Original i kopija

Izložba laureata nagrade Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS) za životno delo za 2021. godinu, Gorana Đorđevića, koja će biti otvorena 14. do 26. decembra u Galeriji ULUS u Beogradu, zasnovana je na sećanju na intervju koji je dao Slobodanu Mijuškoviću 1984. godine za časopis Moment br. 2, objavljen pod naslovom “Original i kopija”.

Kao ilustracije uz taj intervju objavljene su tri fotografije: skulptura “Autoportret sa modelom” iz 1979, zatim kopija slike “Glasnici apokalipse” iz 1980. godine i fotografija sa javnog kopiranja Mondrijana u Narodnom muzeju 1983.

"Svi ti radovi su već bili izlagani u vreme kada su nastali. Kako sam se u skorije vreme vratio na ove radove praveći njihove kopije kao neku vrstu sećanja koje su zatim bile izložene u privatnom prostoru nedostupne javnosti, pomislio sam da bi bilo zanimljivo da se oni ovom prilikom prikažu zajedno u jednom prostoru. Tako je ova mogućnost da se napravi izložba u galeriji ULUS-a bila prilika da se ovakva ideja i realizuje”, naveo je Đorđević povodom izložbe koja je nazvana kao i intervju od pre gotovo 40 godina - “Original i kopija”.

“Kopija je sećanje, a kako se sećamo prošlosti određuje našu budućnost. Pored toga, kopija neke Mondrijanove slike je istovremeno i apstraktna i realistička slika. Ona od poznatog pravi nepoznato, potpuno suprotno od onoga što nam je donelo prosvetiteljstvo (modernost). A danas izgleda kao da živimo u vremenu kada nam sve što smo smatrali poznatim postaje nepoznato. Drugim rečima, razlike između poznatog i nepoznatog (istine i laži, smisla i besmisla) postepeno prestaju da budu vidljive kao da više i ne postoje”, naveo je Đorđević, kome je ULUS-ova nagrada za životno delo, koja je 2021. godine obnovljena posle duže pauze, dodeljena za celokupan opus, odnosno kontinuirano preispitivanje samog statusa umetničkog rada, te njegovog mesta u društvenim, političkim i istorijskim okvirima.

Filozofski traktat o besmislu, THEORIA, 1984.
                                                                                      
Jedna od slika koje je Đorđević godinama kopirao je “Kompozicija II” koju je Mondrijan naslikao 1929. u Parizu. Nalazi se u Narodnom muzeju u Beogradu, u kojem je Đorđević 1983. i napravio njene prve kopije. Priča o toj slici inicirana je brojnim kopijama koje je kasnije nastavio da radi.

“Iako je u njenom centru umetničko delo jednog od najznačajnijih umetnika 20. veka, sama priča nema mnogo veze sa Mondrijanom ili istorijom umetnosti ili umetnosti uopšte. To je pre refleksija sećanja na ličnu prošlost i način na koji se sećanja mogu proizvesti i aktuelizovati kroz priču formiranu oko ove slike. Istovremeno, ovim se pokazuje kako ono što je napravljeno kao umetničko delo može promeniti svoje značenje i ulogu i postati nešto drugo u zavisnosti od priče u kojoj se pojavljuje, u ovom slučaju kao oživljene uspomene mojih sećanja”, naveo je Đorđević.   

Segment “Autoportreti: Traktat o besmislu” drugi je deo izložbe slika i crteža postavljenih 2020. godine u privatnom beogradskom stanu koji nije otvoren za javnost. Radovi su detalji preuzeti iz serije kopija slike iz 1969. godine “Glasnici apokalipse”. Te kopije su prvi put bile izložene pre 40 godina, takođe u jednom beogradskom stanu. Nekoliko godina kasnije su objavljene u filozofskom časopisu Theoria pod naslovom “Filozofski traktat o besmislu”. U pismu urednicima, Đorđević je 1981. godine napisao: “Ove kopije treba shvatiti kao materijalizovani izraz određenog stava koji je u svojoj suštini filozofski, ali za čije izražavanje se ne koriste slova, reči i rečenice”.

Mnogo godina kasnije, kako je naveo, došao je do zaključka da je lobanja na originalnoj slici u stvari njegov autoportret, te odlučio da kao detalje naslika kopije lobanja iz većeg broja kopija “Glasnika apokalipse”. One su potom predstavljene na izložbi “Autoportreti” kao drugi deo “Traktata o besmislu”.

Treći deo “Traktata o besmislu” bili su “Glasnici-naopačke”, postavljeni svojevremeno u istom stanu u Beogradu, koji je takođe ostao zatvoren za posetioce na neodređeno vreme.

Rođen 1950. u Jugoslaviji, Goran Đorđević živi i radi u Beogradu. Završio je Elektrotehnički fakultet u Beogradu i Vizuelne studije na MIT – Кembridž (SAD). Izlaže od 1971. godine, a bio je aktivan u redakciji Galerije SКC-a od 1972. do 1976. Učestvovao je na brojnim izložbama u zemlji i inostranstvu, uključujući IX Bijenale mladih u Parizu 1975, 5. Trijenale jugoslovenske umetnosti u Beogradu 1977, “Trigon” u Gracu 1977. i “Works and Words” u Amsterdamu 1979.

Nakon poziva na “Međunarodni štrajk umetnika” 1979. i samostalne izložbe “Protiv umetnosti” u Galeriji SКC-a 1980, na kojoj je  svoje radove izložio ne kao umetnička dela nego kao ”stavove o umetnosti”, nastavio je da svoj rad javno predstavlja pre svega kao teorijsko-filozofski, koji se izražava vizuelno.

Povodom nagrade ULUS-a za životno delo, koja mu je dodeljena krajem 2021. godine, Đorđević je, uz izraze zahvalnosti, naveo da je prihvata kao izraz podrške sadašnjoj kritičkoj orijentaciji ULUS-a. “Iako u principu nisam ljubitelj nagrada, odlučio sam da je ovog puta ipak prihvatim pre svega kao izraz podrške sadašnjoj kritičkoj orijentaciji  Udruženja”, naveo je Đorđević i izrazio želju da novčani deo nagrade bude uplaćen u humanitarne svrhe.

Žiri za dodelu nagrade radio je u sastavu: Dimitrije Tadić (Ministarstvo kulture i informisanja Srbije), Ana Veljković (Sekretarijat za kulturu Grada Beograda), Svetlana Mitić (Muzej savremene umetnosti u Beogradu), Nikola Šuica (Univerzitet umetnosti u Beogradu), Nela Tonković (Udruženje likovnih kritičara - AICA Srbija), Кristina Ristić (Umetnički savet ULUS-a) i Vahida Ramujkić (UO ULUS-a).

I svi ostali predlozi za nagradu – Ljiljana Bursać, Gordana Кaljalović Odanović, Jovan Rakidžić, Nikola Džafo, Đorđe Odanović, Dragoljub Raša Todosijević i Vesna Golubović, kako je istakao žiri ULUS-a, zavredeli su naročitu pažnju, ali je prilikom selekcije umetnički rad Gorana Đorđevića ocenjen najvećim brojem glasova.

Nagrada ULUS-a za životno delo dodeljivana je do 2003. godine, a obnovljena 2021. Nagrada uključuje plaketu, simboličnu novčanu nadoknadu i termin za samostalnu izložbu u 2022.

Među poslednjim laureatima ULUS-ove nagrade za životno delo bili su: Pepa Pašćan, Milan Blanuša i Velizar Krstić.

(SEEcult.org)