Maljevičev opus u Tejt Modern
Retrospektivna izložba Kazimira Maljeviča (1879-1935) biće otvorena 16. jula u galeriji Tejt Modern u Londonu, a obuhvata dela tog uticajnog umetnika iz ruskih, američkih i evropskih kolekcija.
To je prva retrospektiva Maljeviča posle 30 godina i ujedno njegova prva ikada organizovana retrospektivna izložba u Velikoj Britaniji.
Izložba “Maljevič: revolucionar ruske umetnosti” obuhvata slike, skulpture, scenografske skice i, kako je istaknuto, neprocenjivu kolekciju crteža utemeljivača suprematizma.
Maljevič je živeo i radio u vreme jednog od najturbulentijih perioda istorije 20. veka - rođen u vreme Carske Rusije, doživeo je i Prvi svetski rat i Oktobarsku revoluciju iz prve ruke.
Iako je bio i uticajan, i radikalan, u istoriji moderne umetnosti dugo je bio u senci.
Maljevičeva retrospektiva, kako je saopštila Tejt galerija, ispričaće fascinantnu priču o revolucionarnim idealima i snazi same umetnosti.
Njegovi rani eksperimenti u slikarstvu doveli su ga do suprematizma – smelog vizuelnog jezika apstraktnih geometrijskih oblika i boja, ovaploćenog “Crnim kvadratom”. Jedan od ključnih radova modernizma, “Crni kvadrat” prikazan je javnosti posle višemesečnog držanja u tajnosti, a bio je ponovo sakriven gotovo pola veka posle Maljevičeve smrti. Svrstava se rame uz rame sa redimejdom Marsela Dišana, kao jedan od prekretničkih radova umetnosti 20. veka, koji i danas inspiriše mlađe generacije umetnika i fascinira publiku.
Izložba obuhvata i rane radove Maljeviča – slike sa ruskim predelima, seljacima i verskim scenama. Potom prati Maljevičev put ka apstraktnom slikarstvu i remek-delima suprematizma, kao i njegovo privremeno napuštanje slikarstva radi pedagoškog rada i pisanja, te povratak na umetničku scenu i okretanje figurativnom slikarstvu.
Na izložbi su zastupljeni radovi pozajmljeni od Khardzhiev kolekcije iz Amsterdama i Costakis kolekcije iz Soluna, a organizovana je u saradnji Tejt Modern sa Stedelijk muzejem iz Amsterdama i Izložbenim holom Nemačke iz Bona.
Maljevič je čuveni “Crni kvadrat na beloj osnovi” izložio prvi put 1915. na poslednjoj futurističkoj izložbi 0.10. Tada je započela i istorija suprematizma kao pokreta, koji je imao slikarsku praksu, ali ne u smislu dotadašnje tradicije, jer je, kako je govorio Maljevič, slikarstvo preživelo i “umetnik je predrasuda prošlosti”. On je zato polazio od nulte tačke - ni od čega, odnosno iz bespredmetnosti. Maljevič je ukinuo svaki prirodni, predmetni i istorijski aspekt, smatrajući da je “suprematističko bojeno mišljenje pokazalo da volja može da ispolji stvaralački sistem onda kada umetnik ukine predmet kao slikarsku osnovu”. Kasnije je, posle Revolucije, naslikao i “Beli kvadrat na belom”, sliku koja je predstavljala krajnji cilj suprematizma - apsolutnu bespredmetnost.
Maljevič je svetsku pažnju privukao nakon velike izložbe u Nemačkoj 1927. godine, kada je pripremao knjigu “Bespredmetni svet”, izašlu na Bauhausu. Bavio se aktivno i teorijom i pedagogijom, napisao je veliki broj knjiga, studija i članaka, a mnoga njegova teorijska dela objavljena su takođe posthumno, posle Drugog svetskog rata.
Vrednost njegovih radova počela je da dostiže astronomske cifre posle njegove smrti.
“Suprematistička kompozicija” prodata je 2008. godine na aukciji u Njujorku za 60 miliona dolara, postavši tako najskuplje delo nekog ruskog umetnika prodato na aukciji. Ta slika prvi put je izložena na 16. Državnoj izložbi u Moskvi 1919-20. godine, a Maljevič ju je predstavio i lično 1927. na izložbama u Varšavi i Berlinu.
Rođen u Kijevu 1879. godine (prema ranijim izvorima 1878. godine), Maljevič je prošao kroz kubističku i kubofuturističku fazu pre nego što je počeo 1913. eksperimente sa suprematizmom.
Živeo je u siromaštvu, preživljavajući uglavnom od 75 rubalja potpore koje je mesečno dobijao od sovjetskih vlasti.
Ali, našli su se neki, vladajućem režimu preterano odani činovnici koji su, nakon pomnog izučavanja njegove biografije, jednodušno zaključili da je Maljevič običan idealista, zbog čega ni tu potporu ne bi trebalo da dobija. Dopušteno mu je 1927. da napusti zemlju, a Poljska i Nemačka su njegove suprematističke slike prihvatile sa oduševljenjem.
U inostranstvu je ostavio deo radova, nadajući se da će se ubrzo vratiti i proći s njima još nekoliko zemalja. Ali, 1930. dospeo je u ruke agentima NKVD-a (Narodni komesarijat unutrašnjih dela), uz optužbe da je nemački špijun. Iz tamnice su ga izbavili prijatelji, ali više nije mogao da putuje iz zemlje, pa su mu se slike zatrle po Evropi.
Preminuo je od raka prostate 15. maja 1935. u Lenjingradu, a na dan sahrane, ulicama se kretala neobična procesija. Na kamionu su vozili čudni sanduk - suprematistički sarkofag koji je Maljevič sam za sebe sagradio nekoliko dana pre smrti. Na kamion su postavili i “Crni kvadrat”.
Retrospektivna izložba Maljeviča u Tejt Modern biće otvorena do 26. oktobra, uz raznovrstan prateći program koji obuhvata stručna vođenja, razgovore, predavanja i radionice.
B. Rakočević / SEEcult.org
