Selekcija 60. Sterijinog pozorja

Sterijino pozorje biće održano jubilarni, 60. put od 26. maja do 3. juna u Novom Sadu, a u izboru Marine Milivojević Mađarev, koja je odgledala gotovo sto predstava, i takmičarskom programu nacionalne drame i pozorišta biće ih izvedeno devet, dok će program “Krugovi” ponuditi tri predstave iz Slovenije i Hrvatske.

U Selekciju nacionalne drame i pozorišta odabrane su predstave “Providenca” Stevana Koprivice o kompleksnom fenomenu osećanja ljubavi, u režiji Egona Savina i izvođenju Centar za kulturu Tivat, “Zmajeubice” Milene Marković, u režiji Ive Milošević i produkciji Jugoslovenskog dramskog pozorišta iz Beograda o zanosu i stradanju mladosti u brutalnom kapitalističkom svetu, “Život stoji, život ide dalјe” Filipa Vujoševića, u režiji Jelene Bogavac i izvođenju Bitef teatra iz Beograda o sudbini glumaca u uslovima primene tržišne ekonomije u domenu kulture, te “Doktor Nušić” po komediji “DR” Branislava Nušića, adaptaciji i režiji Kokana Mladenovića i koprodukciji Kruševačkog pozorišta i Narodnog pozorišta Sombor, koja dosledno prebacuje Nušićevo delo u savremeni društveni kontekst koristeći principe brehtovskog pozorišta.

Nušićevo delo u savremenom kontekstu nudi i predstava “Mister Dolar”, u režiji Snežane Trišić i izvođenju Narodnog pozorišta u Subotici, koja postavlja pitanje gde se i oko čega se okuplјa današnja samozvana društvena elita, ko su njeni članovi i kako su došli na pozicije na kojima su. Tu je i “Urnebesna tragedija” Dušana Kovačevića, u režiji Velјka Mićunovića i izvođenju Crnogorskog narodnog pozorišta iz Podgorice o sukobima u porodici koju čine bivši komunisti i pripadnici građanske opcije, te “Kazimir i Karolina” Edena fon Horvata, u režiji Snežane Trišić i izvođenju Atelјea 212 iz Beograda, koja objedinjuje čitav niz pitanja koja tište savremeno društvo: Šta se dogodi sa običnim čovekom kada ostane bez posla? Može li lјubav da preživi bez novca? Šta se događa sa društvom u kome su pojedinci sabijeni u obespravlјenu masu?

Selekcija Nacionalne drame i pozorišta obuhvata i eksperimentalnu predstavu “Ibzenov Neprijatelј naroda kao Brehtov poučni komad” Zlatka Pakovića u produkciji Centra za kulturnu dekontaminaciju iz Beograda, koja kroz ideološko-estetsku prizmu Brehtovih poučnih komada povlači paralelu između njegovog i Ibzenovog aktivizma i dovodi ih u kontekst savremenog srpskog društva.

U selekciji je još jedva vaniinstitucionalna predstava iz Beograda – “Dok nas smrt ne razdvoji” Mire Furlan, u režiji Predraga Mikija Manojlovića i produkciji Radionice integracije, koja govori o sporom, tegobnom i ponižavajućem umiranju žene koja poslednje dane provodi prikovana za krevet uz svoju pomajku, takođe teško bolesnu i vezanu za krevet.

Selektorka 60. Sterijinog pozorja odabrala je za program “Krugovi” predstavu “Kralј Betajnove” Ivana Cankara, u režiji Eduarda Milera i koprodukciji Drame Slovenskog narodnog gledališča iz Ljubljane i SNG-a iz Maribora, koja dokazuje aktuelnost tog klasika slovenačke moderne dramske književnosti, budući da se brutalna akumulacija kapitala rukovodi danas istim principima kao i u Cankarevo vreme, a svaki pokušaj individualne pobune samleven je u interesnoj sprezi politike, kapitala, crkve i sudstva.

Biće izvedene i dve predstave Miroslava Krleže - “Vučjak”, u režiji Ivice Bulјana i produkciji Hrvatskog narodnog kazališta iz Zagreba, te “Kristofor Kolumbo”, u režiji Renea Medvešeka i izvođenju Zagrebačkog kazališta mladih (ZKM).

Netakmičarski program “Kako nas drugi vide” nudi klasik Dušana Kovačevića “Balkanski špijun”, u režiji Cujošija Sugijame (Tsuyoshi Sugiyama) i izvođenju Teatra “A La Place” iz Tokija, te “Prst obarač metak pištolј” (Finger Trigger Bullet Gun) Nenada Prokića, u režiji Džejmsa Jarkera (James Yarker) i produkciji Stan’s Cafea iz Birmingema, koja se bavi temom Prvog svetskog rata.

Kao poseban gost Pozorja najavljena je predstava “Hotel Kosovo” Nenada Todorovića i izvođenju Srpske drame Narodnog pozorišta Priština, sa sedištem u Gračanici. Tom predstavom je, posle 15 godina, Srpska drama dobila scenu u Gračanici, a govori o lutanju i stradanju povratnika na Kosovo, o tome kako snovi malog čoveka nestaju u mehanizmu birokratije, politike i novca.

Marina Milivojević Mađarev je predložila taj komad za prateći program 60. Pozorja kao vid “podrške umetnicima da istraju u svojoj misiji”, navedeno je u obrazloženju njene selekcije.

U čast nagrađenih biće izvedena predstava “Violinista na krovu” Džozefa Štajna, u režiji Atile Bereša i koprodukciji Srpskog narodnog pozorišta i Novosadskog pozorišta (Újvidéki Színház).

Predstave za 60. Sterijino pozorje Marina Milivojević Mađarev odgledala od septembra 2014. do 16. marta 2015. godine ukupno 95 predstava: 27 praizvedbi domaćeg dramskog teksta, 25 već izvođenih domaćih dramskih tekstova, 26 predstava rađenih po inostranim autorima, 8 izvedenih po domaćem tekstu u inostranstvu, kao i 9 predstava za selekciju “Krugovi”.

Prema njenim navodima, ako se ostave po strani domaći tekstovi izvedeni u inostranstvu i predstave koje je gledala za selekciju “Krugovi”, može se zaklјučiti da su domaća pozorišta (i producentske organizacije – prema Godišnjaku Sterijinog pozorja ima ih 48), prijavila ukupno 77 predstava za takmičarsku selekciju, pri čemu su pozorišta iz velikih centara najčešće prijavlјivala kompletnu produkciju, a dosta manjih pozorišta van Beograda i Novog Sada nisu prijavila nijednu predstavu. Ta činjenica se, kako je navela, neposredno odrazila i na sa selekciju.

Sumirajući pozorišni život u Srbiji u proteklih godinu dana, Marina Mađarev konstatovala je da ohrabruje činjenica da gotovo trećinu ukupne produkcije čine praizvedbe domaćih dramskih tekstova, a ako se tome dodaju i ranije izvedene predstave prema domaćem tekstu, proizlazi da više od polovine ukupne produkcije pripada predstavama nastalim na osnovu dela domaćih utora.

Novi tekstovi bave se biografijama slavnih srpskih pisaca i umetnika – pre svega Jovana Sterije Popovića i Nušića, te Ive Andrića i Dimitrija Mitrinovića. Dosta tekstova postavilo je pitanje na koji način početkom 21. veka osećamo posledice velikih istorijskih zbivanja u 20. veku – pre svega Prvog, zatim Drugog svetskog rata i vojno-političkih sukoba iz 90-ih godina. Treći veliki tematski krug obrađuje nesnalaženje pojedinih društvenih grupa u doba tranzicije – pre svega umetnika, zatim mladih,kao i negativne posledice tranzicije na porodicu i pojedinca. U tom segmentu, kako je navela, izvestan broj prilično uspešnih scenskih ostvarenja nastao je na iskustvu verbatima te bi se, imajući u vidu i prethodne sezone, mogla postaviti hipoteza da je verbatim savremeni pozorišni oblik u kome uspešno sarađuju dramaturzi tj. dramski pisci i reditelјi.

Dramaturzi su poseban doprinos dali obradom dela čuvenih proznih pisaca – Danila Kiša, Miloša Crnjanskog i Branka Ćopića.

Da bi se upotpunila slika o sudbini dramskog pisca u Srbiji, kako je navela selektorka, treba uzeti u obzir i deo selekcije koji se odnosi na predstave rađene na osnovu domaćeg dramskog teksta koji se ne izvodi prvi put. U tom smislu apsolutni primat ima Nušić, a delimičan razlog treba tražiti u njegovom jubileju koji je proslavlјan 2014. godine, ali i dokazanoj sceničnosti njegovih dramskih dela i činjenici da je za svakog glumca i reditelјa veliki momenat u karijeri susret sa Nušićevim delom. Takođe, nјegove čuvene komedije neretko su doživlјavale ozbilјnu dramaturšku i reditelјsku dekonstrukciju sa cilјem da se stave u savremeni društveni kontekst i da se povuče jaka paralela između perioda kada su ta dela nastala (uglavnom između dva svetska rata) i savremenog doba.

Dramaturzi, reditelјi i glumci su na taj način hteli da pokažu jednog novog, mračnog i ubojitog Nušića čiji je smeh postao gorak i trežnjujući. Mnogo manje, ali ipak kontinuirano, izvode se i dela drugih domaćih klasika – Jovana Sterije Popovića, Aleksandra Popovića, Ljubomira Simovića...

To upućuje na zaključak, kako je navela Marina Mađarev, da veliki broj izvedenih srpskih dramskih dela ne uspeva da nadživi svoju praizvedbu, te da se sudbina domaćeg dramskog autora odlučuje na praizvedbi. Tome u prilog govori i podatak da se u inostranstvu pretežno izvode dela srpskih autora koja su imala uspešnu postavku u pozorištima u zemlјi, a najčešće su to drame Dušana Kovačevića, Bilјane Srblјanović i Branislava Nušića.

Imajući u vidu da svake godine sa pozorišnih akademija izlazi po desetak novih dramaturga i da se njihova sudbina kao dramskih pisaca odlučuje na praizvedbi, Marina Mađarev predložila je Sterijinom pozorju da se u okviru Pozorja mladih ove godine uvrste i radovi studenata dramaturgije, te da se tokom festivala održi skup pozorišnih stručnjaka na kojem bi se razmotrilo pitanje savremenog dramskog pisanja u Srbiji.

Budući da je Sterijino pozorje pre devet godina proširilo koncept sa dela domaćih pisaca i na domaće pozorište, selektorka je, na osnovu uvida u 26 ostvarenja nastala prema delima stranih autora, zaključila da su se domaća pozorišta uglavnom odlučivala za dela Molijera, Klajsta i Ibzena i dela savremene klasike Fon Horvata i Bertolta Brehta.

“Prisustvo Brehta i inspiracija brehtovskim teatrom, kako kod nas, tako i u inostranstvu, jedna je od karakteristika ovog selekcionog ciklusa. Razlog za to treba tražiti u pojačanim ekonomskim i socijalnim tenzijama, te aktualizaciji levičarskih ideja”, navela je Marina Mađarev, dodajući da su upravo iz razmatranja Brehtove estetike i njene veze sa savremenim trenutkom nastala neka od najzanimlјivijih i najhrabrijih pozorišnih ostvarenja koja će biti izvedena na 60. Pozorju.

Primetivši i pomanjkanje predstava prema savremenom inostranom predlošku u domaćim pozorištima, Marina Mađarev izrazila je nadu da to neće značiti gubitak kontakta sa svetskom dramaturgijom.

Povodom selekcije “Krugovi”, a s obzirom na jubilej Nušića i interpretaciju koju on doživlјava u savremenom teatru, Marina Mađarev je želela da pokaže kakvu pozorišnu sudbinu imaju inostrani klasici u matičnim zemlјama.

Imajući u vidu da se Pozorje prvih 36 godina (više od polovine ukupnog trajanja) odvijalo pod nazivom Jugoslovenske pozorišne igre, te da je publici bliska klasika iz Slovenije i Hrvatske, a da su gotovo nepoznata dramska klasika iz Bugarske, Mađarske i Rumunije, Marina Mađarev je odlučila da u “Krugovima” predstavi upravo savremene interpretacije dela najznačajnijih klasika iz Hrvatske i Slovenije.

“Kada budemo videli kako Slovenci danas tretiraju Cankara, a Hrvati Krležu, možda će nam i pozicija Nušića u savremenom srpskom teatru biti jasnija”, navela je u obrazloženju selekcije.

S obzirom na ograničen broj predstava u takmičarskom programu, Marina Mađarev nije mogla da uvrsti sve koje smatra da zaslužuju, a među njima je pomenula predstave SNP-a “Ostavite poruku” Vide Ognjenović i “Nebeski odred” (koprodukcija sa Savezom dramskih umetnika Vojvodine) i “Balerine” (koprodukcija sa SKC Novi Sad), “Elektrin kompleks” Novosadskog pozorišta, “Nosorog” NP Kikinda, “Magareće godine” Pozorišta “Boško Buha” Beograd, “Razbijeni krčag” JDP-a, “Put u Damask” Narodnog pozorišta Beograd, “Kad su cvetale tikve” Beogradskog dramskog pozorišta, “Mrešćenje šarana” Narodnog pozorišta Republike Srpske, “Dimitrije Mitrinović – Juriš sutrašnjice, hagiografija” KPGT-a, “Viktor, Viktorija” Pozorišta na Terazijama, “Heroj nacije” NP Pirot, “Dogvil” (interakcija) Mikser hausa i grupe producenata...

Takođe, izrazila je nadu da će u novim scenskim čitanjima uskoro biti prilike za dramske tekstove “Hotel Evropa” Siniše Kovačevića i “Enimals” Uglјeše Šajtinca. Posebno je istakla i dve praizvedbe perspektivne spisatelјice Danice Nikolić, izražavajući nadu da će srpska pozorišta i reditelјi nastaviti da podržavaju njen i rad drugih mladih dramatičara.

Prošle godine, na 59. Sterijinom pozorju, predstava “Neoplanta” Novosadskog pozorišta, u režiji Andraša Urbana, nastala prema istoimenom romanu Lasla Vegela, proglašena je najboljom, a trijumf je ostvarila i bečka predstava “Princip (Mali mi je ovaj grob)”, za koju je Biljana Srbljanović nagrađena za najbolji savremeni dramski tekst, a Mihal Zadara za režiju.

Sajt Sterijinog pozorja je pozorje.org.rs

(SEEcult.org)