Milena Pavlović Barili u Zagrebu

Reprezentativna izložba Milene Pavlović Barili (1909-1945) biće otvorena narednih mesec dana u Galeriji Klovićevi dvori u Zagrebu, a nudi presek od 85 dela iz umetničkog opusa te svestrane srpsko-italijanske umetnice, jedne od najistaknutijih predstavnica evropske umetničke avangarde 40-ih godina 20. veka.

Izložba “Snovi i sanjarenje”, nastala u saradnji Hrvatske i Srbije, obuhvata dela koja su vlasništvo Galerije Milene Pavlović Barilli u Požarevcu, predstavljaju umetničin opus od ranih radova iz perioda 1926-1931. godine, rađenih u tehnici ulja na platnu i pastela, preko originalnih modnih kreacija koje nisu imale komercijalni karakter, do zrelog umetničkog opusa koji se hronološki može smestiti u period od 1932. do 1944, a karakterišu ga “enigmatske kompozicije”, te reklamnog dizajna rađenog za američke modne časopise.

Milena Pavlović Barilli, udata Gosselin, rođena je u Požarevcu 5. novembra 1909. kao jedino dete Danice Pavlović Barili i italijanskog kompozitora, muzičkog kritičara, pesnika i putopisca Bruna Barilija. Slikarsko obrazovanje stekla je najpre u Umetničkoj školi u Beogradu (1922-1926), a kasnije je studirala u Minhenu (1926-1928). Najznačajniji deo njenog umetničkog opusa nastao je van granica Jugoslavije, koju je napustila u rano proleće 1930. Gotovo čitavu deceniju bila je vezana za zapadnoevropske umetničke metropole London, Pariz i Rim, gde se družila i izlagala s najistaknutijim predstavnicima evropske umetničke avangarde, a uoči Drugog svetskog rata, u avgustu 1939, otputovala je u Njujork, gde je ostala do smrti u 36. godini 6. marta 1945.

      Autoportret s belom tokom, 1929.

Pored bavljenja umetnošću, Milena Pavlović Barili je u SAD bila angažovana i na komercijalnom dizajnu, pre svega kao ilustratorka najuglednijih američkih modnih žurnala i časopisa za uređenje enterijera i eksterijera (Vogue, Town & Country, Sharm, Glamour, Harpers Bazzar). Sarađivala je i s kompozitorom Đan karlom Menotijem (Gian Carlo Menotti), za čiji je balet “Sebastian” radila kostime (1944).

Po završetku Drugog svjetskog rata, Milenin muž, Robert Tomas Goselin (Thomas Gosselin) preneo je urnu sa njenim posmrtnim ostacima u Rim. Uz odobrenje majke i u prisustvu Mileninog oca i nekoliko najbližih prijatelja, urna s Mileninim pepelom pohranjena je 5. avgusta 1949. godine na groblje u Rimu (Cimitero Acatolico per gli stranieri), gde su joj kasnije sahranjeni i roditelji, otac Bruno (1880-1952) i majka Danica (1883-1965).

       Prvi osmeh, 1929.

U Srbiji je brojnim programima obeležena 100-godišnjica njenog rođenja 2009. i 2010. godine, a deo izložbi je tim povodom održan i u gradovima u inostranstvu u kojima je delovala.

Milena Pavlović Barili, kako je istakla autorka izložbe Jelica Milojković, bila je ličnost bez presedana u srpskoj modernoj umetnosti, jedna je od najavangardnijih i najzanimljivijih ličnosti evropske i američke umetničke scene u četvrtoj i prvoj polovini pete decenije 20. veka, "umetnica sna i sanjarenja" koja je u svom raskošnom opusu neprestano hodala po tankoj niti snoviđenja.

Od trenutka prvog posthumnog predstavljanja u Srbiji - u Kulturnom centru Beograda 1955. godine, umetničko delo Milene Pavlović Barilli ne prestaje da zaokuplja pažnju javnosti. Sud o njemu dali su mnogi eminentni likovni kritičari, teoretičari umetnosti, esejisti…

       Red Book

Njeno nesvakidašnje umetničko delo, nekada rasprostranjeno širom sveta, danas je najprisutnije u njenom rodnom Požarevcu, gde je od 1962. izloženo pod krovom Milenine kuće.

Zasluge za to, kako je navela autorka izložbe u predgovoru kataloga, pripadaju Mileninim roditeljima, pre svega njenoj majci Danici. Kada je 50-ih godina 20. veka započeo mukotrpan posao na sređivanju i proučavanju oskudne dokumentarne i arhivske građe i umetničkog opusa Milene Pavlović Barili, pokazalo se da raspoloživi faktografski materijal nije dovoljan kako bi poslužio kao čvrsta osnova u oblikovanju objektivne slike o njenom neobičnom i nesvakidašnjem liku. Pokazalo se, takođe, da svaki delić nije bio i onaj pravi, niti da je stavljen na pravo mesto. Delovi su se često mešali, pa i gubili među podacima koje su istraživačima prepričavali nekadašnji Milenini poznanici, prijatelji i kolege. S puno dragocenih podataka, ali i sa mnogo emocija, a ponekad i neprikrivene gorčine, sliku o Mileni je iz svog ugla posmatranja i zaključivanja formirala i njena majka Danica, tada već narušenog zdravlja i u poodmaklim godinama.

Potpuno novi aspekt posmatranja i snažno svetlo u razrešavanju tog problema unelo je otkriće dokumenata u obimnoj ostavštini Danice Pavlović Barili koja obuhvataju arhivsku građu, porodičnu korespodenciju, rukopise, pozivnice, kataloge, hemerotečne jedinice, najstariju foto-dokumentaciju, kao i popise Mileninih umetničkih radova koji su sastavljeni u posleratnom periodu u rasponu od gotovo 15 godina. Ali, i pored toga što se radilo o autentičnim dokumentima, njihov značaj u rasvetljavanju određenog problema nije bio isti, a njihova pouzdanost ponekad se činila neuverljivom. Još prilikom obrade i prvih iščitavanja te arhivske građe naslućivalo se da će o životu i umetničkom delu Milene Pavlović Barili biti govoreno i pisano sa mnogo više argumenata i na sasvim nov način. Kasnija studioznija proučavanja te dokumentacije rezultirala su otkrićima koja su nadilazila čak i očekivanja istraživača. U toku složenih ispitivanja i komparativnih analiza na svetlost dana izašli su novi momenti koji su otvorili brojna pitanja, ali na veliko zadovoljstvo, dali i mnoge odgovore, navela je autorka izložbe.

Višegodišnja studiozna proučavanja muzejske građe, kao i pristizanje novih dokumenata iz domaćih i stranih arhiva, muzeja i biblioteka, rezultirala su tokom nekoliko poslednjih godina dobijanjem neprocenjivo vrednih donacija, bogatom arhivskom građom i dokumentima - fond Galerije Milene Pavlović Barilli obogaćen je poslednjih godina slikama, skulpturama, rukopisima, katalozima i fotografijama koje su darivali njeni nekadašnji prijatelji iz SAD.

Orijentacija ka multidisciplinarnim programskim sadržajima i međudržavnim projektima - kao realnim sagledavanjem visokog mesta Milene Pavlović Barilli u evropskoj i svetskoj istoriji umetnosti, rezultirali su snažnom afrimacijom Mileninog dela, o čemu svedoče njene reprezentativne izložbe predstavljene u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani 1979/80, Parmi (Italija), 1989, Galeriji SANU u Beogradu 1993, Galeriji Progres u Beogradu 1999, Parizu 2002, Bukureštu 2004, Bratislavi 2005, Pragu 2006, Brnu 2006/07, retrospektivnom izložbom “Zvezdanim tragom” u Galeriji SANU u Beogradu 2009, Rimu 2009/2010, Riminiju 2009/2010, Skoplju 2010, Banjaluci 2011, Evropskom parlamentu u Briselu 2011, Rijeci i Trstu 2012, kao i brojne izložbe u mnogim muzejima i galerijama u Srbiji.

Izložba “Snovi i sanjarenje”, nastala na inicijativu ambasade Srbije u Hrvatskoj, biće otvorena 10. oktobra do 10. novembra u Galeriji Klovićevi dvori.

(SEEcult.org)