Ford, Bernar... na kraju Z14
Festival nitratnog filma u Beogradu završava se 13. juna u Muzeju Jugoslovenske kinoteke promocijom reprinta dopunjenog izdanja o slavnom reditelju Džonu Fordu, autora Pitera Bogdanoviča, a među zapaljivim biserima kojima zaokružuje filmski program nalazi se i francuski film “Drveni krstovi” Rejmona Bernara (Raymond Bernard) iz 1932. godine, pacifistički pandan remek delu Luisa Majlstona “Na Zapadu ništa novo” (1929).
Među filmovima poslednjeg dana 14. Festivala nitratnog filma je i Fordov “Spreman na sve” iz 1918. godine, koji će biti prikazan nakon promocije knjige “Zovem se Džon Ford, ja pravim vesterne” Bogdanoviča, poslednjeg inostranog dobitnika Zlatnog pečata Jugoslovenske kinoteke.
Bogdanovič je napisao tu knjigu kao svojevrsnu zbirku intervjua sa Fordom, nastalih u njegovoj kući u Kaliforniji tokom 1966. godine, kao i sinopsisa filmova najproduktivnijeg tvorca vesterna. Knjiga je objavljena godinu kasnije, a u Srbiji ju je priredio, i u izdanju SKC-a, objavio reditelj Slobodan Šijan 1980. Novo izdanje, čiji je urednik Srđan Savić, a izdavači Kulturni centar Niš i Jugoslovenska kinoteka, dopunjeno je sa dva značajna intervjua, a priređivači su Dinko Tucaković i Aleksandar Erdeljanović.
Vesterni su bili najkarakterističniji filmovi Forda, najpoznatijeg američkog reditelja uz Džona Hjustona. Šest puta je dobio Oskara za režiju, od čega četiri puta za igrane, a dva puta za dokumentarne filmove, ali nikada nije dobio Oskara za režiju vesterna.
Poznat je, izmedju ostalog, i po rečenici: “Zovem se Džon Ford. Ja sam reditelj vesterna”, kojim ne samo što je prekinuo neprijatnu tišinu čuvenog holivudskog sastanka u oktobru 1950. godine, koji se ticao zloglasnih crnih lista u Holivudu, već je u potpunosti ukazao na osnove svoje poetike i primarnu autorsku preokupaciju. Većina prisutnih je, skladno svojim snobovskim zabludama, ostala zbunjena Fordovom izjavom, očekujući da će se odrediti u pravcu svojih, od filmskog establišmenta hvaljenijih filmova na liniji “Plodova gneva”, ali Daglas Sirk, takodje generični žanrovac, shvatao je pozadinu Fordove znamenite izjave.
Ford u knjizi, između ostalog, piše i o “Jurišu niz Brodvej” (Bucking Broadway, 1917), navodeći da je to “u ono vreme bilo sasvim novo - umesto da spasioci jašu kroz pejzaž, jurili su punom brzinom niz Brodvej, krivudajući tamo-amo. Otišli smo u centar Los Anđelesa i kauboji su projahali kroz ulice a kola sa kamerom bila su ispred njih. Nijedan se konj nije okliznuo”.
Festival “Z 14” nudi u završnici i austrijski film “Motorom preko oblaka” (Lothar Rubelt, 1926) i norveški “Jezero mrtvih” (Kare Bergstrom, 1958), a kao posebnu poslaticu, ljubitelji filma imaju priliku da vide Bernarove “Drvene krstove” iz 1932. godine, veličanstven pacifistički film koji je okupio na jednom mestu elitu galskog glumišta četvrte decenije 20. veka, na čelu sa Pjerom Blanšarom (Pierre Blanchar), Gabrielom Gabriom i Šarlom Vanelom (Charles), gotovo od reda pravim veteranima iz Prvog svetskog rata.
Uz “Jadnike” iz 1934. godine, to je nesumnjivo najbolji film velikana francuskog nemog filma Rejmona Bernara u zvučnom periodu.
Mnoge nezaboravne, antologijske scene (naročito je upamćena ona sa nizom nepreglednih drvenih krstova, koja je očigledno uticala i na sličnu u najboljem jugoslovenskom predratnom Igranom ostvarenju “Sa verom u Boga” Mihajla Al. Popovića) po snazi nisu ništa izgubile do naših dana. U prilog tome govori i to što je, kada su “Drveni krstovi” prikazani na francuskoj televiziji 70-ih godina, jedan od preživelih ratnika, preplavljen očajem, izvršio samoubistvo. Četiri godine kasnije, Hauard Hoks je napravio holivudski rimejk “Put ka slavi” (sa preuzetim scenama bitaka iz francuskog originala), ali uprkos standardno dobroj produkciji i režiji, ta verzija se ni po čemu ne može meriti sa Bernarovim klasikom.
Festival nitratnog filma počeo je 6. juna, na Dan Jugoslovenske kinoteke, projekcijom restauirsane verzije “Metropolisa”, futurističkog filma Frica Langa iz 1927. godine. Ove godine prikazuje više od 30 filmova iz dvadesetak svetskih arhiva, muzeja i kinoteka, uz dela jednog od prvih srpskih producenata Đorđa Bogdanovića (1860-1914).
(SEEcult.org)
