Dediću - Trifunović za 2010.

Nagradu “Lazar Trifunović” za 2010. godinu dobio je Nikola Dedić za tekst "Multikulturalnost, mediji, umetnost u državi vanrednog stanja” o radu “Cigani i psi” Zorana Todorovića, koji je izazvao raspravu u stručnoj javnosti, dok je priznanje Društva istoričara umetnosti Srbije (DIUS) za najbolju autorsku izložbu u 2010. dobila Svetlana Petrović, urednica Likovne redakcije Kulturnog centra Beograda, za izložbu “Moje iskustvo u svesci”.

Nagradu “Lazar Trifunović” za 2010. godinu dobio je Nikola Dedić za tekst "Multikulturalnost, mediji, umetnost u državi vanrednog stanja” o radu “Cigani i psi” Zorana Todorovića, koji je izazvao raspravu u stručnoj javnosti, dok je priznanje Društva istoričara umetnosti Srbije (DIUS) za najbolju autorsku izložbu u 2010. dobila Svetlana Petrović, urednica Likovne redakcije Kulturnog centra Beograda, za izložbu “Moje iskustvo u svesci”.

Nagrade će tradicionalno biti uručene 14. januara u galeriji Artget KCB-a, na rođendan Trifunovića, koji se obeležava i izložbom “Kritičari su izabrali” u Likovnoj galeriji KCB-a.

Nagrađeni Dedićev tekst, objavljen u časopisu Treći program (broj 145 za 2010. godinu), napisan je povodom video rada Zorana Todorovića “Cigani i psi”, predstavljenom na 50. Oktobarskom salonu u Beogradu 2009.

Stručna komisija (u sastavu: Milica Petronijević, direktorka Umetničke galerije “Nadežda Petrović” u Čačku, profesor Fakulteta primenjenih umetnosti i Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu Zoran Gavrić i likovni kritičar Slobodan Ristić - predsednik žirija), navela je u obrazloženju da Dedić u nagrađenom tekstu analizira medijski, performativni i umetnički aktivizam Todorovića, čiji radovi imaju posebnu recepciju u savremenoj kritici.

Medijski, Todorovićev rad je realizovan kao video instalacija koja se sastoji od dva filma projektovana na odvojenim platnima. Snimanje je obavljeno mikrokamerama koje su na beogradskim ulicama nosila deca-prosjaci romske nacionalnosti i psi lutalice. Već i taj podatak o nastanku rada, kako je navela Komisija, deluje šokantno i, kako je već primećeno, a što usvaja i Dedić, ovaj rad odbacuje sve stereotipe “političke korektnosti” kao oblika bavljenja socijalnim problemima. Dedić smatra da taj rad odbacuje taktiku takozvanog društveno odgovornog aktivizma i političke korektnosti, direktno markirajući određeni socijalno nevidljivi sloj unutar srpskog društva.

U obrazloženju se ističe i da Dedić u analizi “postavlja osnovna pitanja: koja je etički prihvatljiva pozicija umetnika u bavljenju društveno ‘osetljivim’ pitanjima - reč je o razlici između ‘socijalno odgovornog’ art aktivizma, tj. ‘artivizma’, s jedne strane, i distancirane pozicije ciničnog beleženja, odnosno dokumentovanja društvene stvarnosti, s druge strane, i na koji način umetnost doprinosi dekonstruisanju ili reprodukovanju dominatnih, hegemonih ideoloških i kulturnih modela kao što je, na primer, rasizam”.

Prema Dediću, Todorovićev rad sadrži i dva ključna usmerenja biološkog karaktera savremene umetnosti - anatomopolitički i biopolitički pristup, što su pojmovi koji se izvorno vezuju za poststrukturalističku teoriju Mišela Fukoa. U anatomopolitičkom pristupu, Todorović radi s pojedinačnim telom/telima i dejstvom tehnologije, odnosno medicine na njih - što je karakteristično za neke ranije njegove radove, dok u biopolitičkom pristupu, koji se može povezati s radom “Cigani i psi”, istražuje strategiju društvenog vladanja i dominacije.

Ako je jedna od najznačajnijih teza srpske likovne kritike poslednje decenije 20. veka prepoznata u sintagmi “umetnost u zatvorenom društvu”, sada, u Todorovićevom radu, po Dediću, prepoznajemo simptome srpskog tranzicijskog društva. Dedić zaključuje da je rad “Cigani i psi” umetnički zahvat koji nastupa na mestu temeljnog društvenog antagonizma, mestu isključenja “Drugog”, rad koji na krajnje uznemiravajući način dokumentuje nemogućnost savremenog srpskog društva da se konstituiše kao suštinski demokratska zajednica ravnopravnih građana, navedeno je u obrazloženju odluke o dodeli nagrade “Lazar Trifunović”.

Dedić je pripadnik najmlađe generacije teoretičara i istoričara umetnosti, ali i autor već zapažene produkcije (knjiga Ka radikalnoj kritici ideologije, Od socijalizma ka postsocijalizmu i Utopijski prostori umetnosti i teorije posle 1960, kao i studije Umetnost između društvenog viška vrednosti i ubrzanih ideologija, objavljene protekle godine u katalogu izložbe Trijumf savremene umetnosti, održane u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine u Novom Sadu).

Žiri za dodelu priznanja DIUS za najbolju autorsku izložbu u 2010. godini, koji su činili profesorka Filozofskog fakulteta u Beogradu Simona Čupić, kustos Muzeja primenjenih umetnosti Slobodan Jovanović i savetnica Narodnog muzeja u Beogradu Dragana Kovačić (predsednica), nagradio je
Svetlanu Petrović za izložbu “Moje iskustvo u svesci”, priređenu u Likovnoj galeriji KCB-a u junu 2010.

U obrazloženju se ističe da ta izložba, posvećena 50- godišnjici rada Likovne galerije KCB-a, napušta praksu kojom se jubileji obeležavaju reprezentativnim ili revijalnim formama i opredeljuje se za svesku kao izvorni likovni format koji na najneposredniji način dokumentarizuje umetnikovo lično iskustvo i njegove relacije prema unutrašnjem i spoljašnjem okruženju.

Na izložbi je 25 autora različitih usmerenja i generacija, podsredstvom sveske, evociralo promene na likovnoj sceni Srbije u proteklih 50 godina, a one su se velikim delom i odigrale u galerijskom prostoru KCB-a.

Sveska, kao “umetnički predmet po sebi”, kako kaže autorka izložbe, pre svega je namenjena samom umetniku i njemu pripada. Uvodeći pored vizulnog i neposredan dodir, kroz skoro ritualni čin listanja sveske, nakon što posetilac navuče na ruke bele rukavice, razotkriva se ono što u principu nosi oznaku nedodirljivog. Na taj način izložba ukazuje na pitanje odnosa posmatrača i izloženog predmeta i kroz pogled iznutra omogućuje posmatraču da uđe u subjektivni plan umetnika ili u sam proces njegovoga rada.

Iz celokupne izložbene produkcije u Srbiji tokom 2010. godine, žiri je u uži izbor izdvojio i izložbe “Zbirka Svetozar Vukmanović Tempo”, “Radna žena” i “Moć žene: Katalin Ladik”.

Povodom rođendana Trifunovića, čuvenog istoričara umetnosti, likovnog kritičara i dugogodišnjeg profesora moderne umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu, u Likovnoj galeriji KCB-a 12. januara otvara se izložba “Kritičari su izabrali”, na kojoj dobitnica nagrade “Lazar Trifunović” za 2007. godinu, Maja Ćirić, predstavlja projekat “Prihvatljive razlike: Mnogostruki potencijali i slikarstvo Vorena Najdiha”, koji propituje odnos konceptualne umetnosti i slikarstva, međuistitucionalnu saradnju, obrazovanje publike i tumačenje umetnosti u kontekstu različitih društvenih, političkih, psiholoških i ideoloških uslova.

Izložba “Kritičari su izabrali” održava se više od četiri decenije u Likovnoj galeriji KCB-a, a od 2001. je, u koncepcijskom smislu, modifikovana u autorsku izložbu laureata nagrade “Lazar Trifunović”.

Nagrada “Lazar Trifunović” za 2009. dodeljena je Jerku Denegriju, a dobitnici su i Mileta Prodanović (1993), Ljiljana Ćinkul (1994), Lidija Merenik (1995), Branislav Dimitrijević (1996), Jasmina Čubrilo (1997), Stevan Vuković (1998), Bojana Pejić (1999), Jovan Despotović (2000), Dragica Vukadinović (2001), Branislava Anđelković (2002), Svetlana Racanović (2003), Darka Radosavljević (2004), Zoran Gavrić (2005), Milanka Todić (2006), Maja Ćirić (2007) i Dejan Sretenović (2008).

Sajt KCB-a je www.kcb.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

*Foto: Plaketa “Lazar Trifunović”, čiji je autor akademski vajar Mihailo Paunović

(SEEcult.org)