Iskorak Narodnog pozorišta sa Decom Milene Marković

Muzičko-scenska predstava “Deca” prema istoimenom romanu Milene Marković, u režiji Irene Popović, naišla je na izuzetan prijem premijerne publike 8. oktobra u Narodnom pozorištu u Beogradu, koje je tom produkcijom napravilo repertoarski iskorak na početku nove sezone.

Roman-poema Milene Marković, za koji je dobila NIN-ovu nagradu, pretočen je u muzičko-scensku formu sa 17 pesama i svedenim narativom.

Veliki ansambl predstave sve vreme je na sceni, a čine ga glumci i operski pevači, koji su svojevrsno kolektivno telo, odnosno identitet.

Roman je sveden na prolog i tri celine koje se, prema rečima muzičke dramaturškinje Jelene Novak, poigravaju romantičarskim motivima šume, mora i vetra.

“Originalni 'nemir' stihova ‘Dece’ možda jeste i neka nasušna potreba da se na realnost koja se u njima pojavljuje gleda barem iz još neke perspektive, pa zašto ne i operske koja se i inače često naziva 'većom od života'”, navela je u programu predstave Jelena Novak, ukazujući na višeslojnost i na momente neuhvatljivost glasovne sfere “Dece”.

“Pesme kao da su nošene vetrom, one osciliraju između 'običnih' glasova glumaca, školovanih glasova pevača, neočekivanih glasova orkestarskih muzičara koji takođe ponekad pevaju, naivnih glasova dece, kvazi-navijačkih glasova muškog hora, crkvenog pojanja sveštenika, turbofolkerskog zapevanja zgrčenog grla, drečavog ženskog folklornog pevanja. Svi ti glasovi se kroz operu ‘Deca’ prelamaju i zrcale kao odraz konteksta (Beograda koji kroz roman suptilno provejava ili bivše danas nepostojeće zemlje Jugoslavije), identiteta (Milene, dece, Irene, žene, majke, muškarca kao Drugog) i u toj glasovnoj ambivalentnosti u velikoj meri leži snaga čitavog dela”, navela je Jelena Novak.

Prema navodima kompozitorke i rediteljke Irene Popović, pokušala je u muzici koju je komponovala za “Decu” da pronađe “boju kolektivnog glasa, tj. Mileninog bića”.

“Kompleksnost Milenine poezije i njena slojevitost mi je dala prostor da taj kolektivni glas može biti i operski, i običan, da može biti i detinji i da može biti savršen u svojoj nesavršenoj boji… Milenina deca su slaba ljudska deca... pokvarena, uplakana, besna, teturava, drhtava, skakutava, pomamljena, omamljena, potuljena i svi hoće sve... Vrištava ljudska deca...”, navela je Irena Popović, dodajući da kroz stihove koje je citirala Milena Marković “upravo piše o tome da to dete jesmo mi koji smo to isto dete zaboravili, sakrili, uvili u neke lažne norme i kodekse ponašanja. Kada pišem tj. komponujem o njima postajem to isto skakutavo i vrištavo dete, oslobođeno, srećno...”

Proces dramaturškog čitanja “Dece”, prema rečima autora libreta Dimitrija Kokanova, pre svega je bio zasnovan na ideji čitanja ženskog glasa autorke, originalno postavljenog u domen autofikcije.

“Dramaturški alati kojima sam se služio su skraćivanje i montiranje zarad reorganizacije tekstualnih površina u nove strukture namenjene scenskom izvođenju”, naveo je Kokanov, dodajući da opera “Deca” tako ne ulazi u domen reprezentacije sadržaja na tradicionalni način, već koristi upisani glas autorke kao osnovnu poziciju sa koje se o određenim sadržajima govori.

Tekst Milene Marković kao upis njenog autorskog glasa (ona svesno i namerno tekst oblikuje govorom iz prvog lica) upotrebljava se kao trag njenog glasa koji biva izveden od strane različitih izvođača. Na ovaj način razvija se procedura izvođenja njenog glasa upisanog u tekstu romanu-poeme, taj glas se fragmentira i komplikuje povećavanjem broja onih koji ga izvode i manipulišu njime postupkom preuzimanja i njegovim zastupanjem na sceni tokom trajanja izvedbe. Na različitosti izvođača posebno se insistira u samoj izvedbi, od toga da autorkin glas neretko postaje u izvedbi glas koji preuzima grupa, a tek povremeno pojedinac odnosno pojedinka koji nikada nisu strogo određeni kontinuiranom pozicijom koju zastupaju, kako bi se izbegla zamka reprezentacije same autorke na sceni.

Transparentnost izvođačkih starosnih, polnih i rodnih razlika, potom isticanje različitosti pevačke veštine kojima izvođači taj glas prenose u ovom operskom delu dodatno usložnjavaju samu izvedbu.

Ključni izazov za koreografa Igora Korugu, kako je naveo, bio je da se, u okolnostima scenskog prostora gde su muzika i tekst snažni označitelji, osmisli “fizičko kretanje i Telo kao ravnopravno sredstvo interpretiranja gorepomenutih motiva romana/libreta u konstantno dinamičnom dijalogu sa muzikom”.

Višeslojan metod istraživanja sa glumcima i pevačima doveo je do izgradnje specifičnog koreografskog jezika i kompozicije putovanja kroz različite fizičke pejzaže, afekte, dramske odnose, glasove, zvuk i reči – koji sveukupno otelovljuju kolektivno u pojedinačnom i pojedinačno u kolektivnom.

“Postavljeni istovremeno u strukturu između drugih telesnih kolektiva na sceni – kamernog orkestra i dečijeg hora – kao i pred kolektivom auditorijuma javnog prostora (pozorišta), protagonisti ovog scenskog događaja čine i otelovljuju ’ritualni eksces’ koji nas vodi kroz vremeplov aktuelnosti zajedničkog prošlog, sadašnjeg i budućeg života, uz podsetnik da smo uprkos svemu i dalje još uvek samo deca”, naveo je Koruga.

Poezija Milene Marković pretvorena je u muzički pokret i glas dokazujući da je poezija po svom ritmu i emociji najbliža muzici, saopštilo je NP.

U autorskom timu su i scenograf Miraš Vuksanović, kostimografkinja Selena Orb i Ljiljana Mrkić Popović, zadužena za scenski govor.

U predstavi igraju: Nela Mihailović, Suzana Lukić, Predrag Miletić, Vanja Milačić, Pavle Jerinić, Milena Đorđević, Bojana Stefanović, Bojana Bambić, Dragana Varagić, Aleksandar Vučković, Miona Marković, Teodora Sparavalo, Jelena Blagojević i Vladan Matović.

Nastupaju i pevači Tamara Mitrović, Iskra Sretović i Marko Kostić, kao i kamerni orkestar u sastavu: Nikola Dragović, Ivan Mirković, Aleksandar Jovan Krstić, Vladimir Gurbaj, Luka Sparavalo,  Aleksandra Kijanović, Pavle Rakočević, Aleksandar Petrović, Vid Milošević, Tina Miladinović i Dečji hor “Nade”, koji vodi Biljana Simenović.

Prve reprize “Dece”, nakon premijere na Velikoj sceni, biće 13. i 30. oktobra.

*Foto: Marijana Janković

(SEEcult.org)