Nedovršeno putovanje na Autostrada bijenalu
Autostrada bijenale, najveća međunarodna izložba savremene umetnosti na Kosovu, organizovano je treći put u Prizrenu, Prištini i Peći, a prema koncepciji kustoskog tima koji čine Övül Ö. Durmuşoğlu i Joanna Warsza, osmišljeno je kao svojevrsno nedovršeno putovanje koje spaja tri grada, ali i druge evropske gradove iz kojih dolaze umetnici.
“Šta ako putovanje…” (What If a Journey…) - kako je naziv trećeg Autostrada bijenala, izložba je o nedovršenom. To može biti put, mapa, kuća, cvetno polje, priča, veza, ili država. To je, prema navodima kustosa, izložba o nedovršenosti kao pozivu na reakciju, odnos, i rast. To je, takođe, i izložba o dva kraja puta koja se sreću između domaćina i gosta, negde između dijasporičnog i lokalnog, između infrastrukture i intimnosti. Kustosi opisuju treće Autostrada bijenale i kao izložbu o umetnosti koja se oporavlja od svakodnevnih zamki. “Vodi vas na putovanje od centra Prištine, preko Ljumbardi reke u Prizrenu, i završava se u umetničkom baru u Peći”, naveli su kustosi, koji su prvi put boravili u Prizrenu u jesen 2020. godine, a slušajući priče koje su vapile da budu saslušane – od umetnika, organizatora, etnologa, romskih aktivista, konzervatora kulturnog nasleđa, sociologa i filozofa, između ostalih, osmislili su izložbu kao odgovor na te priče.
Na više lokacija u Prizrenu na izložbi učestvuju: Agnes Denes, Alban Muja, Agnieszka Polska; Agron Blakçori, Banu Cennetoğlu, Bora Baboçi, Camila Rocha, Cooking Sections & Fejsal Demiraj, Doruntina Kastrati, Edona Kryeziu, Fernando García-Dory, Flaka Haliti, Gülsün Karamustafa, HAVEIT, Hera Büyüktaşcıyan, Iman Issa, Iramamama, Małgorzata Mirga-Tas & Edis Galushi, Marwa Arsanios, Núria Güell & Lumnije Gërguri Stojkaj, Rossella Biscotti, Sezgin Boynik & Tevfik Rada, Ulf Aminde & Manuel Gogol, Vahida Ramujkić i Valbona Zherka, čiji je rad sa isprepletanim mapama rečnih tokova, migracionih puteva, pozitivnih iregularnosti i zaokreta, i bio inspiracija kustosima za izložbu koju su osmislili kao poziv na “nedovršeno putovanje” na i sa Kosova – u Berlin, Istanbul, Varšavu, i nazad. Ili negde između”.
U Prištini izlažu Agnes Denes i Petrit Halilaj & Alvaro Urbano, a u Ex-Exit baru u Peći - Agush Beqiri i Hüseyin Bahri Alptekin.
Flaka Haliti, Its Urgency Got Lost in Reverse (While Being in Constant Delay, #4, 2017-21
Između ostalih, poljska umetnica Agnješka Polska (Agnieszka Polska), koja živi i radi u Berlinu, učestvuje radom “Hiljadugodišnji plan” (The Thousand Year Plan, 2021), imerzivnom, filmičnom instalacijom, zasnovanom na priči iz posleratne Poljske o dve različite društvene grupe – inženjerima angažovanim za elektrifikaciju kao predstavnicima rane komunističke države i s druge strane – antikomunistima, partizanima nacionalistima, koji se kriju u šumi i posle završetka Drugog svetskog rata. Njen rad pokazuje kako su elektrifikacija i razvoj tehnoloških megastruktura stvorili planetarno vladajuću arhitekturu, te kako se odnos tehnologije i čoveka pretvorio u dinamiku u kojoj ljudi više ne žive pored tehnologije, već unutar nje, u sferičnom, tehnološkom organizmu.
Agnieszka Polska, The Thousand Year Plan, 2021
Alban Muja, koji je predstavljao Kosovo na 58. Bijenalu u Veneciji 2019. godine, učestvuje radom “Pokretni spomenik” (Moving Monument, 2021) koji se bavi sadašnjom situacijom i budućnošću spomenika iz jugoslovenskog perioda na Kosovu, kao i konfliktnim konstruisanjem javnih prostora danas. Kako bi podstakao javnu raspravu o tim pitanjima, fokusiran je na spomenik ravnopravnosti i progresu koji je bio postavljen u njegovoj rodnoj Kosovskoj Mitrovici, a potom je nestao i sudbina mu je ostala nepoznata.
Prištinska umetnica Fljaka Haliti, koja živi u Minhenu, učestvuje radom “Its Urgency Got Lost in Reverse (While Being in Constant Delay, #4, 2017-21), dugoročnim projektom u okviru kojeg konstruiše “lenje” robote od materijala pronađenih u nekadašnjim kampovima Kfora i NATO snaga na Kosovu. Za Autostrada bijenale konstruisala je četvrti, finalni robot, koji je hronološki osmislila kao prvi, dovodeći ga “kući” – u bivši hangar nemačkih snaga Kfora, budući tehnološki park i izložbeni prostor. Sva četiri robota Flake Haliti, koja je takođe predstavlja Kosovo na Bijenalu u Veneciji (2015), nisu ono što bi se očekivalo da budu kao “produžena ruka” ljudi, već leže lenjo, sanjare, čekaju, zaboravljaju na prošlost i sadašnjost, kao i na svoju efikasnost i hitnost posla.
Flaka Haliti, Its Urgency Got Lost in Reverse (While Being in Constant Delay, #4, 2017-21
Dugogodišnji projekat “Istorije u raspravi” (Disputed Histories, 2006-) predstavlja i beogradska umetnica Vahida Ramujkić, a posvećen je različitim predstavljanjem istorije u udžbenicima na prostoru bivše Jugoslavije. “Istorija u raspravi” svojevrsna je rastuća biblioteka istorijskih knjiga, kojih je od 2006. godine, kada je započela taj rad, više od 300. Instalacija izbora tih knjiga često je praćena radionicama čiji se učesnici smatraju stručnjacima za istorijska pitanja i pozvani su da grade nove, zajedničke, nenasilne narative.
Vahida Ramujkić, Istorije u raspravi (2006-)
Sezgin Bojnik i Tevfik Rada učestvuju radom “Ko su Ferit i Nakije Bajram?" (Who Are Ferit and Nakiye Bayram?, 2021), koji je posvećen jednom od najuticajnijih turskih intelektualaca leviča u Jugoslaviji Feritu Bajramu (1888-1965), učitelju, uredniku, piscu, prevodiocu i političkom aktivisti, koji je gotovo ceo život proveo u Skoplju sa Nakije Bajram, jednom od retkih žena koje su početkom 20. veka bavile pitanjima socijalizma u Makedoniji i na Kosovu.
Sezgin Boynik & Tevfik Rada, Who Are Ferit and Nakiye Bayram?, 2021
Među učesnicima je i italijanska umetnica Rozela Biskoti (Rossella Biscotti), koja živi u Briselu, a predstavlja se radom “La Cinematografia è l’arma più forte” (2003-07), inspirisanim grafitom “La Cinematografia è l’arma più forte” (Kinematografija je najjače oružje) na zidu Fondacije Oliveti u Rimu. To je bio slogan koji je fašistički lider Italije Benito Musolini koristio 1937. godine za otvaranje Ćinećita filmskog studija u Rimu, u želji da iskoristi novi masovni medij kao sredstvo političke propagande. Samo 20 godina ranije sovjetski lider Lenjin takođe je poručio da je film najvažnija od svih umetnosti. Biskotijeva koristi Musolinijev slogan u svom radu, koji se može videti u Ljumbardi bioskopu u Prizrenu, kao ironično upozorenje o istorijskom spektru propagandne mašinerije u svetskoj politici.
Hera Büyüktaşciyan, My Eye’s Pupil Is Your Nest, 2021
Trodnevno otvaranje Autostrada bijenala podrazumevalo je obilazak svih radova, počev od Prizrena, preko Peći do Prištine, u prisustvu većine umetnika, zasebno predstavljanje njihovih radova, stručna vođenja kroz postavku, performanse, DJ nastupe...
Agron Blakçori, Democracy, 2021
Autostrada bijenale, čiji su direktori Vatra Abrashi, Leutrim Fishekqiu i Baris Karamuco, osnovano je 2014. godine kao nezavisna inicijativa u oblasti savremene umetnosti, a funkcioniše na dva nivoa – kao izložba u javnom prostoru svake druge godine, te kao edukativni centar u bivšem kampu Kfora, u kojem je proces pripreme izložbe otvoren javnosti.
Treće izdanje Autostrada bijenala podržali su Švajcarska kancelarija za saradnju na Kosovu, gradske vlasti Prištine i Prizrena, Evropska kulturna fondacija, Fondacija za umetničke inicijative, kosovsko Ministarstvo kulture, omladine i sporta, Manifesta 14, koja će biti održana u Prištini 2022. godine, UN, UNDP, KFOS, Gete institut u Prištini, SAHA fondacija, Italijanski institut za kulturu u Tirani, Regionalni centra za kulturno nasleđe u Prizrenu, Nacionalna biblioteka Kosova, Muzej moderne umetnosti u Varšavi, Institut Ramon Llull, Arheološki institut Kosova, Prizrenska autobuska stanica, Fondacija Fridrih Ebert, DokuFest, Ljumbardi fondacija, Anibar, Nedelja ponosa na Kosovu, MAM fondacija…
Bijenale je otvoreno do 11. septembra.
*Foto: Vladan Jeremić
(SEEcult.org)
