Raritetni Uliks
Primerci prvog izdanja romana 'Uliks' Džejmsa Džojsa (James Joyce, 1882-1941) postali su raritet još u prvoj polovini 20. veka. Prvo izdanje tog slavnog dela, koje je mali pariski izdavač Shakespeare and Company štampao 1922. godine, objavljeno je u svega 150 primeraka.
Posebnu vrednost dobila su dva primerka prvog izdanja “Uliksa” sa Džojsovim potpisom, datumom “oktobar 1922” i adresom izdavača.
Jedna od tih knjiga bila je izložena na aukciji kuće Kristi 2002. godine, a cena, utvrđena najpre na 300.000, dostigla je 460.500 dolara.
Džojs je prvobitno zamislio da “Uliks” bude mali roman, ali je dosegao razmere ogromnog dela koje predstavlja svojevrsnu enciklopediju Dablina i Irske početkom minulog veka.
Džojs je pisao roman “Uliks” u Cirihu, Trstu i Parizu od 1914. do 1921. godine.
Krajnje svedena i jednostavna fabula tog dela obuhvata život tri glavna lika u toku jednog jedinog dana, 16. juna 1904. godine, u Dablinu. Ispod površinskog sloja radnje - satkanog mahom od trivijalnih sitnica koje prelomljene kroz svest junaka dobijaju neslućeno veliki značaj - krije se nesagledivo obilje nivoa kazivanja i značenja.
“Uliks” je dugo bio zabranjen u Irskoj zbog izazovnih scena koje su po oceni cenzure vređale javni moral, kao što su, na primer, Blumova poseta bordelu ili suviše slobodni monolozi žene glavnog junaka, Moli Blum.
Čuveni roman prvi put se krajem 2012. godine našao na pozorišnoj sceni u Dablinu.
Još 1994. godine irski pisac Dermot Boldžer (Dremot Bolger) pokušao je da adaptira “Uliksa” za scenu, ali je predstava izvedena samo jednom, i to u SAD, dok u Dablinu nije mogla biti igrana zbog zakonskih prepreka o zaštiti autorskih prava.
Predstave po romanu “Uliks”, inače, igrane su na scenama pozorišta širom sveta. U nekim inscenacijama dramatizovana je samo jedna glava tog romana, u nekim svega nekoliko fragmenata iz tog dela...
Džojs je u Dablinu rođen i odrastao, a 1904. godine zauvek je napustio Irsku, provevši ostatak života sa svojom odanom saputnicom Norom Barnakl na različitim adresama u Italiji, Francuskoj i Švajcarskoj.
Osim “Uliksa” (1922), među njegovim najznačajnijim delima su i romani “Portret umetnika u mladosti” (1914) i “Fineganovo bdenje” (1939), te zbirka pripovedaka "Dablinci" (1914) i drama “Izgnanici” (1918).
B. Rakočević
