Od Konjovića do Marine Abramović

Izložba “Sto godina srpske umetnosti / Na putevima srpske umetnosti 1923-2023 - Od Konjovića do Marine Abramović”, otvorena u novosadskom Distriktu u organizaciji Galerije Bel art, predstavlja radove ustupljene mahom od privatnih kolekcionara, a zamišljena je kao mogući pogled na najznačajnija zbivanja i umetničke ličnosti koje su obeležile srpsku modernu umetnosti tokom proteklih sto godina.

Direktorka Galerije Bel art Vesna Latinović rekla je na otvaranju da tako ambiciozne i kompleksne izložbe obično realizuju muzeji, ali ovoga puta odlučeno je da se predstave dela savremene istorije umetnosti koja ne mogu da se vide u muzejima, a nalaze se u privatnim kolekcijama. Izrazila je stoga zahvalnost kolekcionarima iz Novog Sada i Beograda koji su izneli u javnost radove koji čine nacionalnu kulturnu baštinu. Pasionirani ljubitelji umetnosti, prema njenim rečima, podstiču razvoj umetničke scene, a vrlo često na kraju svoje kolekcije ostavljaju muzejima.

Otvorena u okviru manifestacije Kaleidoskop kulture, izložba “Od Konjovića do Marine Abramović” priređena je u saradnji Galerije Bel art sa Fondacijom Novi Sad - Evropska prestonica kulture 2022, a prema konceptu likovnog kritičara Save Stepanova.

Prema rečima Stepanova, na početku nije ni mogao da nasluti šta sve poseduju privatni kolekcionari i šta od toga žele da prikažu javnosti.

Izložba je, kako je dodao, reprezentativni izbor onoga što se dešavalo u srpskoj umetnosti tokom proteklih sto godina, ali ne pretenduje da pokazuje pravce razvoja, niti stilske karakteristike. Osnovna želja Stepanova, kako je naveo, bila je da koliko god je to moguće prikaže ono što je bilo, da ne objašnjava i ne "navija" za jednu li drugu koncepciju, nego da ukaže na neke tačke u istoriji umetnosti koje ne mogu da se zaobiđu. Napomenuo je da ta prezentacija nije ni kompletna, ni iscrpna, ali omogućava svima koji hoće da se bave srpskom umetnošću da imaju mnogo dobrog materijala od koga mogu da se prave neke buduće izložbe.

Deo radova na izložbi je iz kolekcije kompanije Wiener Stadtische koja je tokom proteklih deset godina prikupila više od 600 umetničkih dela. Iz Wiener art kolekcije savremene srpske umetnosti ustupljeno je 29 umetničkih dela 12 autora. Galerija “Milan Konjović” iz Sombora i Zepter muzej takođe su ustupili radove zua izložbu, na kojoj su i radovi iz fonda Internacionalnog simpozijuma skulpture “Terra” iz Kikinde, Umetničke kolonije Ečka pri Savremenoj galeriji Zrenjanin, te Radionice za izradu tapiserija Atelje 61 na Petrovaradinskoj tvrđavi.

Izložba je prezentovana u pet segmenata koji su određeni društvenim ambijentom, ali i likovno-umetničkim specifičnostima, a predstavljena je u šest zasebnih prostora u objektu Radionica u okviru kulturne četvrti Distrikt.

Prvi deo izložbe markira period od 20-ih godina XX veka pa do početka Drugog svetskog rata, pojavu zenitizma, kao autentičnog doprinosa umetnika sa ovih prostora internacionalnoj avangardi..

Sledi segment u okviru koga je predstavljen period ekspresionističkog slikarstva od intimizma do snažnog kolorizma, kroz dela velikana srpske umetnosti Save Šumanovića, Jovana Bjelića, Petra Dobrovića, Ivana Radovića, Stojana Aralice, Marka Čelebonovića, Milene Pavlović Barili, Ivana Tabakovića i drugih... U okviru izložbe, priređen je i omaž Milanu Konjoviću, povodom 125 godina od rođenja i 30 godina od smrti tog slikara, čije je stvaralaštvo u XX veku trajalo čitavih sedam decenija.

Sava Šumanović, Kraj potoka, 1935-1937.

Posleratno slikarstvo u srpskoj umetnost (od 1945. do kraja 60-ih) predstavljeno je kroz dela nove generacije umetnika koja je ustanovila estetski modernizam i uvela srpsku (i jugoslovensku umetnost) u evropske umetničke tendencije, kao što su članovi Zadarske grupe (Mića Popović, Petar Omčikus, Bata Mihailović, Kosa Bokšan), članovi Decembarske grupe (Lazar Vozarević, Zoran Petrović, Miloš Bajić, Miodrag B. Protić, Stojan Ćelić…), Boško Petrović i drugi. Tih godina na sceni je i izuzetna generacija skulptora (Jovan Soldatović, Olga Jevrić, Ana Bešlić, Olga Jančić, Nandor Glid). Potom su predstavljeni zagovornici enformela - Mića Popović, Vera Božičković, Šilja Todorović, Branko Protić, Filo Filipović, Jožef Ač, Bogdanka Poznanović, Pal Petrik, a zatim i nekoliko zagovornika stavova oltre informale (posle enformela) kao što su Mira Brtka, Milena Čubraković, Aleksandar Tomašević, Radomir Damnjanović Damnjan i drugi.

Ana Bešlić, Dvobojna skulptura, 1973.

Još tokom ranih 60-ih i 70-ih godina u srpskoj umetnosti nastupa vreme nove figuracije započete idejama grupe Medijala (Leonid Šejka, Vladimir Veličković, Dado Đurić i dr), transformisana u pop-artističke stavove Dušana Otaševića. Potom sledi pojava nove figuracije i fotorealizma prihvaćena od tada mladih umetnika poput Milana Blanuše, Dragana Mojovića, Aleksandra Cvetkovića i drugih.

Veliki rez napravljen je krajem 60-ih i tokom 70-ih godina, kada se pojavljuju akteri nove umetničke prakse i konceptualne umetnosti (Marina Abramović, Dragoljub Raša Todosijević, Era Milivojević, Neša Paripović, Zoran Popović, Gergelj Urkom), članovi subotičko-novosadske grupe Bosch+Bosch (Balint Sombati, Slavko Matković, Atila Černik, Laslo Salma, Laslo Kerekeš, Katalin Ladik), Bogdanka Poznanović, novodsadska grupa KOD (Slavko Bogdanović, Mirko Radojčić, Miroslav Mandić, Slobodan Tišma, Peđa Vranešević), te Vladimir Kopicl.

Postmodernistička umetnost 80-ih u predkrizno jugoslovensko doba donela je pokret nove slike sa neoekspresionističkim slikarstvom koje, kako navodi Stepanov, predvodi "preobraćeni" konceptualista Laslo Kerekeš, a reprezentuju Mileta Prodanović, Milovan Destil Marković, grupa Alter imago, vajar Mrđan Bajić... U poslednjoj deceniji XX veka dešavaju se aktivistički pokreti, obavljaju se modernistički principi naročito izraženi u "novoj" ili "drugoj skulpturi".

Stepanov je poslednji segment izložbe posvetio umetnosti posle 2000. godine, kada dolazi do tranzicijskih promena u društvu. Istovremeno, pojavila se i tranzicija unutar same umetnosti - od klasičnih ka novim tehnološkim medijima. Istražuje se novi status slike ali i mogućnosti digitalne, tehnološke i ekranske slike.

Na otvaranju izložbe istaknuti vojvođanski umetnik Balint Sombati, koji živi u Mađarskoj, izveo je preformans “Na liniji”, a na fasadi zgrade Distrikta prikazan je video rad novosadskog umetnika Dragana Vojvodića “Distorzija organizma”.

Izložba je otvorena do 30. oktobra, a pored vođenja kroz postavku, najavljen je i niz prezentacija, razgovora, projekcija i drugih programa posvećenih umetnosti u Srbiji XX i početka XXI veka.

*Foto: Vladimir Veličković

(SEEcult.org)