koji im nisu bili dostupni tokom godine. SE je preuzeo osnovu koncepta tog projekta, proširivši je na ideju o međusobnom zbižavanju stanovnika starog kontinetna kroz bolje razumevanje sopstvenog prirodnog i kulturnog nasleđa koje je, iako danas veoma različito, nekada imalo iste korene.
SE ove godine obeležava 25 godina od konferencije u Granadi (1985) i prve ideje o potrebi boljeg upoznavanja šire javnosti sa kulturnim nasleđem, pod sloganom “Open doors - open minds - 25 godina Dana evropske baštine - 25 years - 50 states”.
“Dani evropske baštine” se od 1999. obeležavaju u saradnji SE i Evropske komisije, predstavljajući nova kulturna dobra na uvid javnosti i otvarajući istorijske građevine inače zatvorene za javnost, odnosno naglašavajući tradiciju, lokalne veštine, arhitekturu i umetničke predmete, ali njihov širi značaj je da zbliže ljude različitih kultura i jezika.
Manifestacija „Dani evropske basstine“ organizuje se u Beogradu od 2002. godine, a Beograd je 2006. bio domaćin i centralne manifestacije za Srbiju i seminara SE za zemlje jugoistočne Evrope, dok je 2007. godine, u organizaciji sa SE, Evropskom komisijom i Ministarstvom kulture, bio domaćin centralne proslave za čitavu Evropu, u okviru predsedavanja Srbije Komitetom ministara SE.
Manifestacija u Beogradu postala je svojevrstan praznik kulture i turizma, otvarajući posetiocima vrata gradskih zdanja, kuća pod zaštitom, muzeja i drugih ustanova kulture.
Tradicionalno i ove godine program je organizovan od 11. do 19. septembra na čitavoj teritoriji grada - za organizovane posete otvorena su vrata dvorskog kompleksa, Doma Narodne skupštine Srbije, Vlade Srbije, Starog i Novog dvora, Narodne banke Srbije, francuske ambasade, i kuća-spomenika kulture (Dom Jevrema Grujića, kuća porodice Veljković), muzeja, centara za kulturu, biblioteka i drugih ustanova kulture, koje su pripremile izložbe, tematske programe, predavanja, radionice, filmske projekcije, muzičke i muzičko-scenske programe i prilagođavaju svoje radno vreme za što veći broj poseta...
Organizovana su razgledanja ambijentalnih celina sa turističkim vodičima, a kao i svake godine, manifestacija je posebno usmerena na mlade za koje su pripremljeni programi, radionice, pozorišne predstave... Deo programa dostupan je i osobama sa invaliditetom ili posebno pripremljen za njih.
Detaljne informacije o programu manifestacije dostupne su na sajtu grada Beograda www.beograd.rs i Turističke organizacije Beograda www.tob.co.rs, kao i u Turističko-informativnim centrima TOB-a.
D. Stefanović / SEEcult.org
