Dualnost Milene Pavlović Barili
Muzej savremene umetnosti u Beogradu (MSUB) predstavlja od 7. novembra izložbu više od 150 dela Milene Pavlović Barili - slika, crteža, poezije, modnih ilustracija i dokumentarnog materijala, kojima se ističe njen doprinos srpskoj, ali i svetskoj modernoj umetnosti u periodu između dva svetska rata.
Radovi na izložbi “Dualnost Milene Pavlović Barili”, čija je autorka mr Mišela Blanuša (asistentkinje Kristina Armuš i Zlata Vučetić), delom su iz kolekcija MSUB-a, a ostali su pozajmljeni od Fondacije Milenin dom – Galerije Milene Pavlović Barilli u Požarevcu, Narodnog muzeja Srbije, Avala filma, Arhiva Jugoslovenske kinoteke i Filmskog centra Srbije.
Postavka otkriva jedinstvo snažne, originalne i nekonvencionalne ličnosti Milene Barili sa savremenim, sofisticiranim umetničkim senzibilitetom, koje objedinjuje racionalno i emocionalno, kao i elemente inovativnog i tradicionalnog. Njena umetnička i životna ekspresija stvorila je opus koji se sagledava kao deo složenog semiotičkog sistema, koji povezuje naizgled disonantne, ali u suštini harmonično usklađene stvaralačke forme u oblastima slikarstva, poezije, modnog i grafičkog dizajna, saopštio je MSUB.
Život Milene Pavlović Barili (Požarevac, 1909 – Njujork, 1945), iako kratak, bio je izuzetno buran i sadržajan. Pripadala je generaciji umetnika iz našeg regiona koji su inspiraciju i obrazovanje tražili u evropskim kulturnim centrima. Međutim, njen životni put ostao je direktno integrisan u evropske umetničke tokove, čime se izdvojila kao umetnica koja je delovala unutar tih okvira bez prilagođavanja lokalnim kontekstima.
Njena dela su prožeta simbolima, metaforama, poezijom, naracijom i reminiscencijama na antičku i renesansnu estetiku, što njenu umetnost čini autorefleksivnom, duboko ispovednom i melanholičnom, sa narativnim slojevima koji odražavaju lični svet i evropsku umetničku tradiciju. Upravo zbog tog specifičnog pristupa slikarstvo Milene Pavlović Barili je tek kasnije dobilo zasluženu pažnju i bilo prepoznato kao preteča postmodernizma, s naglaskom na postmetafizičkim karakteristikama i promišljanju nadrealnih svetova, simbolike, dualnosti i subjektivnih vizija stvarnosti. Njena umetnost, percipirana u vreme svog nastanka kao preuranjena za širu publiku na domaćoj sceni, vremenom je postala priznata kao inovativna i vizionarska.
Fenomen dualnosti u umetnosti Milene Pavlović Barili, kao jedna od osobenosti koje markiraju njen opus u istoriji umetnosti 20. veka u Srbiji i Jugoslaviji, prožima sve aspekte njenog stvaralaštva, od tema koje obrađuje do formalnih i estetskih rešenja. Na jednoj strani, njen rad se oslanja na klasičnu estetiku inspirisanu renesansnom umetnošću, antičkom mitologijom i simbolima, dok s druge otkriva tada savremene nadrealističke i metafizičke elemente koji naglašavaju unutrašnja stanja, snove i emocionalnu varijabilnost. Pojam dualnosti učitava se i u specifičnoj ikonografiji i emocionalnom prosedeu njenih dela – svetle, lepršave forme i fantazmagorične scene često su u kontrastu sa melanholičnim, introspektivnim figurama i tonovima, posebno u portretima i autoportretima.
Te figure, najčešće žene, mogu se prepoznati kao umetnički prikaz njenog unutrašnjeg sveta refleksije sopstvenih emocija i životnih iskustava. Scene koje slika obavijene su velovima snova i fantazije, u atmosferi između stvarnosti i iluzije.
Drugi aspekt fenomena dualnosti odnosi se na karijeru Milene Barili podeljenu između “visoke umetnosti” i primenjene umetnosti – mode i komercijalnog dizajna. Iako su koreni njenog stvaralaštva bili duboko u evropskoj tradiciji, uspela je da se prilagodi savremenim trendovima u Njujorku, gde se preselila iz Evrope. Radeći kao modna ilustratorka i dizajnerka kako bi sebi obezbedila egzistenciju i stekla mogućnosti da slika i izlaže, pronalazila je načine da unese umetničku rafiniranost u komercijalne radove, čuvajući integritet svog izraza. Naposletku, njen rad odražava i dualnost između realnih životnih okolnosti i umetničkih vizija.
Dok je živela u surovim vremenima između dva svetska rata, suočavajući se sa izazovima izgnanstva, bolesti i ličnih gubitaka, stvarala je slikarstvo i poeziju sveta snova, melanholije i idealizovane prošlosti, gde mitovi i legende dobijaju nove, lične interpretacije.
Fenomen dualnosti u umetnosti Milene Barili ogleda se na liniji između introspektivnog i univerzalnog, klasičnog i modernog, komercijalnog i umetničkog, stvarnog i imaginarnog. Kao umetnica koja nije poznavala geografske ili kulturne granice, delujući spram evropskih i svetskih umetničkih pokreta, iza sebe je ostavila dela koja reflektuju savremene tendencije toga vremena. Upravo ta sposobnost da se poveže direktno sa globalnim umetničkim tendencijama, bez prilagođavanja lokalnim kontekstima, ukazuje na značaj Milene Pavlović Barili kao umetnice koja je delovala suvereno u kretanjima glavnih svetskih umetničkih tokova.
Izložba će biti otvorena do 17. marta 2025. godine.
*Naslovna fotografija: Slikarka sa strelcem, 1936, Muzej savremene umetnosti, Beograd
(SEEcult.org)
