Kritičari su izabrali 2010

Izložba “Kritičari su izabrali 2010” u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda, koju je osmislila dobitnica nagrade “Lazar Trifunović” za 2006. godinu Milanka Todić, predstaviće 13. januara projekat novosadske Jelene Jureše “What It Feels Like For a Girl”, posvećen stereotipu ženske subjektivnosti koja je pasivna i sputana raznim društvenim ograničenjima.

Izložba “Kritičari su izabrali 2010” u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda, koju je osmislila dobitnica nagrade “Lazar Trifunović” za 2006. godinu Milanka Todić, predstaviće 13. januara projekat novosadske Jelene Jureše “What It Feels Like For a Girl”, posvećen stereotipu ženske subjektivnosti koja je pasivna i sputana raznim društvenim ograničenjima.

Izložbom “Kritičari su izabrali”, koja se održava više od četiri decenije, KCB tradicionalno započinje novu likovnu sezonu, u okviru koje će 14. januara u galeriji Artget biti svečano dodeljena prestižna nagrada “Lazar Trifunović” za 2009. godinu, kao i godišnje priznanje Društva istoričara umetnosti Srbije (DIUS) za najbolju autorsku izložbu.

Ovogodišnja izložba “Kritičari su izabrali” profesorke istorije umetnosti i teoretičarke fotografije i moderne umetnosti Milanke Todić predstavlja projekat Jelene Jureše koji je nastajao od 2005. do 2009, a krajem novembra i početkom decembra prošle godine videla ga je i publika u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) u Novom Sadu.

Projekat Jelene Jureše čine fotografski portreti, propraćeni pripovednim predstavljanjem dvadesetak portretisanih žena, kojima umetnica nastavlja istraživanje odnosa posmatrača i posmatranog i problematizovanje pitanja: Šta slika govori, a šta ne?

Milanka Todić navela je u tekstu “Licem u lice” da je fotografija u projektu “What It Feels Like for a Girl” Jelene Jureše odabrana kao vizuelni medij istraživanja, a ne samo predstavljanja pozicije ženskog subjekta u savremenoj kulturi. Kao kamen-temeljac tog rada, koji je nazvala studioznim, intertekstualnim i funkcionalno multimedijalnim, Milanka Todić navela je “složeni dijalog slika-reč, ili još bolje, vizuelno-tekstualno-auditivni narativ”.

Prema njenim navodima, pokazalo se da čin fotografisanja, kada je lišen velikih reflektora, dugotrajnog poziranja i usiljenog osmehivanja i danas, kao i u prvim decenijama postojanja fotografije, može uspostaviti narušenu auru, čije je odsustvo Valter Benjamin vizionarski povezao sa industrijskom tehnologijom proizvodnje slika. Fotografisanje, kada je gotovo “bezbolno” i kada liči na jednostavnu razmenu pogleda u prisustvu kamere, kako to pokazuju portreti Jelene Jureše, može uspostaviti ne samo fizičku auru koja delimično dolazi od specifičnog tipa kamere, uostalom kao i u prošlosti, nego i onu metafizičku.

Jelena Jureša, istakla je Milanka Todić, svesno je eliminisala iz kadra sve što bi odvlačilo pažnju od portretisanog modela, redukujući predstavu samo na likove žena koje pripadaju različitim generacijskim, socijalnim i kulturnim okruženjima. Tu nema ni egzaltiranih poza ni biranih reprezentativnih ambijenata, zato što je u fokusu pozicija ženskog subjekta u aktuelnom svetu.

Na neki način, sve te različite žene se mogu sintetizovati u neku moguću poziciju svake žene danas. Zato su u projektu “What It Feels Like for a Girl” sve devojke/žene isto uokvirene, odnosno, isečene i istrgnute iz konkretne stvarnosti.

Odreći se danas lažne i pretenciozne estetike pink kulture, koja se preliva daleko izvan reklamnih stranica časopisa i plaćenih TV termina, u korist jednostavnih kadrova sa portretima anonimnih žena srednje klase, ravno je revolucionarnom preokretu, istakla je Milanka Todić.

“Ako se socijalni identitet konstituiše kroz našu pojavnost, kao što tvrde plaćeni agenti za projektovanje imidža, onda je već na prvi pogled jasno da se u knjizi i na izložbi Jelene Jureše govori o devojkama iz kraja i o ženama koje svakodnevno srećemo u komšiluku, a ne o čuvenim i poznatim ličnostima. Njihova pojava, tačnije, njihove fotografije ne predstavljaju ni sreću, ni bogatstvo, ni moć. One nisu ni potvrda uspešno izvedenih hiruških intervencija na telu, već vizuelno svedočanstvo o ženskoj individualnosti sada i ovde. To su fotografske slike Nade, Aleksandre, Milene, Biljane, Vlatke, Jelene, ukupno njih dvadeset koje se profilišu i kao individualnosti i kao sintetički tipovi tranzicijske kulture”, navela je Milanka Todić.

U radu “What It Feels Like for a Girl” svaka žena je funkcionisala dvostruko - sa pozicije subjekta i objekta. Ženama modelima kao objektima fotografije, bila je uskraćena subjektivnost u vizuelnom polju, ali im je vracehna u narativnom i auditivnom. Kao objekti fotografije, žene nisu ostale bez glasa u drugom, medijskom životu. Sve su, zahvaljujući auditivnoj ravni dela, izbegle sudbinu one prekrasne sirene koja se dobrovoljno odriče glasa u zamenu za život obične žene, ali pored princa. Naprotiv, sve portretisane žene su aktivne saučesnice u umetničkom projektu i njihove lične priče oblikuju tekstualnu i auditivnu ravan multimedijalnog dela Jelene Jureše.

Rođena u Novom Sadu 1974. godine, Jelena Jureša je završila studije na Akademiji umetnosti, a izlagala je na samostalnim i kolektivnim izložbama u Srbiji, Francuskoj, Hrvatskoj i Austriji. Tokom rezidencijalnih boravaka u Parizu, 2004. i 2005. godine, realizovala je radove iz serije “Tourists”. U poslednjim radovima, u kojima se bavila pitanjem rodnog, odnosno kulturnog identiteta, narativ je u prvom planu i objedinjen je sa slikom u vidu teksta ili audio zapisa (What it Feels Like for a Girl 2009, Mozarts 2009).

Izložba “Kritičari su izabrali” KCB-a održava se više od četiri decenije u Likovnoj galeriji, a od 2001. je, u koncepcijskom smislu, modifikovana u autorsku izložbu laureata nagrade “Lazar Trifunović”, prestižnog priznanja za likovnu kritiku i kritičko pisanje o savremenoj umetničkoj sceni, koje se od 1992. dodeljuje u organizaciji KCB-a.

Nagrada “Lazar Trifunović” za najbolju kritiku savremene vizuelne i likovne umetnosti tradicionalno se uručuje na rođendan čuvenog istoričara umetnosti, likovnog kritičara i dugogodissnjeg profesora moderne umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu Lazara Trifunovića, jedne od najznačajnijih ličnosti za razvoj istorije umetnosti u Srbiji.

Milanka Todić dobila je nagradu “Lazar Trifunović” za 2006. za knjigu “Fotografija i propaganda, 1945-1958” (JU Književna zadruga iz Banja Luke i Helikon iz Pančeva) i tekst “Nikola Vučo u zemlji ‘Andaluzijskog psa’’’, objavljen u Zborniku Katedre za istoriju moderne umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu.

Studija “Fotografija i propaganda 1945-1958”, u kojoj se, zbog obimnosti građe, Milanka Todić zadržala na tom konkretnom periodu, zamišljena je kao problemski osvrt na jedno vreme u kojem je propagandna fotografija bila zvanična umetnost. Pored praćenja njene geneze, tim delom se stiču nova saznanja o duhu posleratne umetnosti u celini, o cenzuri, umetnosti u službi mitova ili, kako to Milanka Todić, piše, “građenju memorijalnog konteksta budućnosti”.

U tekstu o španskom albumu sa putovanja Nikole Vuča, Milanka Todić prati u korak braću Vučo po Španiji 1928. godine.

Prošle godine nagradu “Lazar Trifunović” - za 2008. godinu, dobio je Dejan Sretenović, koji je postao i prvi dobitnik tog priznanja za tekst koji nije objavljen u štampanim medijima, već emitovan na Trećem programu Radio Beograda.

Među dosadašnjim dobitnicima nagrade “Lazar Trifunović”, pored Sretenovića i Milanke Todić, su i Maja Ćirić (za 2007), Zoran Gavrić (za 2005), Darka Radosavljević, Svetlana Racanović, Branislava Anđelković, Dragica Vukadinović, Jovan Despotović, Bojana Pejić, Stevan Vuković, Jasmina Čubrilo, Branislav Dimitrijević, Lidija Merenik, Ljiljana Ćinkul i Mileta Prodanović.

Uporedo sa dodelom nagrade “Lazar Trifunović”, tradicionalno se dodeljuje i priznanje DIUS, koje su prošle godine - za najbolju autorsku izložbu u 2008. godini - dobile Aleksandra Estela Bjelica Mladenović (za “Razotkrivanje / podvučeno sećanje” KCB-a, koja je predstavljena u Muzeju moderne umetnosti u Sent Etjenu) i Simona Čupić (za izložbu “Teme i ideje modernog / srpsko slikarstvo 1900-1941”, novu postavku umetnosti 20. veka u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu).

Proglašenje dobitnika nagrade “Lazar Trifunović” i priznanja DIUS-a za 2009. godinu biće 14. januara u podne u galeriji Artget KCB-a.

Izložba “Kritičari su izabrali 2010” biće otvorena u Likovnoj galeriji KCB-a do 30. januara.

Sajt KCB-a je www.kcb.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)