Program 50. Salona

Centralna izložba “Okolnost” jubilarnog, 50. Oktobarskog salona u Beogradu, koji će biti svečano otvoren 2. oktobra u Muzeju “25. maj”, sagledaće markantne, inspirativne i kritički utemeljene umetničke pozicije u Srbiji u ovom trenutku - kroz radove dvadesetak umetnika koji uglavnom žive i rade u Srbiji, ali su prisutni i na međunarodnoj sceni, kao i kroz dela pozvanih stranih umetnika koji su aktivni i u ovoj sredini, poput Fila Kolinsa (Phil Collins) iz Britanije ili Igora Grubića iz Hrvatske.

Prema koncepciji umetničke direktorke 50. Salona Branislave Dimitrijević, biće predstavljeni radovi umetnika koji su u različitim medijima izgradili specifične umetničke jezike i filozofije, i u odnosu na koje postoji potreba što celovitijeg predstavljanja široj domaćoj publici.

U različitim izložbenim prostorima 50. Salona predstaviće se, pored Kolinsa i Grubića, i Miljenko Dereta, Biljana Đurđević, Uroš Đurić, Bojan Fajfrić, Živko Grozdanić Gera, Ivan Grubanov, Jamesdin, Žolt Kovač, Kunsthistorisches Mausoleum, Marko Lulić, Zoran Naskovski, Predrag Nešković, Vladimir Nikolić, Oleg Novković, Darinka Pop-Mitić, Branimir Stojanović, Zoran Todorović, Raša Todosijević, Katarina Zdjelar i Želimir Žilnik.

Premijerom Žilnikovog filma “Stara škola kapitalizma”, koji za temu ima aktuelno pitanje sumnjivih privatizacija i socijalne polarizacije u Srbiji, kao i pitanje (ne)mogućnosti otpora vulgarnom tranzicijskom kapitalizmu, Salon će i početi 1. oktobra u Muzeju “25. maj” (Muzej istorije Jugoslavije), a svečano će biti otvoren dan kasnije izložbom “Okolnost”.

Salon će biti održan i u galerijama Kulturnog centra Beograda (KCB), koji je i organizator te međunarodne izložbe, kao i u Centru za kulturnu dekontaminaciju (CZKD), Kunsthistorisches Mausoleumu u Braće Radovanović, ali i u Javnoj garaži u Masarikovoj 4 (VI nivo), te u tramvaju 10 i trolejbusu 41 i na RTS-u i pojedinim lokalnim televizijama.

Najveći deo radova na 50. Salonu biće izložen u Muzeju “25. maj”, a ulaz na izložbu činiće grupa radova bečkog umetnika Marka Lulića, čije je stvaralaštvo fokusirano na istraživanje nasleđa modernističke arhitekture i umetnosti i njihove savremene relevantnosti.

Biće predstavljena i dva video rada Bojana Fajfrića, koji živi i radi u Amsterdamu - u jednokanalnoj video projekciji “Kupola”, u ekskluzivnom preview sadržaja kupolnog prostora bivšeg jugoslovenskog parlamenta, umetnik vrši svojevrsnu vizuelnu autopsiju prostora koja moćnu estetiku konfrontira sa njenim političkim potencijalom. Koncipiran kao kombinacija igrane i dokumentarne forme Fajfrićev drugi video rad “Tetha ritam”, kroz priču o porodičnoj anegdoti rekonstruiše jedan od ključnih događaja iz novije srpske istorije - Osmu sednicu CK SKS.

Prvi put će biti predstavljen i deo fonda Kunsthistorisches Mausoleum, komemorativne institucije posvećene čuvanju sećanja na istoriju umetnosti. Reč je o zbirci crteža i slikarskih dela (autoportreti) anonimnog autora, pod nazivom “Posmatrati posmatrača”.

Biće predstavljen i video rad “Pra-ubistvo” Vladimira Nikolića, koji forenzičarskom preciznošću rekonstruiše filmski zapis ubistva kralja Aleksandra I Karađorđevića, baveći se prvenstveno slikama događaja koji ima status “pra-ubistva” u medijskom društvu. Nikolić će pritom imati i samostalnu izložbu od 25. septembra do 25. oktobra u Salonu Muzeja savremene umetnosti.

U Muzeju “25. maj” biće predstavljeni i radovi ovogodišnjih predstavnika Srbije na Bijenalu u Veneciji Katarine Zdjelar i Todorovića, kao i radovi Kovača, Stojanovića, Đurića, Neškovića, Naskovskog, Jamesdina, Grozdanića, Novkovića, Derete, Biljane Đurđević i Todosijevića.

Žilnikov film “Stara škola kapitalizma” biće prikazivan u bioskopskoj sali muzeja (svakog dana osim ponedeljka u tri tremina 11, 14, 17 sati).

U Likovnoj i Galeriju Artget KCB-a biće izložen rad “Zašto ne govorim srpski” (na srpskom) britanskog umetnika Fila Kolinsa, kao i video istraživanje zagrebačke i beogradske Parade ponosa Igora Grubića, podstaknut brutalnim reakcijama neonacističkih grupa i građana na prvim manifestacijama te vrste u Beogradu 2001. i Zagrebu 2002. godine.

Grubićev rad posebno je aktuelan i zbog otkazivanja ovogodišnje Parade ponosa u Beogradu, koja je trebalo da bude održana 20. septembra, ali je odložena u poslednjem trenutku nakon što je policija obavestila organizatore da ne može da osigura bezbednost u centru grada i predložila Ušće kao alternativnu lokaciju.

Posebno zanimljiv, prateći umetnički segment 50. Salona činiće Grubićev TV projekat “Individualni kolektivizam” i specifičan artistički zahvat u javnom gradskom prostoru “Umetnik-prorok” Raše Todosijevića, koji intervenišu unutar uobičajenih “promotivnih” delatnosti kada su ovakve izložbe u pitanju.

Grubićeva serija kratkih TV priloga, u kojima se za najširu publiku predstavljaju umetnici zastupljeni na izložbi, biće od 5. oktobra emitovana na nacionalnoj i nekim od lokalnih televizija.

Todosijevićev projekat, kroz nesvakidašnje brendiranje sredstava javnog prevoza, priključuje spisku izlagačkih mesta i širi gradski prostor.

Na 50. Salonu, u CZKD-u, biće predstavljen i projekat aktuelnog finaliste Henkel Art Award Ivana Grubanova, a jedno od istorijski najzanimljivijih izlagačkih mesta ove godine biće prostor Garaže u Masarikovoj ulici.

Lokacija na kojoj je pre 50 godina održan prvi “Oktobarac” oživeće kroz projekat “Edukativni mural o malo poznatoj istoriji slikarstva” prošlogodišnje laureatkinje Salona i učesnice aktuelnog, 11. Istanbulskog bijenala, Darinke Pop-Mitić.

Beogradska publika će na 50. Oktobarskom salonu imati priliku da se detaljnije upozna i sa radom Kunsthistorisches Mausoleum, institucije sa jedinstvenom postavkom o istoriji umetnosti. Mauzolej se nalazi u Ulici Braće Radovanovića 28 i povremeno je bio otvoren za javnost od 2003. godine, a za posetice Salona biće otvoren svakog radnog dana od 15 do 18 sati, osim ponedeljkom.
 
Kustoški koncept 50. Salona motivisan je željom da odabrani projekti pozvanih umetnika prezentuju jedinstvenost i specifičnost pozicija i propozicija na savremenoj sceni u odnosu na društvene procese i posebno na realan osećaj krize u kojoj živimo. Tako je fokus selekcije na projektima koji tematizuju i problematizuju širok spektar pitanja od sistemskog značaja za društvo i umetnost i ne izražavaju samo “bavljenje” umetnika tim pitanjima, već su i neposredne intervencije u poimanju i odnosu šire javnosti.

Težište na autorima koji većinom žive i rade u Srbiji, ali koji su prisutni na međunarodnoj sceni, ima za cilj da označi “domaćeg umetnika” kao “međunarodnog umetnika”, koji formira inicijative i sugeriše intervencije na osnovu lokalnih iskustava. U tom kontekstu na izložbu su, kao gosti, pozvani i neki umetnici koji ne žive u Srbiji, ali čiji se rad smatra aktivnim činiocem savremene umetnosti u ovoj sredini.

Velika pažnja selektorke i njenog tima ove godine je, inače, posvećena mehanizmima komunikacije umetnika i publike.

Izložbu će pratiti katalog i vodič u kojima će svaki pojedinačni umetnik biti celovito prikazan kroz kompleksnost svoje umetničke, intelektualne, političke i etičke pozicije, a komunikacija sa širom i stručnom javnošću biće realizovana i kroz serije razgovora, stručnih vođenja i umetničkih prezentacija.

Razgovor sa žirijem 50. Salona (Maria Hlavayova, Charles Merewether, Stevan Vuković) biće 3. oktobra u Muzeju “25. maj”, kao i sa umetnicima (Darinkom Pop-Mitić u Javnoj garaži, Grubanovim u CZKD-u i Kolinsom u Likovnoj galeriji KCB-a).

U okviru pratećeg programa 50. Oktobarskog salona, pred serije razgovora, stručnih vođenja, umetničkih prezentacija (Artist Talk), te projekata “Individualni kolektivizam” Grubića i “Umetnik kao prorok” Todosijevića, najavljen je i projekat “Pažnja kritika!”.

Reč je publikaciji koju su za jubilarni Oktobarski salon priredili Aleksandra Mirčić (MSUB), Aleksandra Estela Bjelica Mladenović (KCB), Gordana Dobrić (KCB) i Radonja Leposavić (Radio Beograd), a tiče se stručnih osvrta, kritika i pisanja o toj najvećoj i najznačajnijoj likovnoj manifestaciji u Srbiji.

Knjige na 500 strana prezentuje 167 kritika, 75 kritičara, iscrpnu bibliografiju, hronologiju važnijih događaja, komentare i rezimee na engleskom, a pored promocije u Galeriji Artget, tokom trajanja Salona biće organizovan i razgovor na tu temu, uz učešće istaknutih beogradskih likovnih kritičara, teoretičara i istoričara umetnosti, umetnika, profesora i novinara.

Najavljen je i projekat “Kustoške prakse u Srbiji danas”, u okviru kojeg je među domaćim kustosima savremene umetnosti sprovedeno istraživanje/anketa na temu njihovog angažmana i promišljanja aktuelnog stanja u profesiji.

Koncipirano kao prostor za iznošenje stava o kustoškoj praksi danas i ovde, o uslovima u kojima se ona obavlja, mogućnostima i ograničenjima, “štimovanjima” i kompromisima sa institucijama i finansijerima, istraživanje je fokusirano pre svega na potrebu za kritičkom refleksijom okolnosti i uslova i o mogućnostima uticaja na njih.

Odgovori učesnika će biti dostupni onlajn, u vidu svojevrsne platforme, a zainteresovanim posetiocima i učesnicima ankete biće data mogućnost za dalje refleksije, komentara i diskusije, u vidu bloga.

Zbog finansijske krize, budžet 50. Salona nešto je manji od ranije planiranih sredstava, a osim Skupštine grada Beograda, kao osnivača, podržalo ga je sa četiri miliona dinara i Ministarstvo kulture Srbije.

Osnovan 1960. godine kao izložba najboljih ostvarenja u oblasti likovnih umetnosti, Oktobarski salon je 1967. postao značajna smotra aktuelnih tokova i u primenjenoj umetnosti. Tokom poluvekovne istorije menjao je koncepciju i oblike organizovanja, a od 2001. imenuje se umetnički direktor koji predlaže koncept Salona.

Osim Ande Rotenberg na 45. Oktobarskom salonu i ujedno prvom međunarodnom, umetnički direktori bili su i beogradska istoričarka umetnosti i kustoškinja Darka Radosavljević Vasiljević, nemački kustos Rene Blok, zatim Lorand Heđi iz Mađarske i prošle godine istoričarka umetnosti i kustoškinja Bojana Pejić, koja živi i radi u Berlinu od početka 90-ih.

Na 49. Salonu dodeljene su tri ravnopravne nagrade Darinki Pop Mitić iz Beograda, Katji Sander iz Danske i Grupi Chto delat? iz Sankt Petersburga.

Sigalit Landau iz Izraela dobila je nagradu KCB-a, koja podrazumeva samostalnu izložbu 2010. godine, a Reli Avrahami, takođe iz Izraela, otkupnu nagradu Muzeja primenjene umetnosti.

Nagradu Udruženja likovnih kritičara AICA - Srbija, u iznosu od 30.000 dinara, koja je prvi put dodeljena, dobila je Grupa Spomenik (Milica Tomić, Darinka Pop Mitić, Branimir Stojanović Trša, Svebor Midžić), a u žiriju su bili Irina Subotić, Branislav Dimitrijević i Ješa Denegri.

Jubilarni Oktobarski salon biće otvoren do 15. novembra.

Sajt Oktobarskog salona je www.oktobarskisalon.org, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

Fotografije: Raša Todosijević - Umetnik-prorok; Kunsthistorisches Mausoleum; Oleg Novković - Rudarska opera.

(SEEcult.org)