Krokodilovo svetlo u tami

Književni festival Krokodil, uprkos odsustvu podrške Ministarstva kulture i Grada Beograda, predstaviće od 16. do 18. juna neke od najznačajnijih pisaca različitih generacija iz regiona, a pod sloganom “Pripitomiti tamu” posvetiće se i aktuelnim društvenim pitanjima, poput položaja žena u javnosti, nestanka folksdojčerske i jevrejske zajednice u Jugoslaviji, te Deklaracije o zajedničkom jeziku.

Uz pisce i druge autore iz regiona, među gostima devetog Krokodila najavljen je i norveški pisac Erlend Lu, jedan od miljenika domaće čitalačke publike i jedan od najpoznatijih evropskih autora uopšte, čije su knjige prevedene na više od 20 jezika.

Među gostima će biti i filmski reditelji Lordan Zafranović i Srđan Karanović, te Svetlana Slapšak, Slobodan Šnajder, Ivan Ivanji, Olja Savičević Ivančević, Lamija Begagić, Zoran Ferić, Slobodan Tišma, Aleksandar Zograf i drugi, a programe će voditi Kruno Lokotar, Mima Simić, Vladimir Arsenić, Ivan Velisavljević, Igor Štiks i Dragan Kremer.

Seriju sofa-intervjua u amfiteatru ispred Muzeja Jugoslavije otvara 16. juna Lordan Zafranović, jedan od najkontroverznijih i najprovokativnijih reditelja sa ovih prostora, koji u Beograd i dolazi iz Praga. Dan kasnije gostovaće još jedan čuveni reditelj čije se stvaralaštvo vezuje za Prašku školu, Srđan Karanović, sa kojim će biti reči o njegovom filmskom i televizijskom delu.

Među gostima je i spisateljica i mirovna aktivistkinja Svetlana Slapšak iz Slovenije, dobitnica ovogodišnje Vitalove nagrade za književno delo “Ravnoteža”. 

Takođe, istaknuti prozni i dramski stvaralac Slobodan Šnajder iz Hrvatske čitaće iz svog najnovijeg romana “Doba mjedi”, velike sage o sudbini folksdojčera na prostoru bivše Jugoslavije, za koji je 2016. dobio najveću regionalnu nagradu “Meša Selimović”. Ivan Ivanji, koji je više od 20 godina bio prevodilac za nemački jezik doživotnom predsedniku Jugoslavije Josipu Brozu Titu, čitaće odlomke iz svog poslednjeg romana “Moj lepi život u paklu”, u kojem se osvrće na svoj život započet pre skoro devet decenija u tadašnjem Bečkereku i iskustvo koje je kao 16-godišnji dečak jevrejskog porekla poneo iz logora smrti Buhenvald.

Biće predstavljen i roman “Pjevač u noći”, istančana ljubavna priča, a ujedno i ozbiljna kritika svih fašizama i straha od slobode, višestruko nagrađivane prozne autorke i pesnikinje Olje Savičević Ivančević, koji je nedavno objavljen i u Srbiji. Autorka će predstaviti i poetsku zbirku “Mamasafari”, dok će Lamija Begagić, jedna od najistaknitijih mladih autorki iz BiH, predstaviti svoj prvi roman “U zoni”, priču o životu žene koja prestaje da se bavi profesionalno sportom u 35. godini i novom svetu koji pokušava da formira oko sebe i u sebi.

Zoran Ferić čitaće iz romana “Na osami pored mora” koji se bavi sazrevanjem i erotičnošću zrelog doba jugoslovenskog hedonističkog socijalizma, a u Srbiji ga je objavila izdavačka kuća Booka.

Krokodil će biti prilika i za još jednu promociju monografije “Ogledalo  Lune” kojom je toj muzičkoj grupi konačno dat zasluženi položaj jednog od najznačajnijih bendova ranih 80-ih. Pored Slobodana Tišme, pevača tog benda, pisca i dobitnika NIN-ove nagrade, govoriće i autori knjige Goran Tarlać, Predrag Buca Popović i Saša Rakezić (Aleksandar Zograf), koji će interesantnim predavanjem provesti publiku kroz svet “Neobičnih otkrića”,  što je i naziv njegove najnovije zbirke kratkih, poetičnih i dokumentarnih stripova koje redovno crta u formi strip-kolumne za časopis Vreme.

Na delo Biljane Jovanović, jedne od začetnica feminističkog pravca u jugoslovenskim književnostima 70-ih godina, Krokodil će skrenuti pažnju kroz osvrt na dva njena nedavno reizdata kultna romana “Pada Avala” i “Psi i ostali”.

Krokodilov rezidencijalni program za pisce, koji je od 2012. godine ugostio 55 pisaca iz 18 zemalja, predstaviće aktuelnog rezidenta, mladog hrvatskog autora Svena Popovića, te ukazati na važnost tog programa za kontinuiranu kulturnu razmenu u okviru regiona, ali i čitave Evrope.

Osim sofa-intervjua, nastupa, čitanja i muzičkih i glumačkih performansa, Krokodil je najavio i debatni program 17. i 18. juna u CZKD-u, koji će se  baviti najaktuelnijim društveno-političkim temama iz perspektive umetnosti i kulture.

Debatni program počinje 17. juna u podne razgovorom “O Biljani Jovanović”, posvećenim životu i delu te istaknute, a danas donekle zaboravljene autorke i mirovne aktivistkinje. Prisutna na književnoj sceni od druge polovine 70-ih godina, Biljana Jovanović je kroz specifičan tretman podžanra, koji je u to vreme nazvan “džins prozom”, gotovo svojeručno redefinisala elemente tzv. ženskog pisma u tadašnjoj Jugoslaviji učinivši ga buntovničkim i opasnim. To su i epiteti koje je, kako ističu organizatori, i  sama hrabro nosila sve do prerane smrti u Ljubljani 1995.

O Biljani Jovanović i njenom književnom, feminističkom i antiratnom aktivizmu, uz moderaciju Vladimira Arsenića, razgovaraće njene dugogodišnje saradnice i prijateljice - Borka Pavićević i Svetlana Slapšak.

Diskusioni program obuhvata istog dana i debatu “V(j)eštice”, posvećenu položaju žena u javnom prostoru na području nekadašnje Jugoslavije.

Inspirisana uvredljivim nazivom koji je prorežimska štampa u Hrvatskoj početkom 90-ih koristila da bi objedinila raznorazne vokalne protivnice režima poput Dubravke Ugrešić, Rade Iveković ili Slavenke Drakulić, debata u CZKD-u okupiće neke od najistaknutijih spisateljica i aktivistkinja iz regiona u nameri da, uz moderaciju Danice Vučinić, porazgovaraju o sličnostima i razlikama u načinu na koji se ženski glasovi u javnom prostoru doživljavaju, kao i o načinima na koji se muški patrijarhalni mejnstrim (sveprisutan kako u politici, tako i u medijima) protiv njih bori. U debati učestvuju: Svetlana Slapšak, Olja Savičević Ivančević, Lamija Begagić i Mima Simić.

Takođe, Krokodil će podsetiti i na dve zajednice koje su ostavile snažan uticaj na ovim prostorima do današnjih dana, a nestale su gotovo bez traga u prvoj polovini pete decenije 20. veka. Jevrejska zajednica je pre Drugog svetskog rata brojala 70.000 pripadnika, od kojih je samo 3.500 preživelo Holokaust, a taj broj se nije značajno popravio sve do današnjih dana.

Folksdojčerska zajednica je pre Drugog svetskog rata brojala 500.000 pripadnika, dok je već u posleratnim godinama doslovno desetkovana da bi danas njenih pripadnika na ovim prostorima bilo manje od 10.000.

Ivan Ivanji i Slobodan Šnajder napisali su, na osnovu ličnih i porodičnih iskustava, velike, potresne romane o događajima koji su te dve zajednice pretvorili u senke na ovim prostorima. Njihov razgovor na temu “Senke - O nestanku folksdojčerske i jevrejske zajednice u Jugoslaviji” moderiće 18. juna u 18 sati Igor Štiks.

U završnici devetog Krokodila najavljena je debata “O Deklaraciji o zajedničkom jeziku i drugim demonima”, u kojoj učestvuju Snježana Kordić, te Teofil Pančić, Dragan Markovina i Igor Štiks.

Nakon dvogodišnjeg trajanja projekta “Jezici i nacionalizmi”, te šest meseci nakon što je Deklaracija o zajedničkom jeziku napisana i obznanjena uz buru i pozitivnih i negativnih reakcija u javnosti, Krokodil će na završnoj debati okupiti neke od najaktivnijih učesnika u njenom stvaranju, kojiće govoriti o tome šta je Deklaracija o zajedničkom jeziku postigla, a šta nije, na koji način je doživljena u zemljama regiona, kakva je njena realna moć da dovede do promene koju anticipira i koji su planovi za budućnost.

Razgovor o Deklaraciji o zajedničkom jeziku, koju će biti moguće potpisati za vreme festivala, vodiće Ana Pejović i Vladimir Arsenijević.

Treću godinu zaredom Krokodil ima i humanitarni karakter, a ovogodišnji prijatelj je Hemofarm fondacija, s kojom festival od 2016. godine ujedinjuje snage u projektu “Produži život”, u cilju podizanja svesti javnosti o transplantaciji i doniranju organa. I ove godine će kroz različite programe biti skrenuta pažnja na neophodnost doniranja organa, a posetioci pozvani posetioce da postanu vlasnici donorskih kartica.

Krokodil je (Književno regionalno okupljanje koje otklanja dosadu i  letargiju) od osnivanja na jedinstven i originalan način predstavlja književnost regiona u njenom punom obimu – bez generacijskih, poetičkih, rodnih ili bilo kakvih drugih isključivosti. Modernim i dinamičnim pristupom u predstavljanju pisaca, koje čini čitanje uz korišćenje savremenih video i audio medija, muzičko-scenski performansi, kao i širokim izborom koji uključuje poeziju, prozu i dramski tekst, Krokodil je od osnivanja 2009. godine postao jedan od najposećenijih književnih događaja u regionu. Do sad je održano osam letnjih festivala i 12 gostujućih izdanja tog festivala u sedam evropskih zemalja, uz učešće više od 150 pisaca iz zemlje, regiona i Evrope.

Festival Krokodil podržali su: Hemofarm fondacija, književna mreža Traduki, S. Fischer Stiftung, forumZFD, NORLA i Muzej Jugoslavije, za razliku od Ministarstva kulture Srbije i gradskih vlasti Beograda.

Ulaz na sve programe je besplatan, a raspored sa satnicom nalazi se u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)