Sa druge strane slike

Izložba “Sa druge strane slike” savremenih umetnika romskog porekla Zorana Tairovića, Seada Kazandžijua (Kazanxhiu), Nihada Nina Pušije i Delejn le Bas (Delaine Le Bas) u Kulturnoj stanici Svilara i Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, koja će biti otvorena 10. novembra, predstavlja koncepcije i stvaralačke procese iznutra, iz same umetničke prakse i vizuelnog jezika četvoro stvaralaca, čije radove povezuje dekolonizacijski i kritički pristup instituciji umetnosti.

Prostor “iza slikeˮ koji nastaje pre pojavnog dela umetnika, često i ostaje skriven. Zbog toga je na izložbi, čiji je kustos Vladan Jeremić, naglasak upravo na tom prostoru, u delima četvoro značajnih predstavnika progresivne romske kulture i savremene umetničke sfere.

Sa druge strane slike, Zoran Tairović

Iza prikazanih artefakata stoji višedecenijski rad i posvećenost istraživačkom pristupu koji je proizašao iz njihovih sopstvenih zajednica i spoznajnih sfera, u kojima i sa kojima umetnici žive i rade. U prilog tome, prostor “iza slikeˮ implicira, kako u pratećem katalogu piše umetnik Zoran Tairović iz Srbije, u svom gotovo manifestnom iskazu Aktivirani signal iza slike, reakciju na dve ključne reči: prva je nevidljivost, a druga je stradanje.

Opus “Tarot, Velika arkana” sastoji se od 22 prizora koja je Tairović naslikao usudivši se da povrati simbolički i alegorijski jezik koji je postojao pre nego što se tekući evropocentrični poredak ustalio. Šta se nalazi iza evropocentrične predstave i kako se izboriti za njenu reviziju, za drugačiji konceptualni prostor i simboličke formacije, pita se Tairović, ukazujući na to da umetnikova snaga leži u činu aproprijacije, koju i sam vrši u nastojanju da romskom stvaralaštvu vrati ono što mu je oduzeto.

Pored toga, Tairovićev film “Šangajski monodrom” nastao je iz predstave koja se odvijala na ulicama Šangaja, uključujući žitelje tog novosadskog naselja kroz interakciju sa umetnicima i glumcima.

Sead Kazandžiu, Gnezda

S druge strane, rad “Gnezda” umetnika Seada Kazandžijua iz Albanije donosi priču o intervenciji koju je izveo na fasadi Muzeja Fridericianum, u sklopu Documente 15 u Kaselu. Iako se njegova predimenzionirana lastavičja gnezda mogu doživeti kao jednostavna umetnička metafora, ona su više od toga, jer problematizuju institucionalnu diskriminaciju, dok naglašavaju gostoprimstvo, neraskidivo povezano sa romskim izvorom.

Umetnica Delejn le Bas iz Velike Britanije, kako je navedeno u najavi izložbe, poziva nas da se čuvamo lingvističkog inženjeringa, naglašavajući intersekcionalni pristup, koji je usvojila istražujući odgovore kroz vizuelne forme protesta, ironiju i afirmaciju lingvističkih i vizuelnih idioma. Jezik je ključna preokupacija ove umetnice, koliko radi sopstvenog identiteta, toliko i zbog Bregzita i pandemije, u kojima Delejn le Bas vidi povod za zaoštravanja u taktikama podela i isključivanja, pri čemu se jezik koristi kako bi nas zaključao i isključio.

Moskva šnit, kolaborativni rad Zorana Tairovića i Delaine Le Bas

Po dolasku u Nemačku iz rodnog Sarajeva, Nihad Nino Pušija je decenijama pratio izbegličke sudbine Roma, kako u Berlinu, tako i u bivšoj Jugoslaviji. Tada su mahom nastali dirljivi portreti ljudi sa statusom “tolerisanogˮ u Nemačkoj i fotografije izbegličkog smeštaja, getoizacije, romskih naselja u Zapadnoj Evropi i deportacije Roma u nesigurnu budućnost.

U celini, izložba “Sa druge strane slike” teži da izgradi toliko potreban prostor refleksije i predstavi konverzaciju između samih stvaralaca, umetnika, kustosa i autora tekstova u katalogu, u nadi da će otvoreni prostor poslužiti kao solidna osnova za drugačija umetnička i misaona stremljenja.

Delaine La Bas, Cigojner sos, foto: Nihan Niho Pušija

U okviru izložbe, predviđeni su razgovori o umetničkim radovima, uključujući i stručna vođenja sa autorkama i autorima piscima tekstova u katalogu poput Suzane Milevske, Matthiasa Reichelta, Delaine La Bas i Christine Eyene, kao i sa kustosom Vladanom Jeremićem.

Prvo vođenje je 12. novembra, počev od 16 sati u SNP-u, uz razgovor sa autorima tekstova u katalogu i umetnicima u Sviralu od 18 časova.

U Kulturnoj stanici Svilara svakodnevno će biti prikazivan Tairovićev film “Šangajski monodrom”.

Izložba “Sa druge strane slike” biće otvorena do 6. decembra, a realizovana je u okviru projekta “Šangajski monodrom” i programskog luka Druga? Evropa Novog Sada - Evropske prestonice kulture 2022.

Projekat “Šangajski monodrom” je podržala Fondacija Novi Sad – EEPK. Organizatori zahvaljuju Evropskom romskom institutu za umetnost i kulturu u Srbiji na podršci u pripremi izložbe i “deljenju entuzijazma da se umetnost Roma učini vidljivom”.

*Naslovna fotografija: Vladan Jeremić

(SEEcult.org)