Sopoćanska viđenja realnosti

Izložba likovne kolonije “Sopoćanska viđenja” 2012. godine, čija je selektorka bila istoričarka umetnosti Ljubica Jelisavac Katić, otvorena je 27. februara u Maloj galeriji Doma Vojske Srbije u Beogradu, a predstavlja radove umetnika iz Beograda, Novog Sada, Novog Pazara i sa Novog Zelanda, koji predstavljaju njihova viđenja umetničke realnosti, lične i društvene.

Na 37. sazivu kolonije “Sopoćanska viđenja” učestvovali su Ivona Pleskonja, Leposava Milošević Sibinović, Ana Knežević, Ljiljana Šunjevarić - Arbajter i Milorad Mladenović iz Beograda, Helga Goran sa Novog Zelanda, Zoran Tairović iz Novog Sada i Emir Čoković iz Novog Pazara.

Koncept kolonije “Sopoćanska viđenja” 2012. godine zasnovan je na razradi termina “viđenje”, preuzetog iz samog naziva manifestacije.

Prema rečima Ljubice Jelisavac Katić, koja je i autorka izložbe, sintagma “iznad svega” znači, opet, uprkos jačoj ili slabijoj uticajnosti na društvenoj sceni - susrete, odnosno, akcentiranje komunikacijske uloge kolonije uopšte, “institucije” sa tradicijom dužom od jednog veka u Srbiji.

Viđenja su podrazumevana i kao afirmacija stavova umetnika.

Namera je, prema rečima autorke, bila da okupi umetnike, intelektualce i humaniste, svesne da egzistencija, ali i umetnost današnjice traže svestranost, odgovornost i relevantnost na široj kulturnoj sceni.

Učesnici 37. “Sopoćanskih viđenja” ostvarili su dela različitih stilskih konotacija i kombinacija modela i pristupa, koji odražavaju njihove autorske stavove, kako je selektorskim konceptom i bilo predviđeno. Za njih su boravak u Sopoćanima, u ateljeu i senci Brašovanove građevine, očuvanoj prirodi, na putevima svetinja i u živopisnom gradu Novom Pazaru, nešto što ih nadahnjuje i dan danas. Nadasve, pokazalo se da imaju razumevanja za “drugost”, odnosno da je kulturni, duhovni prostor, oduvek, neograničen istakla je Ljubica Jelisavac Katić u tekstu za katalog.

Učesnici kolonije, inače, obišli su obližnje pravoslavne manastire i značajne spomenike islamske arhitekture u gradu.

Upravo su arhitektonski artefakti jedna od tematskih preokupacija slikara Emira Čokovića, bilo da su mu određeni mihrab ili vrata motivi u koje slobodnijim ili nešto delikatnijim gestom ugrađuje svoj kolorit u skladu sa raspoloženjem, bilo da ostvaruje ready-made, kao svojevrsni kustos drevnog predmeta. Iz takvog tretmana slike i objekta, postaje jasan intimni stav tog umetnika prema ličnom radu i nasleđu.

Artefakti sa terena i njihovi duhovni potencijali polazišta su i Lepe Milošević Sibinović. U sigurnom kolorističkom akordu, ona misaono-plastički sublimira prostorno-vremenske koordinate, koristeći ideograme iz digitalne komunikacije uz drevne motive (sa bareljefa spomenika iz porte Petrove crkve u Novom Pazaru). Kodovi iz viševekovne komunikacijske sfere, udruženi sa autorkinim zvonolikim formama antropomorfne simbolike i linearizmom, potcrtavaju jezičke i duhovne vertikale i ukrštanja neslućenih tokova.

Tetraptih Ivone Pleskonje sa dominantno postavljenim likovima žena predstavlja odu heroinama sa terena, ali i jednu kompleksnu, kontrastnu strukturu koja traži dodirnu tačku u starim i novim vrednostima, u različitim vremenskim i prostornim dimenzijama. Spoj naizgled suprotnog iz domena viđenog, dat sintezom uticaja popularne i tradicionalne kulture, odraz je autorkinog umetničkog i životnog kreda, zasnovanog na sažimanju različitosti, ličnog sveta i sveta “Drugog”, ovozemaljskog i personifikacijskog. Izmeštanje inače realistički obrađenih likova u novi kontekst, ističe njihove stvarne “boje”.

Ikonolikog ima i u radu takođe egzistencijalistički upitanog Zorana Tairovića, i samog formiranog u atmosferi manifestovanja “nove predstave” 90-ih, a pristup mu je poetski i uz simulaciju sećanja. Izmaštani ženski likovi na slikama, u svežim kolorističkim orkestracijama, refleksi su šire postavljenih, uslovno rečeno, klasičnih likovnih modela, u kompleksnom simboličkom ključu. Radovi na starim nacrtima za izradu oružja (posebne evokativne moći) nastavak su autorovog projekta “Porodica Nobelovca”, koji problematizuje teme identiteta, memorije, mehanizme stradanja i preživljavanja, nevidljivosti i vidljivosti.

Helga Goran zadržava kolorit i grafizam iz prirode, a zatim ih potencira, stvarajući apstrahovanije fotografske prizore. Otklon od motiva znači i približavanje njihovim realnim, okom nevidljivim fraktalnim strukturama. Usložnjavanjem slike putem njenih refleksija kao u ogledalu u različitim pravcima, ona postiže dobro temperovani odnos između centralnih i perifernih polja. Statičnost i vibrantnost jednako su u službi meditativnom karakteru ostvarenja. Video rad “Izvor reke Raške”, turbulentnošću i vizuelnim kvalitetima koji se tiču vode i njenog raspršavanja do isparenja, još neposrednije pruža dinamičan doživljaj prirode.

U svojim instalacijama i slikama geometrijske apstrakcije Ana Knežević iskušava prostorne i vremenske aspekte i stvara sisteme u kojima je jedna od bitnih stavki - aktivacija linije kao unosa stvarnog i simboličkog svetla. U gotovo ritualnoj izradi slike, uz maksimum koncentracije i minimum sredstava, ona stvara tamne tmaste površine sa dijagramom, koji aktivno dejstvuje iz polja slike i ostvaruje interakciju sa dijagramom susedne slike. Potonji niz radova, sa horizontalama (novost u njenom slikarstvu) direktna je posledica boravka u novom predelu.

Ljiljana Šunjevarić Arbajter dugo gradi sliku, utiskujući u nju jednu sasvim drugačiju energiju. Na jednom od prethodnih ciklusa (Arhetip) koristila je elemente motiva sopoćanskog slikarstva, a sada na temeljno pripremljenoj podlozi ispisuje reč “Homosacer”, prema pojmu ambivalentnog značenja, i to u nizu, monaškom strpljivošću, kao trag ljudske ruke i same duše, bića umetnika. Ovaj, takoreći, egzistencijalistički “manifest” u jednoj reči, svojevrsni je doprinos “crnoj slici” u savremenom slikarstvu, navela je autorka izložbe u tekstu u katalogu.

Reminiscencijom poznate istorijske slike (Boža Ilić, 1919-1993, Sondiranje terena na Novom Beogradu, 1948, 240x440 cm, Narodni muzej u Beogradu), Milorad Mladenović u nizu arabesknih crteža i grafika, procesiranih gestualnih vežbi, s jedne strane relativizuje viđeno, odnosno inicijalno, a s druge strane, izvlači iz konteksta predloška, zapravo, esenciju. Mladenović time sugeriše viđenje savremene društvene realnosti, naraslih pitanja zajedničke energije, svesti, interesa, i uopšte - vrednosti.

Izložba će biti otvorena do 13. marta, a organizovana je u saradnji Medija centra “Odbrana” i Kulturnog centra Novi Pazar.

(SEEcult.org)