Ko je, zapravo, Slobodan Šijan
Umetnička monografija 'Slobodan Šijan: Moraću da skrenem!, Vizuelni eksperimenti 1960 - 2012', čiji je autor Nebojša Milenković, istoričar umetnosti i viši kustos Muzeja savremene umetnosti Vojvodine, objavljena je nedavno u izdanju MSUV, kao rezultat Milenkovićevog istraživačkog rada iniciranog istoimenom Šijanovom retrospektivnom izložbom, održanom krajem 2012 u MSUV.
Milenković se u knjizi prevashodno bavi Šijanovim vizuelnim i filmsko-eksperimentalnim opusom, ali ukazuje i na međusobne veze i uticaje koje je Šijanovo aktivno bavljenje eksperimentalnom umetnošću imalo i na njegove poznate profesionalne filmove.
Pored Milenkovićevog monografskog teksta, štampanog na srpskom i engleskom jeziku (tekst preveo Stevan Vuković), kao i umetnikove Biofilmobibliografije, u knjizi se nalaze i kolor reprodukcije Šijanovih vizuelnih istraživanja u oblastima: psihodeličnog slikarstva, konceptualne i procesualne umetnosti, eksperimentalnog filma, foto-performansa, eksprimentalne fotografije, kao i izložbi/instalacija posvećenih Tomislavu Gotovcu, odnosno Alfredu Hičkoku i njegovom filmu "Vrtoglavica" (Vertigo, 1958)…
SEEcult.org ekskluzivno prenosi odlomke iz završnog poglavlja Milenkovićevog teksta:
Ko je, zapravo, Slobodan Šijan?
Uspeti znači biti još uvek tu.
Hamfri Bogart
Na kraju, umesto traženja odgovora, možda možemo ponoviti pitanje postavljeno u naslovu ovog teksta: Ko je, dakle, Slobodan Šijan – i da li taj (takav) čovek uopšte postoji? Filmski reditelj? Vizuelni umetnik? Slikar? Eksperimentator? Istraživač? Teoretičar umetnosti i filma? Pisac? Izdavač? Da li je on neko ko pukotine i zjapove umetničkog sistema koristi kao vlastiti manevarski prostor (polje) za delovanje i simultano umetničko kretanje u više paralelnih, različitih pravaca – ili, moguće, upravo metaumetnik koji navedene nedoslednosti zapravo premošćuje i miri?
Posmatrajući i doživljavajući umetnost kao jezičku igru u kojoj ne postoje unapred data pravila, u svemu što je radio Šijan se držao poznate teze kako biti umetnik znači stalno preispitivati, relativizovati i dovoditi pod sumnju, kako vlastitu tako i umetnost uopšte. Akumulirajući i na ubedljiv način artikulišući različite slike, prizore, vizuelna iskustva, stanja i narative Slobodan Šijan je sagradio specifičan umetnički sistem bez sistema, u kom je sve podjednako važno i zapostavljeno u isti mah. Stoga je i najčešća zamka u koju su upadali teoretičari koji su se do sada bavili njegovim delom bio možda upravo pokušaj da se ti paralelni opusi čitaju isključivo kroz film, oko i(li) unutar njega. Tražeći nove oblike, forme i medije za svoja umetnička istraživanja, Slobodan Šijan i medij filma uvek posmatra kao ravnopravan – jedan od onih cut-up medija kojima se koristi u problematizovanju i preispitivanju fenomena vizuelnog. Njegovi paralelni umetnički opusi povezuju se ili presecaju upravo kroz pokušaje međudelovanja i (auto)preispitivanja različitih medija – širine njihovih zahvata podjednako koliko i (ne)doslednosti, nesavršenosti ili ograničenja. Kao što je iskustvo bavljenja filmom prisutno u eksperimentima realizovanim u drugim, uslovno rečeno tradicionalnijim medijima, uočljiva je i dvosmernost procesa jer se upravo u filmovima Šijan koristi postupcima direktno importovanim iz iskustava stečenih slikarstvom ili pak istraživanjima u oblasti (eksperimentalne) fotografije.
Zahvatajući mnogo šire polje no što je to sama umetnost, ukupno Šijanovo delo svojevrsna je anticipacija promene diskursa o umetnosti danas, kada se, umesto vizuelne umetnosti, sve više koristi termin vizuelna kultura. Za razliku od konceptualističkih načela o umetniku kao (vlastitom) medij(um)u, Šijanov opus nije rezultirao time da u krajnjem ishodu on sam postane vlastiti medij. Naprotiv, Šijanovo prisustvo na ovdašnjoj art-sceni (do pre nekoliko godina) ostajalo je nenametljivo i suptilno. Kao pripadnik unikatne, individualne kulture, Slobodan vlastiti vizuelni senzibilitet istražuje, nadopunjava i usložnjava i danas – tako i tekst pred vama treba posmatrati kao pokušaj osvetljavanja Šijanovog složenog i mnogostrukog kretanja kroz umetnost, koje nikad nije bilo pravolinijsko niti dovršeno.
(SEEcult.org)
