Njih su dvojica, a mi smo sami
POPUP projekat u Osijeku predstavlja 25. maja deo radova iz Marijana Crtalića, umetnika koji se, baveći se na specifičnom primeru različitim aspektima industrijskog nasleđa i industrijskog grada Siska, pojavljuje u brojnim ulogama: istraživača, arhiviste, dokumentariste, performera, aktiviste, medijatora, podstrekača, organizatora, umetničkog direktora, kulturnog stalkera.
Novo izdanje POPUP-projekta fokusirano je na umetničke strategije suočene sa izazovom istraživanja zanemarenog nasleđa industrijskih postrojenja koja su, izgubivši primarnu funkciju, prepuštena propadanju, kao i načinima zamišljanja i transformisanja njihove sadašnjosti i budućnosti.
Crtalićeva izložba “Njih su dvojica, a mi smo sami” biće otvorena 25. maja u objektu br. 32 u kompleksu stare železničke stanice u Osijeku, a izdvaja neke segmente njegovog višegodišnjeg istraživačkog projekta “Nevidljivi Sisak”, baziranog na istraživanju industrijskog krajolika Željezare Sisak i željezarskog radničkog naselja Caprag. Crtalić je od 2007. godine realizovao seriju projekata, od kojih su najpoznatiji “Nevidljivi Sisak – Fenomen Željezara”, “Sadašnjost prošlosti”, “Aktivna memorija” i “Mogućnosti otpora”, kojima kontinuirano prikuplja i producira specifičan multimedijski arhiv koji obuhvata fotografije, tekstove, dokumente, intervjue, video-zapise. Od izvođenja performansa “Umjetnik u udruženom radu” i snimanja dokumentarnog filma “Industrijski raj”, koji su obeležili početne faze umetnikovog rada na lokaciji fabrike, do pokretanja Festivala Željezara 2014. godine, Crtalić je proizveo višeslojan umetnički i aktivistički projekat u kojem se ogleda odnos prema proizvodnji, radu, radništvu i okruženju fabrike u uslovima samoupravnog socijalizma, te u današnjem vremenu, nakon društvene i političke tranzicije.
Iz današnje se perspektive, kako je navedeno u najavi izložbe u Osijeku, nekadašnja briga fabrike o radnicima čini gotovo utopijskom: zajedničko je učešće radnika i umetnika u likovnim kolonijama Željezare 70-ih i 80-ih godina bio samo jedan od vidova kulturnih aktivnosti koje je Željezara, kao pokretač privrednog, društvenog, ali i kulturnog razvoja grada Siska, omogućavala svojim radnicima. Danas su javne skulpture, nastale zajedničkim radom radnika i umetnika (od kojih je u okruženju fabrike i radničkog naselja preostalo samo tridesetak, dok su ostale devastirane) – pod konzervatorskom zaštitom, upravo na podsticaj Crtalićevog angažmana.
Festival Željezara u industrijskoj zoni nekadašnje fabrike ove godine će biti održan treći put, te će se ponovo umetničkim i aktivističkim programom povezati s lokalnom zajednicom, koju čine i nekadašnji radnici Željezare.
Stoga Crtalićeva borba za očuvanje obezvređenih tekovina nedavne povesti, koja je duhovito naglašena naslovom izložbe, deluje vrlo podsticajno. U trenutku kada deo kompleksa industrijske arhitekture u Osijeku ulazi u proces prenamene u budući inkubator za kulturu i kreativne industrije, čini se posebno izazovnim oživeti zatečeni prostor u njegovom aktuelnom stanju. Polazeći od ideje o privremenom uspostavljanju novih mogućnosti zatečenog prostora, krećući se između neizvesnih projekcija njegove buduće namene i aktuelnog stanja, POPUP26 je zamišljen kao jednokratna etapa, iako u skromnom formatu jednodnevne izložbe, pokušaja aktualizovanja budućih mogućnosti.
Multimedijalni umetnik Marijan Crtalić (Sisak, 1968) diplomirao je slikarstvo na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu 1992. Isprva je radio u mediju slikarstva, a potom u medijima fotografije, videa, instalacije, performansa. Izlagao je na brojnim samostalnim i grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu.
Dobitnik je nekoliko nagrada, među kojima se izdvajaju nagrada 1. Salona mladih Siska (2000), nagrada 26. Salona mladih (2001), Nagrada AICA-e 36. Zagrebačkog salona (2001) i nagrada T-HT@MSU (2010).
Projekat POPUP u Osijeku pokrenut je 2012. godine kao umetnička organizacija zasnovana na ideji alternativne izlagačke platforme.
(SEEcult.org)
