Preminuo Marijan Crtalić
Hrvatski multimedijalni umetnik Marijan Crtalić, jedan od najznačajnijih predstavnika angažovane savremene umetnosti u regionu i osnivač festivala Željezara u Sisku, preminuo je iznenada 26. oktobra u 53. godini.
Rođen 8. maja 1968. godine u Sisku, Crtalić je diplomirao 1992. godine slikarstvo na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu. Isprva se bavio slikarstvom, ali se preorijentisao na ambijentalne instalacije, fotografiju, video, te posebno na performanse, po kojima je i bio najpoznatiji.
Crtalić je od 2007. godine radio na umetničkom i aktivističkom projektu “Nevidljivi Sisak – Fenomen Željezara”, koji je posvećen revitalizaciji njegovog rodnog grada. Realizovao je potom seriju projekata (Sadašnjost prošlosti, Aktivna memorija, Mogućnosti otpora...), kojima je kontinuirano prikupljao i producirao specifičan multimedijski arhiv koji obuhvata fotografije, tekstove, dokumente, intervjue, video-zapise... Od izvođenja performansa “Umjetnik u udruženom radu” i snimanja dokumentarnog filma “Industrijski raj”, koji su obeležili početne faze njegovog rada na lokaciji Željezare Sisak do pokretanja Festivala Željezara, Crtalić je proizveo višeslojan umetnički i aktivistički projekat u kojem se ogleda odnos prema proizvodnji, radu, radništvu i okruženju fabrike u uslovima samoupravnog socijalizma, te u današnjem vremenu, nakon društvene i političke tranzicije.
Bio je aktivan i na društvenim mrežama, a uoči smrti posebno je na fejsbuku pohvalio izložbu "Usijano more" u Rijeci, otvorenu u organizaciji Drugog mora u okviru programa evropske prestonice kulture, za koju je rekao da je najbolja koju je ikada video i pozvao sve da je obavezno pogledaju.
U nedavnom intervjuu za Novosti, povodom izložbe “Sanjam kako sanjam da ne sanjam” u zagrebačkoj Galeriji Događanja, Crtalić je naveo da mu je za priču te postavke dobro došla situacija potresa, korone i političkih gluposti koje su, sve zajedno, poput noćnih mora.
“Stvarnost mi je bila daleko halucinantnija od snova, ali na negativnoj, košmarnoj osnovi”, naveo je Crtalić, navodeći da se, u skladu sa vrlo skromnim produkcijskim mogućnostima, fokusirao na snove kao na pokretače njegovog ponašanja u stvarnosti. “Snovi su posledica svega nagomilanog u mozgu, ali sam probao izolovati načine svog ponašanja izgrađene na snovima”, naveo je Crtalić, koji je ovu godinu opisao kao izuzetno lošu, sporu i zamornu, začinjenu preteranom introspekcijom, dosadom i strahovima, stresovima i traumama. Najviše mu je, kako je dodao, nedostajalo umetničke akcije i druženja s frendovima i kolegama po otvaranjima izložbi. Jedina dobra stvar, prema njegovim rečima, bilo je to što je počeo da radi novi ciklus fotografija, bitno drugačiji od svega što je dosad radio.
Mnogobrojni prijatelji i kolege Crtalića širom regiona opraštaju se od njega na društvenim mrežama, izražavajući nevericu zbog njegove prerane smrti.
Foto: Rena Raedle
Crtalić je bio član Hrvatskog društva likovnih umetnika i Hrvatske zajednice samostalnih umetnika.
Dobitnik je niza nagrada, među kojima se izdvajaju nagrada prvog Salona mladih Siska (2000), nagrada 26. Salona mladih (2001), nagrada AICA-e 36. Zagrebačkog salona (2001), nagrada publike Fibula film festivala u Sisku (2009), nagrada T-HT@MSU (2010). Bio je, između ostalog, finalista nagrade “Radoslav Putar” 2001.
*Foto: festival Zeljezara, Marko Ercegović
(SEEcult.org)
