Politike jugoslovenstva u likovnoj kritici 20. veka
Stručna konferencija o politikama jugoslovenstva u likovnoj kritici 20. veka biće održana 1. i 2. novembra u Muzeju Jugoslavije, u organizaciji srpske sekcije Međunarodnog udruženja likovnih kritičara - AICA Srbija, a povod je knjiga “The Yugoslav Art Space: Ješa Denegri in the First Person” (JRP i Kontakt Collection, Beč, 2023) autora Jelene Vesić i Branislava Dimitrijevića.
Reč je o seriji tematski fokusiranih razgovora koje su istoričari umetnosti Jelena Vesić i Branislav Dimitrijević vodili sa kolegom Ješom Denegrijem između 2016. i 2018. godine, uz sedam njegovih tekstova referentnih za tu konverzaciju, pisanih između 1968. i 1993. godine, a prevedenih na engleski jezik.
Termin jugoslovenski umetnički prostor, što je i naslov knjige, Denegri plasira kroz naziv stalne postavke Muzeja savremene umetnosti u Beogradu 2002. godine (za vreme direktorke Branislave Anđelković), u trenutku društvenog bujanja nacionalnih istorijskih revizionizama i animoziteta spram svake vrste afirmativnog pomena jugoslovenstva. Za njega je taj prostor “decentralizovan, a ipak objedinjen”, manje natkriljen pojmovima kao što su “sistem”, “režim” ili čak “ideologija”, a više proizveden kroz materijalne prakse, “tesnih saradnji” i “prisnih međuljudskih odnosa”. Autori knjige postavljaju figuru kritičara - Ješu Denegrija - “u prvo lice”, posmatrajući njegov život i rad, kretanje, saradnje, kontakte i koncepte kao proces “pravljenja istorije umetnosti” izvan mistike samobitnosti velikih autora, ideja i paradigmi. Diskusija se otvara ka različitim pozicijama umetnika u centru i na marginama umetničkog sistema, prateći proces konsolidacije modernističkih umetničkih institucija u socijalističkoj Jugoslaviji, kao i pravce razvitka kontra-kulturnog alternativnog institucionalizma. Anegdotalnost, događajnost, povezivanje i mobilnost podcrtavaju materijalističku analizu istorije umetnosti kao glavni pristup knjige. Deo konverzacija odnosi se na izložbe jugoslovenske umetnosti u inostranstvu, poput Tendencija u jugoslovenskoj umetnosti danas 1978-1980 ili Pariskog bijenala 1971, jugoslovenske sekcije, koje je kurirao Denegri.
Gosti konferencije "Konceptualizacije jugoslovenskog umetničkog prostora i politike jugoslovenstva u likovnoj kritici XX veka" moći će da prisustvuju izlaganjima istaknutih istraživačica i istraživača, poput Ane Sladojević, Dejana Sretenovića, Ivane Bago i Ljiljane Kolešnik. Biće reči o raznorodnim, ali međusobno povezanim fenomenima, uključujući kulturne politike i prakse kulturnih razmena u Jugoslaviji u kontekstu Pokreta nesvrstanih, pojavu tzv. jugoslovenskog primitivizma u radovima Ivana Meštrovića i Miroslava Krleže, potom mesto afričkih umetnosti u jugoslovenskom i post-jugoslovenskom samopozicioniranju i efekte uvođenja pojma prošireni mediji u profilisanju umetničkih pristupa osobenih za neoavangardnu umetnost 1960-ih, kao i za nove umetničke prakse 1970-ih.
Uvodnu reč daće 1. novembra urednica konferencije Jelena Vesić i kustoskinja-saradnica programa Simona Ognjanović iz Muzeja Jugoslavije, nakon čega će Dejan Sretenović govoriti o kritičkom konceptu proširenih medija u jugoslovenskoj umetničkoj kritici 60-ih i 70-ih, uz diskusiju koju će moderatori Aleksandra Sekulić i Vladimir Jerić Vlidi.
Autori knjige "The Yugoslav Art Space: Ješa Denegri in the First Person" Branislav Dimitrijević i Jelena Vesić govoriće prvog dana konferencije o stavovima diferencijacije Ješe Denegrija – pojmu i praksi druge linije, odnosno o Denegriju kao kritičaru-u-pokretu i proizvodnji prostora. Predviđen je i razgovor s Denegrijem i autorima knjige, uz moderaciju Simone Ognjanović i Ivane Bago, nezavisne istraživačice, kustoskinje, istoričarke i teoretičarke umetnosti iz Zagreba, suosnivačice organizacije Delve | Instituta za trajanje, mesto i varijable.
Ivana Bago govoriće drugog dana konferencije, 2. novembra, na temu “Krleža/Meštrović: jugoslovenski primitivizam drugim sredstvima”, nakon čega sledi diskusija, a potom predavanje naučne savetnice u Institutu za istoriju umetnosti u Zagrebu Ljiljane Kolešnik “Jugoslovenska kulturna razmena, transnacionalne umetničke mreže i kulturne politike Pokreta nesvrstanih zemalja“, uz diskusiju.
Kustoskinja i teoretičarka umetnosti Ana Sladojević govoriće u završnici konferencije o “mestu afričkih umetnosti u jugoslovenskom i post-jugoslovenskom samopozicioniranju unutar rasijalizovanih hijerarhija kolonijalne matrice moći”, a uslediće diskusija koju će moderirati Ana Miljanić i Jelena Vesić ispred projekta “Primenjena Jugoslavija” (Centar za kulturnu dekontaminaciju, 2022).
Konferencija je deo višegodišnjeg istraživačko-obrazovnog projekta koji AICA Srbija organizuje od 2020. godine pod krovnim nazivom “Umetnička kritika druge polovine 20. veka u Srbiji i Jugoslaviji: Stanovišta, koncepti, rasprave”. Projekat je podstaknut savremenim raspravama o krizi likovne kritike kako bi se nastavile ili ponovo osmislile prekinute diskusije o njenim značenjima, metodama i izgubljenim društvenim efektima, oslanjajući se pritom na dobre sintetičke istoriografske prakse prethodnog razdoblja u jugoslovenskom kontekstu, koje se koriste kao odskočna daska za premošćavanje danas vladajućeg revizionizma.
AICA Srbija organizuje konferenciju u saradnji sa MJ. Za realizaciju programa zaduženi su Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić, za tehničku realizaciju Vladimir Jerić Vlidi, a špice potpisuje Sreten Vuković.
Ulaz na konferenciju je besplatan, a prenos uživo biće moguće pratiti preko YouTube kanala AICA Srbija.
Konferenciju su podržali Ministarstvo kulture Srbije, Muzej Jugoslavije, Stanica – Servis za savremeni ples i SEEcult.
Program sa satnicom nalazi se na sajtovima AICA Srbija i MJ, kao i u Kalendaru portala SEEcult.org, odnosno u prilogu (pdf)
(SEEcult.org)
