Mrđan Bajić u MSU Zagreb
Beogradski umetnik Mrđan Bajić ponovo gostuje u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu nakon 26 godina, a predstaviće instalaciju “Radnička klasa ide u raj” koja će 17. juna biti postavljena na južnom platou muzejske zgrade.Prvu varijantu tog dela (s biciklima kao prevoznim sredstvom) Bajić je realizovao 2008. u Rivoliju, a potom i u Torinu. Naslov je preuzeo iz istoimenog italijanskog filma reditelja Elija Petrija iz 1971. Razlike u izvedbama skulptorske instalacije, kako podseća MSU, Bajić vezuje za društveno, političko i ekonomsko okruženje gde je realizuje, naveo je MSU povodom izložbe, čiji je kustos Tihomir Milovac..U Italiji, gde je započeo temom radništva u širem, globalnom smislu, radništvo je već odavno pod pritiskom neoliberalnih ekonomskih praksi. Bajićevo emotivno, ali ne i sentimentalno prisećanje na radništvo s karakteristikama proletarijata, seže unatrag u razdoblje pre, odnosno neposredno nakon Drugog svetskog rata. Zbog toga je Bajić upotrebio bicikl kao simbol koji se kao tema radničkog, proleterskog preživljavanja nalazi u filmovima italijanskog neorealizma Vitorija de Sike iz 50-ih. Na prostorima novoformiranih država nastalih raspadom SFR Jugoslavije, proces tranzicije radničke klase iz relevantnog društvenog faktora u potrošni materijal na “slobodnom tržištu rada” tekao je paralelno sa svim društvenim, političkim i ekonomskim tranzicijama, a kao duboko razočaranje traje i danas. Klasa je nestala, a s njom su nestala i mnoga radna mesta. Snovi o lepšoj budućnosti za mnoge su postali noćna mora. Simbolički, radnička klasa spakovala je sve svoje snove, nade, projekcije i ideale i krenula na put. Kuda? Priča kaže u raj... naveo je MSU.U novijem slučaju (u Kragujevcu 2011. i sada u Zagrebu) Bajić za taj put upotrebljava prevozno sredstvo iz vlastite i zajedničke istorije na ovim prostorima - “zastavu 750” poznatu kao “fića”, automobil mladosti radničke klase kako se nekada zvala.“Pa pa proleteri” - pevali su Darko Rundek i Haustor još 1984. u pesmi “Radnička klasa odlazi u raj”, anticipirajući kraj epohe ideala i dolazak borbe čoveka s čovekom u svakom smislu.Poslednji put Bajić je gostovao u MSU Zagreb 1989. godine samostalnom izložbom skulptura.Kritika ga je, u njegovu uzlaznom periodu, označila kao neopterećenog putnika kroz povest i maštovitog naratora koji u skulptorskom jeziku neguje osobitu postmodernističku sintaksu. Takvu strategiju koristi i danas, istakao je MSU.Bajićeva umetnost može se opisati i kao nesputano sučeljavanje i dinamiziranje odnosa prepoznatljivih znakova i simbola vremena, kultura i politika. Umetnik istražuje značenjske i emotivne vrednosti različitih skulptorskih materijala i tehnika, traži nove interpretacije prostora, dekonstruiše pojmove, spaja figurativno sa apstraktnim, lirsko s konstruktivističkim. Pritom ne poštuje uspostavljena značenja, bilo da je reč o kategorijama popularne kulture čije resurse često koristi ili pak o načelima etičke korektnosti prema društvenoj ili političkoj prošlosti, kao i sadašnjosti. Posebno je to vidljivo u seriji “Trash” iz 90-ih, kada snažno kritički relativizuje sva tadašnja “postignuća” srpskog društva, rata i poratne stvarnosti, nacionalne i ekonomske tranzicije, ali i opšteg svetskog fenomena globalizacije....Na formalnom, reprezentacionom nivou, Bajić je sledbenik istorijskih avangardi, konstruktivističkih postupaka kolaža, snažnih ekspresionističkih gestova, pop arta kojim otvara prostore reciklaže, poništava zakonitosti gravitacije, a u isto vreme se poigrava društvenim i kulturnim nasleđem pojmova veliko i malo, važno i nevažno, smisleno i besmisleno, simboličko i beznačajno. Važno mu je ironijsko, psihološko/perceptivno izvrtanje vrednosnih sistema. Njegove vajarske instalacije oslobođene su dogmi samodopadljivosti, pa i samopoštovanja. One su antiherojske, a umetnik računa na “slabe” tačke percepcije posmatrača, one trenutke u kojima se mešaju doživljaji i kada nam se čini da smo poruku razumeli, a zapravo nismo. Ili nismo do kraja, što nam otvara prostor za procese kreativnog, jedinstvenog doživljavanja.Bajić tako šalje informacije i poruke kroz prepoznatljive simbole kao što su ideološki obojeni “srp i čekić”, anđeo, ručne bombe i tenkovi, zvezde, globusi, ali i kroz simbole bajkovitog uzleta potrošačke kulture i nacionalnih identifikacija kao što su Miki Maus, plišani medvedić Tedi, automobili Fiat 650, “spaček”, VW “buba” – simboli koji su upravo zbog svoje uverljivosti formirali svest ne samo u kapitalističkom delu Evrope, Italiji, Francuskoj, Nemačkoj s kojima su prostori Jugoslavije višestruko bili povezani, nego i kulturu življenja u socijalističkoj SFRJ. Bajić (1957) je 1983. završio vajarstvo na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, gde je bio asistent do 1990, a od 1997. je profesor na Vajarskom odseku.Period od 1990. do 1995. proveo je u Parizu kao francuski stipendista.Intenzivno izlaže od 1982. godine, a 2007. predstavljao je Srbiju na Venecijanskom bijenalu. Pokrenuo je 1998. godine umetnički projekat “Yugomuzej”, potom 2006. godine, sa Ričardom Dikonom (Richard Deacon) projekat “Most na Kalemegdanu”, koji su nedavno zajedno predstavili u Beogradu.Bajić je za vajarski rad dobio niz nacionalnih i međunarodnih nagrada.(SEEcult.org)
