Omaž Anji Brejen u Kinoteci
Jugoslovenska kinoteka priređuje omaž proslavljenoj norveškoj autorki Anji Brejen (Breien), rediteljki i scenaristkinji, čiji je umetnički izraz zasnovan na istraživanju društvenih i političkih problema i izazova, kao i položaja žene u društvu.
Najznačajnija dela Anje Brejen biće prikazana u Jugoslovenskoj kinoteci od 11. do 16. oktobra, u saradnji sa norveškom ambasadom u Srbiji i Norveškim filmskim institutom, a autorka tim povodom dolazi u Beograd.
Osim dugometražnih igranih filmova Anje Brejen, najavljen je i program kratkometražnih ostvarenja, koji će pratiti masterklas 12 i 13. oktobra.
Omaž program počinje filmom “Supruge”, a biće prikazani i filmovi “Silovanje”, “Igre ljubavi i usamljenosti”, “Lov na veštice” i “Supruge, deset godina kasnije”.
Ostvarenja Anje Brejen, dokumentarni filmovi sa početka karijere, kao i igrani filmovi nakon toga, prevazilaze modernistički avangardni kanon zbog ličnog karaktera, a često ih porede sa umetnošću belgijske reditelјke Šantal Akerman. Orginalni filmski izraz Anje Brejen, koji kombinuje realistične scene i ekspresivne snove, prepoznat je i od publike, i od stručne javnosti, itakla je Jugoslovenka kinoteka povodom programa posvećenog tog autorki, koja je rođena u Oslu 1940. godine, a diplomirala je 1964. godine na Institutu za napredne filmske studije u Parizu (Institut des Hautes Études Cinématographiques - IDHEC).
Tokom karijere obavlјala je razne funkcije – režirala je, pisala scenarija, bavila se produkcijom i bila asistent drugim reditelјima. Zajedno sa Vibeke Lokeberg i Laili Mikelsen, Brejenova je pomogla da se uspostavi ženski rukopis u Novom talasu norveškog filma. Norveške reditelјke, koje se nisu obazirale na kritička mišlјenja drugih, primenjivale su tradiciju Bergmanovog intimističkog filma, tragajući za novim formama feminističkog izražavanja.
Anja Brejen je debitovala 1967. godine kratkim filmom “Odrastanje”, koji se zasniva na jednoj srednjovekovnoj legendi o devojci koja se suočava sa kugom. Njen kratki film “17. maj – Film o ritualima” (1968), osvojio je nagradu na Oberhauzen festivalu, a prikazuje proslavu norveškog državnog praznika na satiričan način.
Protagonista njenog prvog dugometražnog filma “Silovanje” (1971), za koji je dobila priznanje u Kanu, bio je osumnjičeni ubica, koga su vlasti nepravedno optužile i zatvorile. Film je bio hvalјen zbog umetničke zrelosti i strategije prikazivanja datog problema s muškog stanovišta. U dokumentarnom filmu “Zidine oko zatvora” (1972), Anja Brejen je nastavila da se interesuje za norveški kazneni sistem. U tom periodu je radila na televiziji i snimala dokumentarne filmove, uklјučujući “Zdravo, sestro moja” (1972) o umetnici Arne Bendiku Sjur i “Beskućnik” (1973) o beskućnicima.
Anja Brejen je 1975. godine snimila film “Supruge”, daleko od bilo kakvih glavnih reditelјskih struja. To je film koji je zapravo ženski odgovor na “Muževe” (1970) američkog reditelјa Džona Kasavetesa, a doživeo je uspeh na međunarodnom nivou i, prema mišlјenju kritičara, pokrenuo njenu reditelјsku karijeru.
Film “Supruge” prikazuje susret tri žene koje su umorne od svakodnevnih života domaćica i koje zajedno provode nekoliko dana daleko od svojih domova i razgovaraju o problemima, osećanjima, ženstvenosti i seksu. Tri glavne glumice koje su improvizovale – En Mari Otersen, Katja Medbe i Frodis Armand, takođe su i koautorke tog filma u kojem Brejenova koristi dokumentarističko iskustvo kako bi stvorila autentično avangardno delo prepuno humora, ironije i besa. Film “Supruge” imao je i nastavak u filmovima “Supruge – deset godina kasnije” (1985) i “Supruge III” (1996).
Portret norveške porodice u filmu “Nasleđe” (1979) doneo joj je nagradu ekumenskog žirija na Kanskom festivalu, a kratki film “Solvorn” (1997), koji vodi publiku u svet fotografija koje je napravila njena baka u Norveškoj između 1908. i 1913. godine, bio je uvršten u takmičarski program Berlinala 1998. Poetski kratki film “Videti brod kako jedri” (2000), ilustracija jedne stare napolitanske pesme, osvojio je u Berlinu 2001. godine nagradu UIP (Prix UIP) i bio nominovan za nagradu Evropske filmske akademije.
Jedan od najpoznatijih filmova Anje Brejen je “Lov na veštice” (1981), a učestvovao u glavnom takmičarskom programu u Veneciji 1981. Film je svojevrsna optužba norveškog patrijahalnog društva, prateći širi trend globalnog feminističkog filma, gde snažna i senzualna protagonistkinja potkopava osnove tradicionalne hijerarhije moći svojim verovanjima i ponašanjem.
Filmovi te vrste, prepuni besa, pričaju priče o licemernim društvima koja nepravedno i surovo kažnjavaju glavnu protagonistkinju. Radnja filma “Lov na veštice” dešava se u 17. veku, a govori o strahu od nepoznatog, nedostatku razumevanja i o sujeverju. S druge strane, Brejenova odbacuje romantični sjaj kroz koji Norvežani vide svoju prošlost. Međutim, prošlost zasnovana na mitovima o zlim ženskim moćima jeste paralela sa ulogom reditelјki koje žive u savremenom svetu, gde je cena slobode vrlo često veoma visoka. Pozivajući se na Bergmanov stil prikazivanjem jasno izraženog pejzaža, Anja Brejen otkriva psihologiju glavne junakinje.
Brejenova kombinuje realistične scene i ekspresivne snove, a naracija se, kako ističe Kinoteka, umešno prebacuje iz prvog u treće lice. Brejenova namerno zbunjuje gledaoce, ponekad ih obeshrabruje i provocira, kako bi se identifikovali sa glavnim ličnostima.
Program filmova Anje Brejen u Kinoteci, odnosno manifestacije Dani norveškog filma, nalazi se u Kalendaru portala SEEcult.org.
(SEEcult.org)
