Novosadska avangarda 70-ih
Razgovor o novosadskoj avangardi 70-ih godina 20. veka biće održan 14. oktobra u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) u Novom Sadu u okviru retrospektivne izložbe Božidara Mandića i Porodice bistrih potoka, a uz Mandića, učestvovaće i Slobodan Tišma, Vladimir Kopicl, Peđa Vranešević i kustos izložbe Nebojša Milenković.
Tom prilikom biće predstavljen i Mandićev roman “Pertle”, u izdanju Službenog glasnika, koji organizuje beogradsku promociju 13. oktobra u svom klubu-knjižari.
Retrospektiva “Natrag: Božidar Mandić i Porodica bistrih potoka”, otvorena do 18. oktobra u MSUV, obuhvata performanse, hepeninge, objekte, umetničke i dokumentarne filmove, te pozorišnu aktivnost i obimnu dokumentaciju iz perioda od kraja 60-ih godina do danas. Izložba obuhvata aktivnosti u okviru novosadskog konceptualnog kruga u periodu pre osnivanja Porodice bistrih potoka - jedinstvene ekološko-umetničke komune u regionu (1969-1977), kao i Mandićev književni i publicistički rad.
Mandić je rođen 1. januara 1952. u Novom Sadu, gde je završio osnovnu školu i automehaničarski zanat. Radio je kao perač prozora, prodavac novina i profesionalni fudbaler.
Početkom 70-ih pripadao je avangardnoj sceni koja se okupljala oko Tribine mladih, Indexa i Polja. Sa Vladimirom Mandićem osnovao je u proleće 1970. umetničku grupu Smrdljivi Bil i kompanija, koja je ubrzo pokrenula rad vlastite Likovne akademije u šupi.
Pripadao je grupi Januar - Februar - Mart i avangardnoj umetničkoj praksi 70-ih. Družio se sa grupom Kôd.
Učestvovao je na grupnim hepeninzima i performansima novosadskog konceptualnog kruga.
Posle napuštanja umetničke prakse, od sredine 1972. godine, živeo je u gradskoj komuni Intima u Teslinoj 18 u Novom Sadu, kojoj su pripadali i Miroslav Mandić, Slobodan Tišma, Ana Raković, Vladimir Kopicl, Peđa Vranešević, Lana Bjelić, Vera Vasilić, Čeda Drča, Laslo Kerekeš, Ljilja Krtinić, Mirko Radojičić, Slavko Bogdanović, kao i prošireni krug umetnika-prijatelja avangardnog senzibiliteta, poput Dejana i Bogdanke Poznanović, Želimira Žilnika, Ota Tolnaija, Tibora Varadija, Judite Šalgo, Zorana Mirkovića, Vujice Rešina Tucića...
Od 1977. godine živi u zaseoku Brezovica pod planinom Rudnik, gde je osnovao komunu Porodica bistrih potoka, čija su načela: Filozofija zemlje, Otvoreni dom, Siromašna ekonomija i Umetnost. Tu je započeto i Mandićevo emancipovano životno i umetničko delovanje.
Biografske činjenice iz njegovog života, kako je naveo kustos izložbe Nebojša Milenković u katalogu, govore i mnogo i malo u isti mah.
“Uzmemo li tačnom tezu kako se svi mi istinski rađamo najmanje dva puta, logično dolazimo do zaključka kako su sve oficijelne biografije, zasnovane na zadovoljenju formi i konvencija (tipa: rođen ‒ živeo ‒ umro), u suštini ništa drugo do velike prevare. Dakle, jasno je kako Božidar Mandić koji nas ovde zanima uopšte nije rođen 1952, od oca Milomira i majke Kaje u kući u ulici Patrijarha Čarnojevića broj 19. na Podbari, već početkom sedamdesetih. Takođe, on nije rođen u Novom Sadu nego na Tribini mladih ‒ jedinstvenom energetskom mestu, koje u Novom Sadu danas postoji samo na nivou kulturološkog incidenta kao iščezla, potisnuta i pobeđena istorija koje se sam grad manje-više nerado seća…”, naveo je Milenković u monografiji “Natrag”, u izdanju MSUV.
Novosadski period života Mandića, počev od detinjstva, tema je i njegovog romana “Pertle”.
Roman “Pertle” priča je o detinjstvu i mladosti braće Mandić - Miroslava (umetnik konceptualista) i Božidara (umetnik, pisac, novinar...). Napisana u ispovednom i autorefleksivnom tonu, sa citatima sećanja i delovima biografija novosadskih avangardnih umetnika, knjiga “Pertle” predstavlјa jedinstveno svedočanstvo o avangardi, osvajanju slobode, naličju političkog liberalizma kraja 60-ih godina 20. veka, deliktu mišlјenja, sudskim procesima i zatvorskim kaznama za nepoćudne i slobodne duhove, naveo je izdavač. Istovremeno, to je i jedinstven vodič kroz modernu umetnost u Novom Sadu tih godina. Mladi, a sada već potvrđeni umetnici Slobodan Tišma, Vladimir Kopicl, Želimir Žilnik... samo su neki od likova Mandićeve knjige, uz mnoštvo autentičnih i živopisnih sudbina i (auto)biografskih priča.
*Foto na vrhu: Novosadska gradska komuna 1975, Bora Dragaš
(SEEcult.org)
