Train Re-Mix Miše Savića

Blok galerija predstavlja na kraju godine nesvakidašnju izložbu svestranog kompozitora savremene muzike Miroslava Mipija Savića, koji je i dugogodišnji muzički urednik Studentskog kulturnog centra u Beogradu, profesor kompjuterske muzike, saradnik u brojnim filmskim i teatarskim projektima, pokretač više ansambala i izdavač različitih vrsta izdanja u vezi sa novom muzikom.

Savić izložbom u Bloku - od 21. decembra do 2. januara - predstavlja projekat “Train Re-Mix”, nastao preispitivanjem njegovog sopstvenog rada, a iniciran je pehom koji je imao u proleće 2009. godine, kada je izgubio sve radove prebačene u digitalni format.

Savić je sve svoje radove (snimke izvedene muzike, elektroakustička i kompjuterska dela, muziku za balet, film, zvučne instalacije i partiture, video radove) prebacio u digitalnu formu na jedan hard disk veličine 500 GB, koji mu je, sticajem nerazjašnjenih okolnosti, nestao. Osim sređene arhive, izgubljeni su i jedini primerci dela koja je radio isključivo u digitalnom formatu - pretežno elektroakustička i kompjuterska muzika i neodštampane partiture.

Prema njegovim rečima, nakon prvobitnog šoka i još neodgonetnute veze svog podsvesnog i autodestruktivnog poriva, odlučio je da se ozbiljnije pozabavi podizanjem problema na viši nivo koji bi se sastojao u arheologiji preostalih radova i njihovoj rekonstrukciji, te ponovnoj interpretaciji u novoj formi koja će sama po sebi biti umetnički rad.

Jedan izvod tog postupka je projekat “Train Re-Mix” čiji muzički materijal sadrži cele i/ili fragmente kompozicija koje su ostale sačuvane kao partitura, snimak ili neki drugi oblik zapisa.

Na paradoksalan način, prema rečima Savića, one predstavljaju “ready made music” ili “musique trouvée”, ali ne kao pronađeni, već kao preostali, de-arhivirani materijal.

Izvođenje tog materijala, kako je naveo, ima za cilj očuvanje njegovog originalnog nosača: partiture se izvode uživo na instrumentima za koje su pisane. LP ploče se emituju sa gramofona, MC kasete sa kasetofona, CD sa CD plejera i sl. Posledica toga je da se izvesna dela ili njihovi fragmenti mogu čuti u više verzija, zavisno od vrste sačuvanog materijala.
Aranžman kompozicije je organizovan po principu udaljavanja zvučnih izvora prema vremenu nastanka: novija dela su u prednjim planovima a ona starija se udaljavaju od mesta slušanja. LP ploče, MC kasete I CD rom-ovi smešteni su u poslednji, šesti plan.

Koncept izvođenja “Train Re-Mix-a” baziran je na upotrebi šest železničkih kompozicija koje izvode manevarske kretnje na železničkoj stanici - koncertnoj dvorani. Železničke tračnice su pozornica, a peron(i) auditorijum. Pored emitovanja zvuka iz vozova u pokretu, postoji i određeni broj stacionarnih ekrana i zvučnika sa kojih se emituju zvuk i slika sa medijuma preostalih iz TV i radijskih emitovanja, zatim za prikaz detalja iz vozova koji nisu dostupni uvidu publike, kao i za prikazivanje kompjuterskih dela (audio i video). Muzičari se permanentno ukrcavaju i iskrcavaju iz vagona kompozicija koje trenutno stoje, bez obzira da li se delo koje će izvoditi ili su ga već izvodili u tom trenutku čuje kao emitovano. Odvajanje vizuelne i auditivne percepcije izvođača dodatno pojačava stres utiska izgubljeno-nađeno.

Tu dimenziju dela dodatno pojačava mogućnost pregledavanja/preslušavanja materijala u birou za izgubljene-nađene stvari, koji je publici dostupan za vreme izvođenja.

Drugi scenario podrazumeva smanjeni model izvođenja, podešen za galerijski prostor, u kojem se “velika” situacija pravih vozova i železničkog ambijenta zamenjuje instalacijom vozova-igračaka. U tom slučaju nema živog izvođenja uz pomoć muzičara, već se partitura odvija isključivo uz upotrebu snimaka, a makete vozova kojima upravljaju posetioci okidaju izvođenje svake od traka. Ovaj specifičan, “hobistički” pristup poseduje posebnu dimenziju igre i intimnog bavljenja, pa bi rezultat trebalo da bude sasvim drugačiji miks od onog u svetu dimenzija velikih vozova.

Pored makete, posetiocima je dostupna i igrica sa virtuelnim dispečerskim sistemom koja dodatno usložava ambijent u kojem se miks odvija.

Za sve vreme izvođenja spiker preko ozvučenja stanice iščitava tekstove o muzici objavljivane u časopisima, nalik na najave o pristizanju ili odlaženju vozova. Način čitanja pritom treba u svemu da podražava informacije o voznom redu - nezainteresovanost, monotono neinterpretirajući ton, delimična nerazumljivost teksta zbog lošeg ozvučenja i mešanja sa ostalim zvukovima...

Povodom strukture dela, Savić podseća da se muzika promenila u svojoj strukturi od kada je muzička teorija postala, pored opisne, i atributivna. Džon Kejdž (John Cage) je promenjenu strukturu muzike najradikalnije doveo do situacije “nezavisnosti i koegzistencije”.

“Train Mix” je pokušaj teorijskog i praktičnog utemeljenja muzičkog dela na nivou nalik onom koji je Gedel (Kurt Goedel) izveo u matematici, dokazujući svojom čuvenom teoremom nekompletnosti da se matematička istina nalazi iznad formalizacije. Njeno razumevanje je intuitivni proces razumevanja.

“Podizanje zvučne strukture radova izvedeno je dodavanjem ambijenatlne komponente (železnička stanica, buka šinskih vozila) i intuitivnim načinom jukstapoziciranja formi koje omogućuje novi zvučni kontekst. Ovakav postupak i dalje predstavlja proceduru komponovanja ali ne više u strogo (usko) muzičkom okviru već u generalnom smislu nalik na razliku koja postoji između arhitekture i urbanizma: komponovanje - arhitektura, miksovanje - urbanizam. I još dalje, beg od sopstvenog dela, gubljenje direktne veze sa njim nije samo gubitak, već pre svega odlazak, beg-od, svođenje sopstvenog rada na zvukove poput svih ostalih”, naveo je Savić, dodajući da je taj postupak suprotan onom koji je Stenli Kjubrik (Stanley Kubrick) primenio u “Odiseji u svemiru” kada je fizičku udaljenost od planete ilustrovao Štrausovim valcerom: u usamljnosti svemira opšte poznata i prihvaćena kompozicija postaje jedan intiman čin, mogućnost veze sa nostalgičnom emocijom udaljavanja.

U slučaju “Train Mix-a”, slabašni zvuci muzike involvirani u buku ambijenta železnice utapaju se u opšte stanje odlaska od sebe, anonimiziranja i usamljivanja u središtu gomile (zvuka).

Reč je o transformaciji komponovane muzike u komponovanje muzikom.

Izbor materijala i redosled nastupa, kao i glavni miks, određuje kompjuterski proces po sistemu bacanja dve kockice, odnosno efektom igre domina.

Diskurs “Train Re-Mix-a”, prema rečima Savića, predstavlja eskapizam od svih vrsta tiranije, naročito onih koje su nastajale kao negacija prethodnih (tiranija – antitiranija = nova tiranija).

“Funkcionalnost tonaliteta zamenjena dodekafonijom jednako je tiranska koliko i zamena serijelne organizacije anarhijom slučaja. Ova pitanja više nisu muzička, niti bitna pitanja. Šta preostaje? Preostaje odbacivanje svih sistema i pitanja vezanih za njih sa ciljem da se arheologijom sopstvenog rada njim samim uspostavi novi poredak. Ne univerzalan, ne nad-poredak već običan poredak određenih stvari u određenom trenutku. Sistem vrednosti sam po sebi i u samo jednom slučaju. Pozajmljeni znaci iz sopstvene muzičke sintakse postaju znaci i u novim delima ali semiotika tih znakova nema dodirnih tačaka sa prethodnom. Generalizacija principa komponovanja ne utiče samo na prirodu kompozicije već i na sam materijal od kojeg je sastavljen. A taj materijal je opet kompozicija. Arhitektura muzike”, naveo je Savić.

“Train Re-Mix” je, prema njegovim rečima, u suštini kombinacija - međuslika transformacije saundskejpa i hepeninga jednog u drugi. Prvom duguje zvučnu sliku, drugom - tok i izbor događaja. Time se stvara otklon u odnosu na soptveni rad, sagledava se iz pozicije udaljenog posmatrača, spokojni egoizam. U suštini, to je situacija nalik na morfovanje Stokhauzenovih “Helikoptera” (Karleinz Stockhausen "Helikopter Quartet“) i Kejdžovih “Imaginarnih zvučnih pejsaža” iz 50-ih.

Realizacija projekta “Train Mix” podrazumeva da se maketa vozova namenjenih igri koristi za instalaciju koja je snimljena u formi video rada. Muzički miks predviđen partiturom služi da bi se organizovale kompozicije vozova-igračaka, a sve zajedno snima se sa nekoliko kamera uključujući i one montirane na voziće. “Igra kao replika realne situacije nije manje realna”, naveo je Savić povodom izložbe.

Rođen 1954. u Beogradu, gde je diplomirao na Fakultetu muzičke umetnosti 1979. godine, u klasi prof. Vasilija Mokranjca, Savić je pohađao i kurseve u oblasti moderne i elektro-akustičke muzike (Letnji kurs savremene muzike u Darmštatu kod Đerđa Ligetija, jednogodišnji kurs sa obukom u Elektronskom studiju Radio Beograda kod Pola Pinjona i Vladana Radovanovića).

Trenutno radi kao vanredni profesor na odseku kompjuterske muzike na Novoj akademiji umetnosti i kao profesor na odseku za muzičku produkciju Muzičke škole “Kosta Manojlović” u Zemunu, te kao muzički urednik u SKC-u, u kojem je i proveo najveći deo radnog vremena i to u dvostrukoj ulozi - kao organizator muzičkih događaja (koncerata, festivala, radionica, performansa i svih drugih oblika predstavljanja nove i savremene muzike) i kao autor muzičkih i multimedijalnih radova, dela iz domena filmske, baletske i pozorišne umetnosti (filmovi Milutina Petrovića, predstava “Trinidad”, više igračkih projekata za trupu Mimart Nele Antonović)…

Pokretač je i producent ansambala za izvođenje savremene muzike (OPUS4, Ansambl za drugu novu muziku, Disfilharmonija) i izdavač publikacija u vezi sa novom muzikom.

Član je Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS) i Udruženja kompozitora Srbije (UKS).

(SEEcult.org)