Lavirint devedesetih u Sarajevu
Izložba “Lavirint devedesetih” u Istorijskom muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu, dopunjena i proširena verzija istoimene postavke koja je tokom leta 2023. godine predstavljena u Beogradu, plod je trogodišnjeg istraživanja, rada i saradnje pojedinaca, stručnjaka, aktivista i partnerskih organizacija iz zemalja bivše Jugoslavije okupljenih oko inicijative Muzej devedesetih.
Cilj izložbe, koju autorski potpisuju Dubravka Stojanović, Igor Štiks i Dejan Ubović, jeste novo i drugačije sagledavanje decenije koja je promenila tokove života miliona ljudi na ovim prostorima (ali i globalno) i koja je u regionu ostavila neizbrisiv, dugotrajan trag.
Posetioci su pozvani da “Lavirint devedesetih” u svojim mislima upotpune onim što nedostaje, što bi trebalo biti prikazano i što se tek treba razumeti.
Postavka pred posetioce postavlja pitanje da li smo, kao pojedinci, ali pre svega kao društva, uopšte izašli iz lavirinta u koji smo upali početkom 90-ih. Ulazak u lavirint i slobodno lutanje njime daje mogućnost da se ta traumatična decenija sagleda iz više uglova, ali pre svega iz ugla ljudi kojima je život razrušen u jednom danu, onih koji su bili protiv rata, koji su morali napustiti svoj dom i koji su bili okruženi obmanama sa svih strana.
Među eksponatima izložbe, između ostalog, nalazi se fotografija čuvenih sarajevskih mladenaca koja se danas smatra jednom od najvažnijih u istoriji ratne fotografije. Sanela i Emir Klarić venčali su se 1995. godine u opkoljenom Sarajevu. Mladenci šetaju Kulovićevom ulicom, a u pozadini se vide platna razapeta između zgrada, koja su štitila od napada snajpera sa okolnih brda. Fotografija nasmejanih mladenaca postala je simbol borbe i otpora Sarajlija, kao i nade i vere u bolju budućnost.
Sarajevski mladenci, foto: Danilo Krstanović
Na izložbi se može videti i fotografija koju je uradio britanski fotograf Paul Lowe, na kojoj su glumice i glumci predstave “Čekajući Godoa”, koju je u opkoljenom Sarajevu 1993. godine režirala proslavljena američka književnica i teoretičarka Suzan Zontag.
Predstave, koncerti, filmske projekcije i književne tribine bile su organizovane svakodnevno, uz učešće velikog broja građana koji su rizikovali svoje živote da bi im prisustvovali. Već od prvih dana opsade, kultura je postala deo otpora Sarajlija, a u maju 1992. godine, grupa pozorišnih radnika osnovala je Sarajevski ratni teatar (SARTR), koji i danas postoji.
Teatar pod opsadom, foto: Paul Lowe
Izložba prikazuje i jednu od naslovnica Feral tribjuna, jednog od najuticajnijih nezavisnih antiratnih i antinacionalističkih medija u Hrvatskoj. Mladi novinari Viktor Ivančić, Predrag Lucić i Boris Dežulović (Viva Ludež) pokrenuli su ga 1984. godine kao satirični dodatak Nedjeljnoj Dalmaciji. Nakon što je Slobodnu Dalmaciju preuzeo režimu blizak tajkun Miroslav Kutle, feralovci su 1993. godine pokrenuli Feral Tribune kao samostalni satirični nedeljnik koji je stekao svetsku reputaciju hrabrog medija koji se suprotstavlja nacionalizmu, korupciji i političkim manipulacijama režima Franje Tuđmana. Feral Tribune bio je jedan od retkih medija koji je otvoreno izveštavao o ratnim zločinima i kršenju ljudskih prava. Njegovi novinari su često bili izloženi pretnjama, napadima, sudskim tužbama i cenzuri, ali su nastavili da neustrašivo obavljaju svoj novinarski posao. Prestao je da izlazi 2008. godine.
Feral Tribune - naslovnica
Izložbu u Sarajevu od kraja maja videlo je više od 2.500 posetilaca, a otvorena je do 15. septembra.
Izložbu su podržali National Endowment for Democracy i regionalni projekat Podrška EU izgradnji poverenja na Zapadnom Balkanu, koji finansira Evropska unija (EU) i sprovodi Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP).
*Fotografije postavke: Bojan Kovačević
(SEEcult.org)
