Metropolis na početku Z14
Kultnim vizionarskim filmom “Metropolis” Frica Langa (Fritz) iz 1927. godine, koji je aktuelan i danas, 6. juna u Jugoslovenskoj kinoteci počinje 14. Festival nitratnog filma, koji i ove godine predstavlja bisere svetske kinematografije sa zapaljivih traka.
Do 14. juna biće prikazano više od 30 filmova iz dvadesetak svetskih arhiva, muzeja i kinoteka, uz dela jednog od prvih srpskih producenata Đorđa Bogdanovića (1860-1914), koja su decenijama smatrana izgubljenim, a sada su restaurisana i objavljena na DVD-ju.
Jedinstven po projekcijama filmova sa originalnih, zapaljivih filmskih traka, Festival nitratnog filma počinje na Dan Jugoslovenske kinoteke, koji će biti obeležen dodelom Zlatnog pečata Dušanu Makavejevu i Ljubiši Samardžiću u zgradi u Uzun Mirkovoj, te otvaranjem izložbe “Srpski filmski producent Đoka Bogdanović” u Muzeju Kinoteke u Kosovskoj.
U Muzeju Kinoteke počinje i 14. Festival nitratnog filma - Langovim remek-delom koje je restaurisano nakon senzacionalnog otkrića gotovo cele originalne verzije 2008. u Argentini. Kultni Langov nemi film, koji traje 154 minuta, biće prikazan uz muzičku pratnju italijanskog pijaniste Marka Dalpanea.
Svetska premijera restaurisane originalne verzije “Metropolisa” bila je jedan od glavnih događaja 60. Berlinala 2010. godine.
Projekcija tog futurističkog remek-dela, 83 godine nakon originalne premijere, organizovana je ispred Brandenburške kapije, a praćena je nastupom Rundfunk simfonijskog orkestra Berlina koji je izveo originalnu muziku Gotfrida Huperca (Gottfried Huppertz).
“Metropolis” i danas fascinira i utiče na savremene filmske umetnike, delom i zahvaljujući legendi koja ga je pratila decenijama, budući da se znalo za dužu verziju, ali je nije bilo moguće pronaći.
Čuveni Langov film prvi put je skraćen ubrzo nakon premijere 10. januara 1927. godine u berlinskom Ufa-Palast am Zoo.
Verziju na traci od 4.189 metara odobrio je tadašnji Filmski odbor, ali je prikazivana četiri meseca gotovo bez ikakvog uspeha. Film je stoga povučen i izašla je znatno kraća verzija, duga 3.241 metar, koja je i ušla u bioskope na leto 1927.
“Metropolis” je prvi film koji je UNESKO uvrstio u registar svetske baštine.
Kustos Filmskog muzeja u Buenos Airesu pronašao je 2008. originalnu verziju Langovog remek dela sa gotovo svim scenama, uključujući dve ključne.
Zahvaljujući tom senzacionalnom otkriću, sada ga je moguće videti u crno-beloj verziji dužoj za 25 minuta od dosadašnje koja je prikazivana.
"Metropolis" je odnet u Argentinu 1928. godine kako bi bio prikazan.
Originalna verzija "Metropolisa" prikazivana je početkom 1927. u Berlinu svega nekoliko meseci i od tada je smatrana nestalom gotovo 80 godina.
Američki distributer Paramaunt kasnije je pojednostavio radnju i skratio Langov film za gotovo pola sata, a editovane scene smatrane su zauvek izgubljenim.
Restaruracija i rekonstrukcija “Metropolisa” bila je jedan od svetski najvažnijih projekata te vrste, a obavljena je u saradnji Mirnau fondacije sa ZDF-om i Dojče kinotekom, odnosno filmskim muzejima u Berlinu i Buenos Airesu.
Originalnu muziku preradila je Evropska film-filharmonija, a restauraciju je, osim nemačkog Ministarstva za kulturu i medije, koje je izdvojilo 200.000 evra, pomogla i DEFA fondacija.
Osim “Metropolisa”, 14. Festival nitratnog filma prikazaće još niz bisera filmske umetnosti, uključujući nekoliko ostvarenja koja su tematski vezana za bivšu Jugoslaviju, poput austrijsko-mađarskog “Život i industrija u Srbiji” (1916), francuskog “Beograd, glavni grad Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca” (1922), austrijsko-mađarskog “Karikature sa bojišta” (1915) sa karikaturama kralja Petra, te mađarskog filma “Sarajevo” (1940), zanimljivog ne samo po glumi fascinantne Marije Tasnadi Fekete, već i po priličnoj sličnosti priče o ljubavnom trouglu s holivudskim klasikom “Kazablanka” (1942) Majkla Kertica.
Film “Život i industrija u Srbiji” nepoznatog autora prvi je, inače, sačuvani film o svakodnevnom životu u Srbiji pod okupacijom Habzburške monarhije, a iz Holandskog filmskog instituta stižu i slike Beograda, centra grada Kraljevine SHS iz 1922.
Najavljen je i švedski film “Brat na brata” (1913) Maurica Stilera (Mauritz Stiller) koji će biti prikazan u Beogradu prvi put posle premijerne projekcije u Švedskoj, a zasnovan je na romanu “Slom” Emila Zole. Pronađen je među većom količinom starih filmova 2009. godine u župnom podrumu poljskog grada Sosnovjeca.
Publika ima priliku da vidi i film “Izbačeni iz koloseka” (1942), impresivan rediteljski debi velike glumačke zvezda danskog filma Bodil Ipsen, ujedno i prvi danski film noir, kao i najbolji film velikana francuskog nemog filma Rejmona Bernara u zvučnom periodu - “Drveni krstovi” (1932) koji je po mnogima francuski pandan remek delu Luisa Majlstona “Na Zapadu ništa novo”.
Biće prikazan i gigantski ep “Kraljica robova”, drugi istorijski spektakl iz plodne austrijske faze rada Majkla Kertica (na prošlom Festivalu nitratnog filma viđeno je ostvarenje Sodoma i Gomora iz 1922. godine).
“Gospođica sa šaltera post-restant” (1935, Jan Nowina-Przybylski, Michal Waszynski) je zabavna, romantična komedija i jedini poljski međuratni film čiji su eksterijeri snimani na dalmatinskoj obali, prevashodno u Dubrovniku.
Među ostalim značajnim filmovima na festivalu “Z 14” su i italijanski “Asunta Spina” (1915) u kojem je najslavniju ulogu ostvarila diva italijanskog filma 20-ih i 30-ih godina 20. veka Frančeska Bertini, zatim arhetipski primer italijanskog simbolističkog filma “Faun” legendarnog reditelja i glumca Feba Marija, te češki “Nevinost” iz 1937, koji je omogućio najvećoj ženskoj vedeti vremena, Lidi Barovoj (kasnije nesrećnoj ljubavi Jozefa Gebelsa) da ostvari najbolju ulogu u karijeri u liku obične, siromašne devojke.
Grčki “Krvavi Božić”, jedno od prvih remek dela gruzijskog filma, te “Moja babuška ili misterije” koje lede krv u žilama, “Pad kuće Ašer” (francuski horor film koji dolazi iz Slovenačke kinoteke) i “Jezero mrtvih”, jedno od najboljih ostvarenja norveške kinematografije, samo su neki od bisera koje nudi 14. Festival nitratnog filma “Z 14” na kojem se očekuje i više od 20 gostiju.
Festivalski program obuhvata i izbor filmove iz produkcije Đoke Bogdanovića iz 1913. i 1914. godine, kao i promociju prvog nastavka DVD-ja sa njegovim ostvarenjima i izložbu dokumentacije o delovima Bogdanovićevog Fonda, otkupljenog 1984. godine od njegove porodice.
U okviru festivala “Z 14”, 8. juna biće predstavljena monografija “Teror i radost - Filmovi Dušana Makavejeva” autorke Lorejn Mortimer, koja dolazi u Beograd kao gošća izdavačke kuće “Clio”, a u završnici Festivala, 13. juna biće predstavljena i knjiga Pitera Bogdanoviča o Džonu Fordu, objavljena u izdanju Jugoslovenske kinoteke i Kulturnog centra Niš.
Karta za 14. Festival nitratnog filma košta sto dinara, a ulaz je besplatan za studente umetničkih fakulteta sa indeksom.
Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
