Ilićev maraton protiv moćnika
Beogradsko-njujorški umetnik Dragan Ilić realizovao je tokom proteklih mesec i po dana na proputovanju od zapadne do istočne obale SAD maratonsku seriju site-specific instalacija “People I Don’t Like” koje su nastavak istoimenog ciklusa započetog još sredinom 70-ih godina i deo njegovog dugogodišnjeg protesta protiv socijalne nepravde, neslobode govora i izražavanja i nepoštovanja prava radnika, disidenata i građana uopšte.
Rad koji je upravo realizovan “People I Don’t Like, No. 20-something” materijalizovan je kroz seriju site-specific instalacija izvedenih tokom 45-dnevnog putovanja počev od Hjustona u državi Teksas, preko Holivuda u Kaliforniji, Doline smrti u Nevadi i Doline spomenika u Arizoni, Nijagarinih vodopada, Kapitol Hila u Vašingtonu, do Bruklinskog mosta u Njujorku i Njujorka tokom noćnih sati.
Reč je, kako navodi Ilić, o osam lokacija na kojima se ukrštaju viševekovni narativi američke istorije i kulture i savremeno hiper-potrošačko društvo i koja su istovremeno turistička svetilišta i mesta intenzivnog istorijskog nasleđa. Te lokacije iskoristio je kao povod i neposredno simboličko i fizičko okruženje za izvođenje serije crteža-objekata-instalacija, od kojih je svaka uključivala 20 portreta naših savremenika sa međunarodne i nacionalne (američke, evropske, balkanske/srpske) političke i kulturne scene.
Hjuston, Teksas
“20-i-nešto” svetskih, regionalnih i lokalnih moćnika koji su direktno odgovorni za moju egzistenciju, ali i za opstanak čitavog društva, ravnopravno su uključeni u ovaj istovremeno dijalektički proces empatije i sukoba, diskusije i neslaganja i u trajni prostor konstruktivne kritike i direktnog protesta. ‘20-i-nešto’ ličnosti deo su opšte globalne kulture i najšire rasprostranjenog ‘znanja’ o ‘prilikama’ na internacionalnoj političkoj sceni tokom poslednjih nekoliko godina. Oni su i deo kolektivne imaginacije koja iznova, ciklično proživljava velike svetske političke krize, socijalne nepravde, prirodne katastrofe, velike nesreće, slučajeve
korupcije i birokratije, umešane u zločine države nad sopstvenim građanima”, naveo je Ilić u umetničkoj izjavi povodom tog rada, kojim nastavlja dijalog sa njih “20-i-nešto” započet pre gotovo 35 godina.
Prema rečima Ilića, lica moćnika se menjaju, ali načela borbe i ciljevi protesta ostaju gotovo identični, deceniju za decenijom…
“Da li to znači da se svet menja u zanemarljivoj meri i da su svi događaji poslednjih decenija deo velikog procesa zaustavljanja svih mogućnosti za temeljne promene…? Posle svih rasprava o kraju istorije, o post-ideološkom društvu, o nepostojećim alternativama dominantnom globalnom društvenom uređenju, ‘People I Don’t Like’ nastavlja da negira tezu o autonomiji umetnosti i održava me u poziciji da učestvujem u diskusiji sa globalnom zajednicom kojoj i sam pripadam, nadajući se da je dijalog sa okruženjem prvi korak u procesu njegove ‘transformacije iznutra’…”, naveo je Ilić, čiji projekat podrazumeva simbolično kažnjavanje moćnika iz celog sveta zabijanjem drvenih zašiljenih crvenih olovaka u printove sa njihovim likom.
Holivud, Kalifornija
Rad “People I Don’t Like, No. 20-something”, prema rečima Ilića, logičan je upgrade na strateškom/produkcionom planu i ambiciozni iskorak u registrima poetskih/jezičkih/žanrovskih načela i obrazaca – za razliku od dosadašnjih akcija i instalacija koje su nastajale kao njihov “produkt” – u ovom slučaju umetnički rad doslovno zauzima mesto u realnom vremenu njegove svakodnevice i ostaje kao zapis/rezultat aktivnosti umetnika na podlozi velikog iskustva i svojevrsnog rituala - kakvo je putovanje s kraja na kraj američkog kontinenta…
“Putovanje koje traje više od šest sedmica, tj. oko 45 dana opcrtava specifičnu i jasno određenu imaginarnu i simboličnu teritoriju u vremenu i prostoru unutar koje se sklapa niz od osam site-specific instalacija/kolaža koje nam mogu izgledati i kao mali simulakrumi dijaloga na relaciji pojedinac-zajednica ili kao lični i intimni pokušaji uspostavljanja javnog i kritičkog prostora u okruženju koje pripada zajednici i čiji su temelji uronjeni u kompleksne, ali po pravilu optimistične i pozitivne interpretacije istorijskih narativa i tržišnih i kulturnih stereotipa o ‘društvu pravde i blagostanja’”, naveo je Ilić povodom novog rada, dodajući da je umetnik u takvom društvu i unutar takvog okruženja “dužan da brani poziciju ‘aktivnog građanina’, onog ko je spreman da iz početka postavlja neprijatna pitanja o privilegijama, nepravdama, velikim iluzijama, krađama i novim generacijama obespravljenih, novim “junacima” disidenatskih krugova, novim i starim ciljevima, oruđima i sredstvima u borbi za društvo koje je moguće menjati na bolje...”.
Dolina smrti, Nevada
Osnovno polazište u Ilićevom radu je, kako navodi, konceptualna analiza i de/rekonstrukcija procesa crtanja kao upisivanja telesne aktivnosti na papir i otvaranja prostora za komuniciranje ideja ili ispunjenje određenih umetničkih namera.
“Tokom prve polovine 1970-ih, kroz česte sukobe sa umetničkim, društvenim i političkim establismentom i u pokušajima da pronađe nove načine izrazavanja, intuitivno sam zahvatio punu šaku drvenih olovaka i počeo da crtam. Promena, koja se u mom delovanju može locirati upravo u tom trenutku, došla je kao rezultat otkrivanja novih mogućnosti u sasvim klasičnim umetničkim disciplinama kao što je crtež. Moja umetnička sudbina i, u isto vreme pozicija građanina, određene su i odlukom da se javno usprotivim smeni u tom trenutku progresivne australijske vlade koja je, paradoksalno i simbolično, inicirana ‘lošim’ investicijama u buduću državnu kolekciju moderne umetnosti. Kao svedok zloupotrebe internacionalnog umetničkog nasleđa moderne civilizacije u ime lokalnih dnevno-političkih manipulacija, odlučio sam da napustim ne samo fizički i životni prostor i okruženje u kojem sam prvi put aktivno učestvovao u umetničkom i javnom životu i postanem umetnik-aktivista”, naveo je Ilić.
Dolina spomenika, Arizona
Ilićeva pobuna protiv upotrebe kulture u ime jednokratnih političkih ciljeva, kako je naveo, pronalazi “utočište” u tehnologiji koja do danas funkcioniše kao trajni kreativni produžetak i komunikacioni interfejs u radovima istovremeno oslonjenim na – izazove budućnosti i rizik istraživanja i – formu, medij i žanr hiljadugodišnje tradicije “civilizacije slike”.
Istovremeno, prema rečima Ilića, spoznaja i uzbuđenje koji su došli kao rezultat uključivanja različitih pomoćnih sredstava u radni proces - bilo da je reč o olovkama kao bazičnom “umetničkom oruđu” ili o raznim multifunkcionalnim tehnološkim napravama koje postaju neizostavni deo njegovog rada – potvrdile su odluku da sopstveni umetnički izraz gradi na interakciji tela i mašine, prirodnog i konstruisanog, intimnog i struktuiranog fizičkog, simboličkog i imaginarnog prostora.
Nijagarini vodopadi, država Njujork
Polazeći od dugogodišnjeg interesovanja za fiziku i matematiku, nastavio je sa istraživanjima fenomena interakcije kreativnog uma i tehnologijom posredovanih aktivnosti. Da bi postigao taj cilj, Ilić radi u različitim medijima (crtež, slika, skulptura, video, instalacije, performansi, akcije, hepeninzi...) Jedan od osnovnih ciljeva u njegovom radu je “(re)konstrukcija konteksta za kreativni dijalog između umetnika i gledaoca kroz tehnologiju” - konteksta za koji veruje da će biti specifičan za 21. vek.
"Ono što je počelo kao grupa/snop od 15 olovaka koje kontroliše moja ruka u ovom trenutku je 900 olovaka kojima upravljaju različiti obrasci i algoritmi računarskih tehnologija i robotizovanih umetnikovih ‘pomoćnika’. Ovi procesi su mi omogućili da stvaram i izvan granica mog fizičkog bica i da istovremeno budem prisutan u međuprostoru koji opstaje izvan tradicionalnih hijerarhijski određenih pozicija umetnika i posmatrača... Upravo u tom prostoru, kroz interakciju između umetnika i gledalaca stvara se nova ‘vrsta’ umetnosti čiji su ravnopravni autori svi oni koji participiraju u društvu ‘vizuelne demokratije’ koje je podržano i zasnovano na novim tehnologijama današnjice”, naveo je Ilić o svom radu.
Kapitol Hil, Vašington
Rad “People I Don’t Like, No.20-something” do sada je najveći projekat Ilića iz tog ciklusa. Ilić je 2011. i 2012. godine izveo i seriju performansa-instalacija “Odmazda” (Retribution) u Beogradu, Istanbulu, Skoplju, Čačku, Briselu i Londonu, simbolično kažnjavajući moćnike iz celog sveta zabijanjem ubitačnih crvenih olovaka u printove sa njihovim likom.
Njegov poslednji projekat do sada je i najrizičniji, s obzirom da nije imao bilo kakvu bezbednosnu zaštitu.
Bruklinski most, Njujork
Ilić ima iskustvo i sa burnim reakcijama publike - tokom izvođenja “Odmazde” u Hajd parku u Londonu 2012. godine policija je morala da se umeša kako bi sprečila veći sukob, jer je njegov rad izazvao revolt grupe građana, nezadovoljnih time što su među portretima zakovanim za zemlju videli i neke svoje omiljene političare.
Osim po umetničkom radu, Ilić je poznat i kao osnivač i vlasnik jedinstvenog izlagačkog i eksperimentalnog umetničkog prostora ITS-Z1 u Ritopeku, u kojem je predstavio proteklih godina niz domaćih i stranih umetnika i kustoskih projekata.
Rođen 1948. u Grockoj, Ilić je od 1970. živeo u Australiji, gde se školovao na Umetničkoj akademiji u Kanberi, a obrazovanje je nastavio na Filmskoj akademiji u Sidneju, na odseku za video umetnost. Od 1977. godine živi i radi u Njujorku, a poslednjih desetak godina živi i radi na relaciji Njujork-Beograd.
Ilićevi radovi, uključujući i najnoviji serijal, predstavljeni su i u Galeriji umetnika portala SEEcult.org.
(SEEcult.org)
