Jedinstvena Jasna Tijardović Popović
Porodica, kolege i prijatelji istaknute istoričarke umetnosti i kustoskinje Jasne Tijardović Popović (1947-2023) istakli su 12. aprila u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, na komemorativnom skupu povodom njene nedavne smrti, da je bila jedan od najboljih poznavalaca novih umetničkih praksi od početka 70-ih godina u beogradskom Studentskom kulturnom centru (SKC), učestvujući i sama u razvoju nove scene, čiju je filozofiju kasnije prenela i u MSUB, u kojem je imala specifično mesto u Centru za vizuelnu kulturu i informacije, a kasnije kao kustoskinja Zborke novih medija.
"Njeni uvidi su bili konkretni, direktni, imala je edukaciju koju nije imao niko drugi od nas koji smo se trudili da koliko-toliko razumemo te velike promene u umetnosti, da ih shvatimo i sledimo", rekao je dugogodišnji kustos MSUB i redovni profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu u penziji Jerko Ješa Denegri, podsetivši da je Jasna Tijardović Popović započela profesionalnu aktivnost u Maloj galeriji SKC-a, gde je upoznala svog kasnijeg supruga, umetnika Zorana Popovića, i druge članove neformalne grupe šestoro umetnika (Marina Abramović, Raša Todosijević, Era Milivojević, Neša Paripović i Gergelj Urkom) koji su označili prekretnicu na sceni savremene umetnosti.
Od sredine 70-ih je, kao saradnica Koste Bogdanovića u Centru za vizuelnu kulturu u MCUB-u, uz Jadranku Vinterhalter, našla specifično mesto u okviru institucije koja je imala već veliku reputaciju kroz izložbene aktivnosti posvećene umetnosti 20. veka, ali je zahvaljujući njoj dobila posebnu fizionomiju - veoma aktuelnu i savremenu. Ta komponenta MSUB-u ne samo da je nedostajala, nego ga je učinila jako savremenim i pristupačnim mladom svetu koji je mogao da se oseća prisnim sa umetnošću koja je nastajala upravo sredinom 70-ih, istakao je Denergri.
Podela posla u Centru za vizuelnu kulturu bila je savršena, pa se drugi kustosi više nisu bavili tumačenjem, vođenjem... Razvili su posebnu metodologiju tumačenja umetnosti, istakao je Denegri, koji je kao bitan podatak u biografiji Jasne Tijardović Popović naveo i njen jednogodišnji boravak u Njujorku sa Zoranom Popovićem 1974. godine, gde su stupili u kontakt sa mlađom generacijom unutar grupe Art & Language.
"Donela je MSUB-u izuzetno savremenu aktuelnu filozofiju, koja je tu ustanovu učinila još aktuelnijom, življom, još pristupačnijom generaciji umetnika čije su umetničke prakse bile sasvim drugačije od onih koje je MSUB kao ustanovljena institucija mogao da prati preko izložbi i zbirki", rekao je Denegri, ukazujući i na tadašnji fenomen razgovora i diskusija o umetnosti "od jutra do mraka". "Nije bilo događaja da se nije diskutovalo na način koji je odgovarao tadašnjim zbivanjima, a naročito onim koji su joj bili bliđi - novoj umetnosti, novim umetničkim praksama, kocneptualnoj umetnosti. kako god nazvali", istakao je Denegri.
Istoričar umetnosti Slavko Timotijević, dugogodišnji kustos i urednik SKC-a, pročitao je pismo koje je posthumno napisao Jasni Tijardović, osvrćući se na teme o kojima su godinama diskutovali, poput fenomena nerazumevanja novih medija na ovim prostorima i pola veka nakon njihovog legitimasanja kao alata savremene umetnosti.
"Ostaje pitanje zašto je oduvek, a možda i zauvek kod nas, zakucan na stub nerazuma i potcenjivanja svaki iskaz koji se desi izvan slike i skulpture", rekao je Timotijević u zamišljenoj diskusiji sa Jasnom Tijardović, ukazujući na njene stavove o tom fenomenu, poput toga da kulturni ambijent i institucionalne prakse nisu pogodan ambijent za novomedijsku umetnost, da su se vremena promenila, da postoji institucionalna nemoć prihvatanja novih medija...
Timotijević je istakao da je Jasna Tijardović Popović sa koleginicama Dunjom Blažević i Biljanom Tomić transformisala SKC kao instituciju palanačke zabave uvrhunsku instituciju savremene umetnosti uspostavljanjem specifičnog modela koji je ujedno bio i jedini moguć i održiv, a podrazumevao je, između ostalog, permanentne radionice i istraživanja, prisustvo umetnika i učešže na način fizičkog prisustva tela i kao objekta i subjekta događaja - kako je znala da kaže sama Jasna Tijardović.
Timotijević je podsetio i na jedinstvenu aproprijaciju koja se tada dogodila u korist umetnika - potpunim preuzimanjem Aprilskih susreta, manifestacije osmisšljene povodom Dana studenata, koja je postala jedinstveni festival savremene umetnosti tog doba.
Zašto takav model nije prihvaćen kasnije ni delimično u institucijama umetnosti ostaje otvoreno pitanje, rekao je Timotijević i dodao da bi to verovatno značilo transformaciju institucija i samog društva, koje tome očigledno, međutim, nije bilo doraslo.
Ističući da je razgovor o umetnosti bio primarni diskurs rada Jasne Tijardović Popović, Timotijević je poručio da ne bi trebalo da žali za "navodno nenapisanom knjigom", jer je njena gusta retorika značila da je jedna njena rečenica bila jednako kao pasus, jedan pasus - poglavlje, a poglavlje je bilo jednako knjizi.
"Napisala si mnogo knjiga... Učestvovala si u veličanstvenom ražanju scene koja daleko prevazilazi lokalne granice, borila si se, mislila, razgovarala i znala, bila si brižna majka i odgovorna supruga umetnika, umetnica u istoriji umetnosti!", istakao je Timotijević u pismu Jasni Tijardović.
Pismo učesnicima komemorativnog skupa uputila je i istoričarka umetnosti Jadranka Vinterhalter iz Hrvatske, nekadašnja kustoskinja MSUB i učesnica u likovnim dešavanjima SKC-a 1970-ih, koja je sa Jasnom Tijardović Popović negovala neraskidivo prijateljstvo još od studentskih dana sredinom 60-ih na Filozofskom fakultetu u u Beogradu.
Podsećajući na studentske dane, nedostatak knjiga o savremenoj umetnosti u bibliotekama, zbog čega su ih nabavljale u Parizu i Londonu, te prva zaposlenja, druženja u SKC-u sa umetnicima, kao i prve profesionalne veze sa MSUB-om, Jadranka Vinterhalter istakla je u pismu, koje je pročitala Una Popović, kustoskinja MSUB-a i ćerka Jasne Tijardović i Zorana Popovića, da su pripadale "generacijskom krug istog umetničkog koncepta i senzibiliteta", koji se rukovodio načelom protagonista nove umetničke prakse - da je život neodvojiv od umetnosti.
Jasna Tijardović, kako je istakla, imala je poseban, individualan i radikalan pogled na novu umetničku praksu, koju je analizirala, interpretirala u tekstovima, tumačila, prenosila znanja, znajući da prikuje pažnju posetilaca svih uzrasta i izazove želju umetnika da sarađuju sa njom.
"Njen veliki projekat - monografija Zorana Popovića ostao je nedovršen, nadam se da će Zoran i Una imati energije, inspiracije i sredstava da se knjiga dovrši", rekla je Jadranka Vinterhalter, ističući da je njeno prijateljstvo sa Jasnom Tijardović nije prekinuo ni nakon što se iz Beograda odselila u Zagreb 1984. godine, već su ostale u kontaktu sve do njene smrti u decembru 2023.
Jasna Tijardović Popović preminula je u Beogradu 14. decembra 2023. godine posle duže i teške bolesti. Rođena 1947. godine u Splitu, završila je istoriju umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1971. godine. Započela je karijeru u SKC-z u Beogradu kao deo grupe umetnika i kritičara koji su eksperimentisali jezikom i sistemom umetnosti ranih 70-ih. Sa umetnikom Zoranom Popovićem, jednim od članova uticajne neformalne grupe šestoro umetnika okupljenih oko SKC-a (sa Marinom Abramović, Rašom Todosijevićem, Nešom Paripovićem, Erom Milivojevićem i Gergeljom Urkomom), boravila je sredinom 70-ih godinu dana u Njujorku, prateći kretanje zajednice umetnika okupljenih oko grupe Art & Language.
Jasna Tijardović ostvarila je izuzetan doprinos i kao kustoskinja MSUB, u kojem je radila od 1975. do 2001. godine. Od 1975. godine bila je angažovana na poslovima kustosa Centra za vizuelnu kulturu i informacije. Inicirala je ulazak diskursa konceptualne umetnosti u muzej, organizovala je značajan seminar grupe Art & Language 1975. godine. Kao kustoskinja i kritičarka, učestvovala je u afirmaciji novih umetničkih praksi sarađujući i na katalozima izložbi Nova umetnička praksa 1966-1978 u Galeriji savremene umetnosti u Zagrebu i Nova umetnost u Srbiji: pojedinci, grupe, pojave u MSUB-u 1980. Kasnije, kao kustoskinja Zbirke novih medija MSUB od 1990. godine, značajno je doprinela predstavljanju i promociji fotografske i video prakse.
Od izložbi koje je realizovala ističu se samostalne izložbe Marine Abramović, Ere Milivojevića, Neše Paripovića, Raše Todosijevića, Ljubomira Šimunića, Mirka Radojičića, Vana Bora, Milana Aleksića i druge, od grupnih između ostalih: Plakati/radovi umetnika, Fotografija u konceptualnoj umetnosti, Ženska fotografija, Fotografija u srpskom nadrealizmu, Video umetnost u Srbiji (sa Branislavom Dimitrijevićem i Dejanom Sretenovićem), Jedan vek grafike (autor koncepcije sa kustosima Jerkom Denegrijem, Žaklinom Ratković, Mišelom Blanuša, Ljiljanom Slijepčević), Duchampova kutija u koferu, Nemački ekspresionizam, grupa Plavi jahač.
Objavljivala je tekstove u časopisima Umetnost, Izraz, Polja, Vidici, Student, Studentski list, Džuboks i dr. Ističu se njeni tekstovi o umetnicima i pojavama: Olgi Jevrić, Nadeždi Petrović, Geri Urkomu, Zoranu Popoviću, Raši Todosijeviću, Vesni Tokin, Predragu Neškoviću, Dragani Žarevac, grupi Manik, Robertu Smitsonu, grupi Art & Languge, Pop artu iz zbirke MSUB i mnogi drugi.
Jasna Tijardović Popović imenovana je 2000. godine za počasnu članicu srpske sekcije međunarodne asocijacije likovnih kritičara AICA.
(SEEcult.org)
