Povratak razumu
Prateći program 47. BITEF-a u Muzeju Jugoslovenske kinoteke, inspirisan filmom “Povratak razumu” Mana Reja (Man Ray), svojevrsni je osvrt na 20. vek, koji će podsetiti publiku od 25. do 27. septembra na to šta su radili, čime su se bavili, o čemu su sanjali i protiv čega su se tada ljudi borili.
Naslov ovogodišnjeg “BITEF-a na filmu” uzet je od umetnika avangarde Emanuela Radnickog (Emmanuel Radnitzky), poznatijeg po umetničkom imenu Man Rej, Amerikanca u Parizu koji je bio ključna ličnost dadaističkog i nadrealističkog pokreta.
Govorio je da je slikar, iako je stvarao i u drugim medijima. U umetničkim krugovima su ga smatrali za vrhunskog avangardnog fotografa. Na glasu su bili njegovi fotogrami koje je (po sebi) nazvao rejografi. Za života, međutim, kao i mnogi drugi, nije imao uspeha - priznanje je došlo tek posle njegove smrti, podsetila je urednica programa “BITEF na filmu” Vera Konjović.
Filmski program 47. BITEF-a i počinje Rejevim trominutnim “Povratkom razuma” iz 1923. godine, koji će biti na programu i naredna dva dana.
Za 25. septembar najavljen je i igrani film “Majka Ivana anđeoska” (1960) Ježija Kavaleroviča (Jerzy Kawalerowicz), čiji je scenario nastao prema priči Jaroslava Ivaškjeviča (Jarosław Iwaszkiewicz).
Kavalerovič je jedan od najvećih poljskih i svetskih reditelja. Njegovi filmovi i filmovi KADR produkcije, čiji je bio direktor i ideolog, uvek su pobuđivali pažnju u svetu i u Poljskoj, ali su često i zabranjivani. U borbi protiv dogme, u borbi za slobodu izražavanja i slobodu uopšte, uz njega su bili i Anžej Vajda, Anžej Munk, Juliuš Mahunski, Valerijan Borovčik, Januš Morgenštern i drugi.
Kavalerovičev prefinjeni filmski jezik, jasna i duboka misao, vizuelna lepota njegovih kadrova plene i zadovoljavaju i zahtevnijeg gledaoca, istakla je Vera Konjović u programu "BITEF-a na filmu".
Za 26. septembar najavljeni su filmovi “Stranac” (1967) Lukina Viskontija (Luchino Visconti) prema scenariju Albera Kamija, te “Delta” (2008) mađarskog reditelja Kornela Mundruca (Kornél Mundruczó), u kojem igra i subotički muzičar Lajko Feliks (Felix).
Viskonti je bio član stare aristokratske porodice (Lukino Viskonti di Modrone), bio je zagonetna, ali i uticajna ličnost. Bio je i član Komunističke partije Italije i antifašista, a poznat je i kao pozorišni, operski reditelj i filmski reditelj i scenarista, kao i po tome što se otvoreno izjašnjavao kao homoseksualac. Bio je jedan od glavnih aktera u oživljavanju italijanske kinematografije posle Drugog svetskog rata i jedan od rodonačelnika italijanskog neorealizma (Opsesija, Zemlja drhti, Najlepša).
Za završnicu filmskog programa 47. BITEF-a, 27. septembra, najavljen je, uz Rejev “Povratak razumu”, i nemački igrani film “Novela o šahu” (1960) Gerda Osvalda (Oswald) prema priči Štefana Cvajga (Stefan Zweig).
Gerd Osvald, sin proslavljenog nemačkog pozorišnog i filmskog reditelja Riharda Osvalda, rođen je u Berlinu, gde je već kao dete glumio. Počeo je kao asistent režije, ali su mu karijeru poremetile prilike u Nemačkoj.
Porodica je 1938. pobegla iz Hitlerove Nemačke u Holivud, gde izbeglice nisu primali raširenih ruku. Osvald se s mukom i polako probijao. Mahom je režirao tzv. filmove B produkcije, ređe su mu poveravali veće holivudske projekte, kao što je “Letovanje u Parizu” s Bobom Houpom. Radio je i za TV. Između ostalog, režirao je seriju “Zvezdane staze” u prvoj sezoni prikazivanja.
BITEF i ove godine, uprkos drastično smanjenom budžetu usled finansijske krize, nudi raznovrstan prateći program, a osim “BITEF-a na filmu”, tu su i 14. “Bitef Polifonija” i umetnički projekat “Teško je biti… u vremenu” autorki Biljane Tomić i Dobrile Denegri.
Glavni program 47. BITEF-a, u selekciji Jovana Ćirilova i Anje Suše, nudi do 1. oktobra 12 predstava, od kojih su četiri domaće, četiri iz regiona i četiri iz ostalih evropskih zemalja, a bave se različitim aspektima i problemima današnjeg društva u Evropi.
Festivalski sajt je www.bitef.rs, a sajt Kinoteke www.kinoteka.org.rs. Program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org.
(SEEcult.org)
