Odlazak Petera Esterhazija

Nagrađivani mađarski pisac Peter Esterhazi, jedan od najvažnijih savremenih evropskih pisaca, preminuo je 14. jula u Budimpešti u 66. godini, saopštila je piščeva porodica.

Esterhazi se od septembra 2015. godine, kada je saznao za tešku bolest, lečio od raka pankreasa.

Rođen u Budimpešti 1950. godine, Esterhazi je preveden na većinu svetskih jezika. Prepoznat je kao moderan, inovativan i duhovit pisac, Esterhazi je “plenio pažnju i svojim knjigama i svojim entuzijastičkim učešćem u književnom, kulturnom i javnom životu”, saopštio je njegov izdavač na srpskom, beogradska kuća Arhipelag.

 Esterhazi na 1. Beogradskom festivalu evropske književnosti

Esterhazi potiče iz najslavnije mađarske aristokratske porodice koja je vekovima davala grofove, kardinale i biskupe, presudno utičući na mađarsku i dugo vremena na austrougarsku politiku.

Iako je prvi Esterhazi koji, poput njegovih predaka, nije rođen kao grof, Peter Esterhazi je bio jedan od najvećih izdanaka te velike porodice. O gotovo osam vekova svoje porodice Esterhazi je napisao obimni roman “Harmonia caelestis”, na kojem je radio nepunih deset godina, da bi posle šokantnog otkrića da je njegov otac, poslednji grof Esterhazi, bio doušnik režima i mađarske komunističke policije, napisao nastavak tog romana “Ispravljeno izdanje”.

Esterhazijevoj porodici je u komunističkoj Mađarskoj konfiskovana celokupna imovina, da bi 1951. godine bila deportovana u unutrašnjost zemlje. Esterhazijev otac, inače doktor prava, bio je primoran da okopava kukuruz na državnom poljoprivrednom imanju. Tek 1956. porodici Esterhazi je dozvoljen povratak u Budmpeštu, gde je Peter pohađao prerstižnu i poslednju nezatvorenu crkvenu gimnaziju. Jedno vreme je aktivno igrao fudbal.

Završio je studije matematike, ali je samo nekoliko godina radio u svojoj struci, u Matematičkom institutu u Budmipešti. Od 1978. godine je profesionalni pisac.

Među velikim delima Petera Esterhazija su romani “Proizvodni roman”, “Mala mađarska pornografija”, “Pomoćni glagoli srca”, “Uvod u lepu književnost”, “Knjiga o Hrabalu”, “Čudesni život ribice”, “Pogled grofice Han-Han. Nizvodno Dunavom”, “Zapisi jednog dušebrižnika”, “Jedna žena”, “Harmonia caelestis”, “Ispravljeno izdanje”, “Sloboda je težak otrov”, “Nemačka u šesnaestercu” i “Ništa od umetnosti”.

Sa mađarskim nobelovcem Imreom Kertesom napisao je knjigu “Ista priča” koja sadrži dve pripovetke: Kertesov “Zapisnik” i Esterhazijev “Život i književnost”.

Esterhazi je dobitnik niza mađarskih i međunarodnih književnih nagrada i priznanja, među kojima su Košutova nagrada, nagrade “Šandor Marai”, “Vilenica”, Herderova nagrada, Austrijska državna nagrada za književnost, Bjornsonova nagrada, Legija časti u oblasti književnosti umetnosti i književnosti, Nagrada za mir nemačkih izdavača i knjižara…

Bio je član Nemačke akademije za jezik i književnost, Akademije umetnosti u Berlinu, kao i Evropske akademije nauka, umetnosti i književnosti.

Na srpski jezik prevedeno je više Esterhazijevih knjiga.

Poslednjih godina Esterhazijeve knjige na srpskom jeziku objavljivao je Arhipelag, koji je objavio njegove slavne romane “Pomoćni glagoli srca” i “Ništa od umetnosti”, obe u prevodu Arpada Vicka, Esterhazijevog najposvećenijeg prevodioca na srpski jezik.

Esterhazijev roman “Pomoćni glagoli srca” je knjiga o majci, sastavljen od sećanja i emocija, od uzbudljivih trenutaka proživljenog života i prizora koji se ne mogu zaboraviti, od detalja koji priči daju nesvakidašnju moć obnove minulog vremena. Taj roman je efektna rekonstrukcija privatnih i javnih istorija istočne Evrope u drugoj polovini XX veka.

“Ništa od umetnosti”, jedna od najvažnijih knjiga Esterhazija, jeste pronicljiv i jezički raskošan roman o majci i o fudbalu. Glavni junak je dečak koji odrasta pored majke koja je zaluđena fudbalom i čiji je život trajno obeležila slava velike mađarske fudbalske generacije. Otuda se kao paralelni glavni junak pojavljuje veliki fudbaler Ferenc Puškaš uporedo sa Božikom, Ciborom i Hidegkutijem i drugim čuvenim fubalerima te mađarske fudbalske generacije. Prateći uzbudljivu privatnu i javnu istoriju Srednje Evrope u drugoj polovini XX veka, i ispisujući priču koja obuhvata i porodične periperije, i lične avanture, i fudbalske strasti, i sliku socijalističkog društva, roman “Ništa od umetnosti” dolazi do naših dana u kojima su mitovi i idoli dobili sasvim nova lica.

“Roman ‘Ništa od umetnosti’ smatram svojim najtačnije napisanim romanom”, rekao je Esterhazi povodom tog romana koji je preveden na sve veće evropske jezike.

Poslednji put Esterhazi je boravio u Srbiji 2012. godine, na poziv Arhipelaga i Beogradskog festivala evropske književnosti, kada je imao izuzetno posećene i uzbudljive književne večeri u Beogradu i Novom Sadu.

“Umetnost nije rešenje ni za šta. Roman još nije sprečio nikakvo zlo. Ali dobre knjige, dakle, one o kojima se ovde, u ovim krugovima, obično govori, prožima požudna želja za razumevanjem. To bismo mogli nazvati i nadom. Nada, dobra reč za kraj. A pet minuta prepustimo zaboravu. Koja je sad poslednja reč?”, napisao je  Esterhazi prošlog septembra, neposredno pošto je saznao za svoju tešku bolest. Bila je to jedna od poslednjih njegovih javnih poruka čitaocima. Ali nikako ne i poslednja. Pre samo mesec dana Esterhazi je završio i predao mađarskom izdavaču svoj novi roman “Dnevnik o gušterači”, svedočeći još jednom, na vlastitom primeru, da su dobre knjige, kao što je svedočio celog života, “naša poslednja nada”.

(SEEcult.org)