Knifer prvi put u Splitu
Retrospektiva Julija Knifera “Bez kompromisa”, koja obuhvata više od sto ključnih radova tog uticajnog hrvatskog umetnika, biće otvorena 3. novembra u Galeriji umjetnina u Splitu. To je ujedno prva samostalna izložba Knifera u Splitu, a predstavlja nešto manju verziju postavke održane krajem 2014. godine u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu.
Uprkos znatno manjoj prostornoj dispoziciji u odnosu na integralnu verziju prvog celovitog predstavljanja Kniferovog stvaralaštva u MSU u Zagrebu, splitska publika će imati priliku da pogleda izbor ključnih radova iz zbirke i arhive umetnikove porodice, MSU i Moderne galerije u Zagrebu, te platna velikih dimenzija koja su povodom retrospektive dopremljena iz Ženeve i Berlina.
Izložba u Galeriji umjetnina obuhvata radove iz različitih razdoblja Kniferovog stvaralaštva, nastale u svim tehnikama i materijalima koje je koristio (ulja na platnu, crteži olovkom, kolaži, akrilik na platnu, urbane intervencije i dnevničke bileške). U posebnom prostoru izdvojeni su radovi i dokumentacija iz vremena delovanja grupe Gorgona (1959-1966), čiji je Knifer bio član.
Izložba će, kako je saopštila Galerija umjetnina, pojasniti i toliko često ponavljano pitanje, kako i kojim putem je Knifer došao do meandra - prepoznatljivog znaka svog slikarstva.
Knifer je u svetu umetnosti prepoznatljiv po geometrijskoj formi meandra do kojeg je došao početkom 60-ih godina tragajući za krajnjom redukcijom svih izražajnih elemenata: “U roku od nekoliko meseci došao sam takoreći do kraja, to jest do crnobele slike (koju sam nazvao anti-slikom), do meandra od kojeg se dalje jednostavnije ne može”.
Težeći svođenju izraza na što jednostavnije oblike još za vreme studija na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu (1951-1957), Knifer usvojenim jezikom kubizma od prepoznatljivih motiva iz stvarnosti (pejzaža, portreta) kreće prema potpuno apstraktnom izrazu. Sve ono što će se potom ponavljati u njegovom radu, kako je podsetila Radmila Iva Janković u tekstu za katalog, Knifer je nagovestio još pre upisa na Akademiju - serijom autoportreta koji kao svojevrsni dnevnički zapisi kontinuirano nastaju nekoliko godina za redom (1949-1952), a o kojima je prof. Zvonko Maković, otkrivajući ih prvi put javnosti 1987. godine u sklopu izložbe “Do meandra”, napisao: “Crtajući to lice, Knifer nastoji crtati nešto znatno složenije od njegove konvencionalne topografije: on nastoji proniknuti u skrivena značenja svog misaonog pogleda, tačnije rečeno ocrtati svoju kritičku svest”.
Krivudava reka meandar u likovnoj umetnosti postala je sinonim večnog proticanja života. No, Knifer je taj arhaični simbol dopunio vlastitim, individualnim tumačenjima, otvarajući najjednostavnijim mogućim, ali krajnjim i suprotstavljenim vizuelnim sredstvima složena pitanja o ljudskoj egzistenciji.
“Verovatno sam svoje poslednje slike već načinio, a prve možda nisam”, rečenica je koja se logikom meandra neprestano ponavlja u njegovim zapisima iz 1976. godine i daje ključ za ulazak u svet u kojem hronologija i kontinuitet nemaju nikakvo značenje.
Premda je početkom 60-ih doneo beskompromisnu odluku o doživotnom slikanju meandra, koju je odmah objavio svojim kolegama gorgonašima, Knifer tom obliku poriče filozofsku, pikturalnu i dekorativnu narav, svodeći ga tek na vizuelnu činjenicu. Uprkos tome, od onog trenutka kada se pojavio, meandar je postao znak kojem tumači njegovog dela ne prestaju da pripisuju upravo suprotno - simbolička, pa i filozofska tumačenja, navela je Radmila Iva Janković u tekstu za katalog retrospektive “Julije Knifer, Bez kompromisa” (2014), čija je kustoskinja sa Anom Knifer.
Kniferov jezik stroge geometrije neprestano je provocirao svrstavanje u različite pravce svetske posleratne umetnosti (konstruktivizam, minimalizam, primarno slikarstvo), omogućivši mu još od ranih 60-ih godina 20. veka učešće na važnim svetskim izložbama. Ipak, Kniferovo stvarno duhovno ishodište pripadalo je neoavangardnoj grupi Gorgona, čiji su članovi pronalazili polazišta za nekonvencionalno umetničko delovanje u filozofiji egzistencijalizma, apsurda i zena, stvarajući platformu novim umetničkim pojavama koje će zaživeti jednu deceniju kasnije.
Knifer je po dva puta je predstavljao Hrvatsku na bijenalima u Sao Paolu (1979. i 1981) i Veneciji (1976. i 2001).
Preminuo je u decembru 2004. u Parizu, gde je živeo od kraja 80-ih.
Izložba u Splitu organizovana je u saradnji Galerije umjetnina sa MSU Zagreb i porodicom Knifer, zahvaljujući sredstvima Službe za kulturu, umetnost i staro gradsko jezgro Splita i Ministarstva kulture Hrvatske.
Izložba će biti otvorena do 6. decembra.
*Fotografija: Julije Knifer u Atelieru Kemmler u Tibingenu, decembar 1988. Fotografisao Žarko Radaković
(SEEcult.org)
