Ujedinjenje ili smrt 1918.
Dokumentarna predstava “Ujedinjenje ili smrt 1918” Narodnog pozorišta Priština sa sedištem u Gračanici, koju su režirali Jelena Bogavac i Nenad Todorović, polazeći od stenograma Podgoričke skupštine održane uoči formiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, biće premijerno izvedena 15. novembra u kafani “Zlatna moruna” u Beogradu, gde će biti igrana još nekoliko puta narednih dana.
Predstava “Ujedinjenje ili smrt 1918” za polazni dramaturški okvir uzima stenograme zasedanja Velike narodne skupštine srpskog naroda u Crnoj Gori - poznatije kao Podgorička skupština, čije su odluke 1918. godine - detronizacija Kralja Nikole u izgnanstvu i njegove dinastije Petrović-Njegoš sa prestola Crne Gore, te ujedinjenje sa Kraljevinom Srbijom, odnosno ujedinjenje svih Srba, Hrvata i Slovenaca u zajedničku državu Kraljevinu SHS - prvu jugoslovensku državu, ostavile trajne posledice i otvorena pitanja.
Prema nekim istoričarima, to je presedan u dotadašnjoj balkanskoj istoriji da jedna nezavisna država bude sjedinjena sa drugom, bez obzira na njen međunarodno pravni legitimitet i kontinuitet. Iza Podgoričke skupštine, međutim, postojala je snažna odluka naroda o nacionalnom ujedinjenju nakon Prvog svetskog rata. Mada se danas osporava njen legitimitet i ukazuje na mnoge nepravilnosti prilikom priprema, uz isticanje da je prisustvo srpskih trupa korišćeno kao neka vrsta pritiska, činjenica je da je ogromna većina naroda u Crnoj Gori preko svojih predstavnika sa mnogo autentičnog entuzijazma 26. novembra 1918. izglasala bezuslovno ujedinjenje sa Srbijom.
Jelena Bogavac rekla je 14. novembra na konferenciji za novinare da se autorski tim borio sa “spoznajom različitih istorijskih istina koje se na ovu temu sudaraju” i da “baš na tački Podgoričke skupštine, tački nacionalnog sudara ili pucanja, tački ujedinjenja, nastaju dve postdramske istine tumačenja te situacije”.
Prema njenim rečima, predstava kreće od “gotovo naturalističkog ključa, preko lirskog naturalnog romantizma, ka potpunoj razgradnji forme, gotovo ekspresionističkoj”.
“Metafora koju smo učinili kroz formu jeste metafora onoga što smo shvatili o putovanju naše nacionalne svesti i ideje i o čitavom tom jugoslovenskom ciklusu kroz koji smo svi prošli”, rekla je Jelena Bogavac, koja sa Milenom Bogavac potpisuje dramaturgiju predstave “Ujedinjenje ili smrt 1918”.
Predstava “Ujedinjenje ili smrt 1918”, kako su naveli autori u najavi, pokušava da pronađe odgovore na mnoga pitanja koja otvara savremeni politički trenutak među Južnim Slovenima: Ko sam ja, ko smo mi a ko su oni? Da li si Srbin ili Crnogorac? Ko su Crnogorci? Ko su Montenergini? Ko su Jugosloveni? Da li je identitet suverenitet? Šta je narod, šta je nacija, šta je država, šta je državnost? Jesu li Srbi okupatori ili oslobodioci? Ko brani malu Crnu Goru, a ko je napada? Ko želi Veliku Srbiju, a ko je se plaši? Da li je Velika Srbija mala Jugoslavija? Jugoslavija je zabluda ili zavera? Šta je legitimitet? Šta je izdaja? Ko je izdajnik? Šta je detronizacija? Šta je dinastički sukob? Da li je dinastija isto što i familija? U čemu je tajna parlamentarizma? Da li postoji kraljevina kad pobegne kralj? Treba li Njegoša izbaciti iz lektire ili samo štrihovati? Ko piše istoriju, a ko poeziju? Ko gubi nacionalnim ujedinjenjem? Da li se iz ropca Crne Gore rodila Jugoslavija? Da li se iz ropca Jugoslavije rodila Crna Gora? Kako je nastala Jugoslavija? Kako ste od kad je nestala?
Prema rečima Jelene Bogavac, predstava ima jak pečat humora i cinizma u odnosu na rekonstrukt istorijsko-dnevne savremenosti.
Nenad Todorović rekao je da će prva premijera prištinskog pozorišta od sedam planiranih u ovoj sezoni, biti mali izlet u nepozorišne prostore i ujedno u vraćanje u prostore u kojima je inače igralo do prelaska u Dom kulture u Gračanici krajem 2014. godine.
“Nama je važna istorijska uverljivost i samim tim što se igra u kafani 'Zlatna moruna' nosi posebnu poetsku težinu”, dodao je Todorović, podsetivši da je ta kafana, poznata u istoriji kao zborno mesto mladobosanskih revolucionara, postala u današnjici “poprište novog istorijskog trenutka” pošto je svakodnevno puna migranata sa Bliskog istoka.
Koreditelji su najavili i turneju po Crnoj Gori, dodajući da su odustali od koprodukcije sa Crnom Gorom, jer su želeli da delokalizuju priču.
“Ovo je pitanje istorijske istine i Beograda koji je 1914. godine bio srce intelektualne omladine, gde su se sretale mnoge mladosti mnogih naših budućih republika i pokrajina i iz koga su krenule neverovatno napredne ideje”, dodala je Jelena Bogavac.
Uloge narodnih poslanika u predstavi igraju: Uglješa Vujović, Igor Filipović, Milorad Kapor, Igor Damjanović, Slaviša Čurović, Nebojša Đorđević, Janko Cekić, Uroš Novović, Marko Panajotović, Jovan Zdravković, Jovan Mijović, Predrag Vasić i Vasilj Adžić, a u ostalim ulogama su: Danijela Vranješ, Aleksandra Cucić, Gorica Regodić i Aleksandra Jelić.
Scenu je osmislio Goran Stojčetović, kostim Vuk Dautović i Aleksandar Kovačević, a video potpisuje Igor Marković.
Nakon premijere, predstava će biti igrana u kafani “Zlatna moruna” (Kraljice Natalije 2) i 16, 19. i 20. novembra.
Karte u pretprodaji su na šanku “Zlatne morune”.
(SEEcult.org)
