U slavu Tesle, 125 godina posle posete Srbiji

Rođendan velikog naučnika srpskog porekla Nikole Tesle (1856-1943) obeležava se 10. jula u Srbiji kao Dan nauke, a tokom celog meseca traju i Teslini dani, kojima mreža Klaster puteva kulture podseća na njegov život i vreme elektrifikacije i industrijalizacije.

U organizaciji Centra za promociju nauke, Dan nauke obeležava se sedmu godinu na Teslin rođendan programom na Adi Ciganliji, u Naučnom klubu i na Cvetnom trgu u Beogradu, dok je u okviru Tesla dana priređen celomesečni program u više gradova koji su u znaku 125 godina od Teslinog dolaska u Srbiju.

Dan nauke, praznik koji je na Teslin rođendan ustanovljen 2010. godine odlukom Vlade Srbije, svečano je otvorio na Adi Ciganliji ministar prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Mladen Šarčević, na mestu četvrtog  Dečjeg naučnog kampa (DNK).

DNK je posvećen ove godine temi “Šta ću biti kad porastem”, a do 21. jula podseća na po jednu oblast nauke sa kojom polaznici mogu da se upoznaju. Prvi dan DNK-a posvećen je hemiji, pa sa deo programa odvija i u Naučnom kamionu CPN, gde su od 14 sati organizovane “Inženjerske igre”. To je naučnopopularna radionica, namenjena kako roditelјima sa decom, tako i studentima i drugim mladim entuzijastima.

Dan nauke zatvaraju projekcije naučno-popularnih filmova i TED predavanja na Cvetnom trgu od 20.30 časova.

Teslin rođendan proslavlja se i izložbama, eksperimentima, predavanjima, neobičnim turama i obilascima, kao i raznim drugim dešavanja inspirisanim njegovim životom i delom, uključujući besplatnu posetu Muzeju Nikole Tesle u Beogradu 10. jula.

U okviru Tesla dana, Elektroprivreda Srbije na Teslin rođendan od 17 do 19 sati na Elektrotehničkom fakultetu u Beogradu poziva na "Putovanje kroz vreme sa Nikolom Teslom",tokom kojeg će posetioci imati priliku da "urone" u virtuelne svetove, nađu se u ambijentu s kraja XIX i početka XX veka, ili u ambijentu budućnosti. Sve to će biti zabeleženo na fotografiji koju će poneti sa sobom kao neobičan suvenir. Fotografije će se naći i na Fejsbuk stranici rute Putevima Tesle, a one sa najviše lajkova očekuju neobični, 3D pokloni. Ceo događaj će pratiti i priča o putevima Tesle kroz Srbiju i starim hidroelektranama, dolasku Tesle u Beograd pre 125 godina, kao i o njegovom prijateljstvu sa Đorđem Stanojevićem.

Na fotografiji sa Nikolom Teslom je prof. Branko Kovačević sa Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu, predsednik Nadzornog odbora EPS-a

Izložba “Nikola Tesla i dinastija Karađorđević” Muzeja Nikole Tesle biće otvorena u 20 sati u Kuli na Gardošu.

Priča o kontaktima kraljevske porodice Karađorđević sa Teslom počinje u leto 1942. godine, kada je mladi kralj Petar II posetio Teslu u njegovoj hotelskoj sobi u Njujorku. Tada je napravljena njihova zajednička fotografija.

Kao posebno zanimljiv, najavljen je obilazak tri hidroelektrane u Bajinoj Bašti - male hidroelektrane Vrelo, HE Bajina Bašta i Reverzibilne hidroelektrane, uz vođenje inženjera iz Drinsko-limskog ogranka EPS-a.

U Novom Sadu u Gradskoj biblioteci u 19 sati počinje tribina o detinjstvu i životu Tesle - "Porodica i vaspitanje nekad i sad", a učestvuju prof. Vera Stojšić-Gašparovski, prof. Miodrag Miša Blizanac, prof. Dr Prvoslav Jankovići direktor Gradske biblioteke Dragan Kojić.

Veče posvećeno Tesli u Leskovcu organizuje Udruženje Teslin toranj, u saradnji sa Udruženjem Inženjera i tehničara Leskovca, Gradom Leskovcem i Narodnim muzejem Leskovca, a posetioci će moći da vide deo stalne muzejske postavke koji govori o hidroelektrani Vučje i industriji u Leskovcu, “srpskom Mančesteru”. Program pocinje dečjom radionicom u 18 sati, u Galeriji će biti postavka Teslinih slika i raznih eksponata, a u kongresnoj sali Muzeja najavljen je skup o Teslinom liku i delu.

Nikola Tesla je, inače, 2. juna 1892. godine posetio Beograd, a 125-godišnjici tog događaja su i posvećeni ovogodišnji Tesla dani.

Manifestacija je započeta kao jednodnevni događaj 2014. godine, kada je održana u deset gradova širom Srbije. Dve godine kasnije, u okviru Tesla dana obeleženo je 160 godina od rođenja slavnog naučnika, a prema navodima organizatora, više od 300.000 posetilaca uživalo je u gotovo 50 događaja u 13 gradova Srbije.

Manifestacija Tesla dani je deo rute Putevima Tesle kroz Srbiju, koja obuhvata Muzej Nikole Tesle u Beogradu iz ugla samog Tesle – sve ono što je Tesla video i obišao kada je 1892. godine posetio Beograd, Negotin kao rodni grad Đorđa Stanojevića, te deset malih starih hidroelektrana EPS-a, koje su nastale mahom zahvaljujući velikom prijateljstvu i saradnji Tesle i Stanojevića. Na Putevima Tesle je i Muzej Jovana Jovanovića Zmaja u Sremskoj Kamenici, Teslinog omiljenog pesnika, zatim manastir Šišatovac odakle potiče Teslina ljubav prema golubovima, kao i Zavičajni kompleks Mihajla Idvorskog Pupina, Teslinog savremenika, prijatelja i donekle rivala.

Tesla dane organizuje Klaster puteva kulture, koji umrežava više od 40 institucija kulture, turističkih organizacija i agencija, privrednika i šest fakulteta u Srbiji, Sloveniji i Hrvatskoj.

Projekat razvoja kulturno-turističke rute Putevima Tesle, kao i manifestaciju Tesla dani podržava od samog početka EPS, a značaj tog projekta istakla su i ministarstva kulture i informisanja, finansija i privrede, prosvete, nauke i tehnoloskog razvoja, kao i energetike, te Skupština Beograda.

Teslina urna u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu

Nikola Tesla najviše je doprineo nauci i tehnološkom progresu sveta kao pronalazač obrtnog magnetnog polja, indukcionog motora, polifazne naizmenične struje, generatora i kompletnog sistema proizvodnje i distribucije električne energije. Po njemu je jedinica međunarodnog SI sistema dobila naziv - mera za magnetnu indukciju "tesla". Tesla je konstruisao generator struja visoke frekvencije i napona, danas poznat kao "Teslin transformator", transformator bez jezgra, Teslina zavojnica, ili Teslin kalem.

Tesla je rođen 10. jula 1856. godine u Smiljanu, na vojnoj granici u tadašnjoj Austriji, sada Hrvatskoj. Tesla se školovao u Austriji i, kasnije, Austrougarskoj monarhiji. Osnovnu školu pohađao je u Smiljanu i Gospiću, a završio je i gospićku Realnu gimnaziju, kao i Visoku realnu gimnaziju u Karlovcu. Studirao je na Politehničkoj školi u Gracu, a potom je upisao studije filozofije prirode na Univerzitetu u Pragu.

Od 1881. do 1882. radio je u Budimpešti, u Centralnom telegrafskom uredu, gde je i počeo da se bavi pronalazaštvom. Usavršavajući aparat za pojačanje glasa kod telefona, došao je na ideju o obrtnom magnetnom polju. Iste godine otišao je u Pariz, u Edisonovo Kontinentalno društvo, a 1883. preselio se u Strazbur, gde je napravio prvi prototip indukcionog motora.

U SAD je otišao 1884, započevši rad u Edisonovoj kompaniji, ali je već 1885. napustio i osnovao sopstvenu firmu "Tesla Arc & Light Co", praveći prve motore i generatore naizmeničnih polifaznih struja. Prvi patent prijavio je Američkom patentnom zavodu 6. maja 1885. godine.

Prema Teslinom sistemu, 15. novembra 1896. godine komercijalno je otvorena prva centrala na Nijagarinim vodopadima - puštanjem struje do Bafala. Bila je uvršćena u jedno od svetskih čuda tog doba.

Tesla je posetio Beograd jedini put 2. juna 1892. godine, tokom boravka u Evropi, na poziv Kraljevskog instiuta iz Londona i Francuskog društva za fiziku.

Vek i po od rođenja Tesle obeležen je 2006. na državnom nivou i u Srbiji i u Hrvatskoj, a veliki broj manifestacija održan je i u SAD, gde je i umro 7. januara 1943. u Njujorku.

Teslin život ostao je pod velom tajne, a bio je inspiracija i za mnoge filmove, televizijske serije i predstave.

(SEEcult.org)