Obeležen Dan Kinoteke

Dan Jugoslovenske kinoteke, jednog od najvećih i najvrednijih filmskih arhiva u svetu, svečano je obeležen 6. juna u zgradi u Uzun Mirkovoj, čime je označen i završetak radova na rekonstrukciji tog zdanja koje joj je dodeljeno pre 16 godina, a posle više odlaganja, trebalo bi da se useli u njega na jesen.

Dan Jugoslovenske kinoteke, jednog od najvećih i najvrednijih filmskih arhiva u svetu, svečano je obeležen 6. juna u zgradi u Uzun Mirkovoj, čime je označen i završetak radova na rekonstrukciji tog zdanja koje joj je dodeljeno pre 16 godina, a posle više odlaganja, trebalo bi da se useli u njega na jesen.

Jugoslovenska kinoteka slavi svoj dan 6. juna, povodom prve filmske projekcije u Beogradu i na Balkanu 1896. godine u kafani “Zlatan krst”, kojoj je prisustvovao i kralj Aleksandar Karađorđević s majkom Natalijom. Beograd je tako bio među prvim evropskim gradovima koji je video tadašnje čudo tehnike - kinematograf.

Obeležavanju Dana kinoteke prisustvovali su potpredednik Vlade Srbije Božidar Đelić, ministar kulture, informisanja i informacionog društva Predrag Marković, princ Aleksandar Karađorđević sa suprugom Katarinom, kao i predstavnici diplomatskog kora, filmske umetnosti i filmskih arhiva iz evropskih zemalja, koji učestvuju na 13. Festivalu nitratnog filma, koji počinje 7. juna.

Iako je rekonstrukcija zdanja Jugoslovenske kinoteke u Uzun Mirkovoj završena, useljenje je ponovo odloženo, najverovatnije za jesen, jer je potrebno još nabaviti svu opremu i dobiti neophodne dozvole za početak rada na novoj lokaciji, koja će praktično biti multifunkcionalni kulturni centar.

Direktor Jugoslovenske kinoteke Radoslav Zelenović istakao je na svečanosti da završetak rekonstrukcije zgrade u Uzun Mirkovoj predstavlja svojevrsni podvig kinotečana, kojima je odao priznanje i ministar Marković.

Posebno ističući upornost Zelenovića i njegovog tima i izražavajući zadovoljstvo što su radovi u Uzun Mirkovoj završeni, Marković je skrenuo pažnju i na doprinos njegovih prethodnika na funkciji ministra kulture od 1995. godine, kada je zgrada u Uzun Mirkovoj dodeljena Jugoslovenskoj kinoteci (Nada Popović Perišić, Branislav Lečić, Vojislav Brajović, Nebojša Bradić...).

Rekonstrukcija zgrade u Uzun Mirkovoj, sa tri bioskopske sale, bibliotekom filmskih izdanja i izložbenim prostorima, koštala je 477,8 miliona dinara, koji su obezbeđeni iz sredstava Ministarstva kulture, Nacionalnog investicionog plana i Evropske investicione banke.

Završetak rekonstrukcije zgrade u Uzun Mirkovoj je, kako je istakao Marković, pokazatelj da je država Srbija sposobna da “ono što je započela uspešno i završi”, kao što su nedavno okončani i radovi na rekonstrukciji enterijera Narodne biblioteke Srbije.

Na svečanosti je uručena Plaketa Jugoslovenske kinoteke Evropskoj asocijaciji filmskih arhiva (ACE), čiji je član postala 1995. po pozivu.

Povodom Dana Kinoteke, i ove godine organizovan je festival nitratnih filmova - bisera iz istorije filmske umetnosti koji su snimljeni na samozapaljivim nitratnim trakama.

Program 13. Festivala nitratnog filma, pod sloganom “Nitratni mesec nad Beogradom”, biće prikazan do 14. juna u Muzeju Jugoslovenske kinoteke u Kosovskoj, a počinje “Poslednjim danima Pompeje” (u čijem snimanju je učestvovalo oko 2.000 statista i 30 slonova).

Tokom Festivala će biti održan i sastanak Izvršnog odbora Evropske federacije filmskih arhiva.

Jugoslovenska kinoteka osnovana je 1949. godine, nakon što je, na zahtev tadašnje protivpožarne policije, na drastičan način uništen deo filmova u protivavionskom skloništu na Tašmajdanu.

Zahvaljujuci nekolicini filmskih radnika, pre svih Milenku Karanoviću, kasnije prvom direktoru Jugoslovenske kinoteke, deo materijala je vraćen i spasen i to je bio nukleus iz koga je nastala Centralna Jugoslovenska kinoteka.

Početkom 1949. godine, u okviru Zvezda filma, obrazovano je posebno odeljenje - Kinoteka, što je ustvari nova adresa za dotadašnji Filmski arhiv. Nekoliko meseci kasnije, u maju, stvoren je fond od oko 700.000 metara filma, od čega su dve trećine činili domaći filmski materijali.

Napokon, 17. avgusta 1949. godine u Službenom listu tadašnje FNRJ objavljen je Pravilnik o osnivanju i radu centralne Jugoslovenske kinoteke, koji je 5. avgusta te godine potpisao predsednik Komiteta za kinematografiju Vladislav Ribnikar, uz saglasnost predsednika Vlade FNRJ i ministra narodne odbrane, maršala Jugoslavije Josipa Broza Tita.

Od tada je Jugoslovenska kinoteka više puta menjala status.

Njenu delatnost finansirala je do 1972. godine SFRJ, potom savezna država, pa naizmenično grad Beograd i Republika Srbija. Od 29. jula 1992. godine Ministarstvo kulture Srbije preuzelo je prava i obaveze osnivača. Zakonom o kulturnim dobrima iz 1994. regulisana su prava i obaveze te ustanove od opšteg značaja koja ima status Nacionalnog filmskog arhiva Republike Srbije, ali je zadržala svoje, u svetu poznato ime, Jugoslovenska kinoteka.

Od 1952. godine Jugoslovenska kinoteka postala je 17. član FIAF-a (Međunarodne federacije filmskih arhiva), a od 1995. i član ACE.

Dan Kinoteke obeležava se na dan prve bioskopske projekcije u Beogradu, koja je održana 6. juna 1896. u kafani “Zlatni krst”, nekadašnjem Dušanovom gradu na Terazijama.

Borba kinotečana za novu lokaciju počinje još 1995. godine kada im je Grad Beograd dodelio zgradu, a tadašnja ministarka kulture Nada Popović Perišić odobrila sredstva za njeno saniranje.

Zgrada u Uzun Mirkovoj je, međutim, odlukom gradskih vlasti 2000. godine vraćena Saveznoj direkciji za imovinu nepostojeće savezne države, a naredne godine i ponuđena na prodaju. Ipak, 2006. ponovo je uvedena u posed Kinoteke, čime je zdanje iz 1847. godine, koje je podigao knez Aleksandar Karađođević, izbeglo sudbinu robne kuće firmirane robe, kakva joj je bila namena.

Sajt Jugoslovenske kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)