Veličkovićeve grafike u Arte, crteži u Rimi
Uporedo sa retrospektivom Vladimira Veličkovića (1935-2019) na svih pet nivoa Muzeja savremene umetnosti u Beogradu (MSUB), Arte galerija predstavlja izbor njegovih grafika, a Galerija Rima selekciju crteža.
Nedelju dana nakon otvaranja Veličkovićeve retrospektive, Arte galerija predstavlja od 25. oktobra do 15. novembra izložbu “Vizija gledanja nevidljivog” koja obuhvata izbor grafičkog opusa Veličkovića. Arte galerija godinama je sarađivala sa Veličkovićem, priredivši mu izložbu grafičkih otisaka 2011. godine, te retrospektivu “Omaž Vladimiru Veličkoviću” 2020. godine, održanu u dva galerijska prostora.
Dve godine nakon Veličkovićeve smrti, Arte izlaže 30 grafika nastalih u rasponu od četrdesetak godina. Među njima posebno mesto zauzima serija od 16 grafika koje predstavljaju ilustracije za knjigu “Altenburški orasi” (2003) francuskog autora Andrea Malroa.
“Stvaralaštvo Vladimira Veličkovića ističe kompaktnost, vernost tematskom okviru, sposobnost umetnika da pored svog poziva bude hroničar vremena, opominjač, ali i surovi realista koji je beskompromisno angažovan na oba polja, umetničkom i društvenom, prevazilazi barijere.
U višedecenijskom stvaralačkom opusu Veličkovićevi grafički otisci prožeti su prepoznatljivim motivima: motivima obezglavljenih hodača, skakača, gavranova, pacova, porođaja, kutija, Vezalijusove anatomije, padova, leševa, izmučenih tela, žičanih ograda, vešala, požara, zgarišta, opustošenih pejzaža protkanih ništavilom i strahom. Oni nam kroz jasan i precizan potez ostaju urezani u okvire uma, pa i kada pokušamo da ih se oslobodimo, oni i dalje ostaju prisutni, baš kao i sam njihov kreator”, naveo je kustos izložbe Drago Rakočević.
U Galeriji Rima u Beogradu u toku je izložba Veličkovićevih crteža nastalih između 1959. i 1971. godine (uključujući i jedan crtež s početka 80-ih godina). Fokus je na crtežima iz 60-ih godina kao decenije koja je za Veličkovića višestruko istorijski značajna.
Šezdesete godine XX veka, kako podseća Rima, predstavljale su u Veličkovićevom stvaralaštvu dinamičnu i prelomnu deceniju, čijim rezultatima je gravitirao njegov najraniji korpus slika i crteža.
"Talentom i opsesivnom posvećenošću, strogom radnom etikom i velikim ambicijama, Veličković je već u ovoj deceniji stvorio delo čija je vrednost prepoznata i potvrđena nagradama na najznačajnijim smotrama na beogradskoj i jugoslovenskoj likovnoj sceni – na Bijenalu mladih (Rijeka, 1961), Oktobarskom salonu (Beograd, 1963), Trijenalu likovnih umetnosti (Beograd, 1964), Likovnoj jeseni (Trijenale jugoslovenskog crteža, 1963, 1966, 1967), Memorijalu Nadežde Petrović (Čačak, 1968). Iako mlad slikar, Veličković je u kratkom periodu dobio pozive za samostalne nastupe u okviru jugoslovenskih selekcija na bijenalima u Sao Paolu (1963), San Marinu (1965) i Parizu (1965). Nagrada za slikarstvo na Pariskom bijenalu donela mu je stipendiju za boravak i rad u Parizu, što je od 1966. godine rezultiralo njegovim preseljenjem u Francusku, te daljim razvojem i delovanjem u okvirima pariske scene, gde je samostalnu izložbu priredio već 1967. godine u Galeriji Dragon.
Selekcija crteža na petoj po redu Veličkovićevoj izložbi u Galeriji Rrima podseća na taj značajni period u Veličkovićevom stvaralaštvu kroz reprezentativne radove među kojima su Železničar (1959) i Utopljenik (1962), pandani istoimenih Veličkovićevih slika. Tu je i kompozicija nastala u majstorskoj radionici Krsta Hegedušića 1962. godine, zatim Rasporeni cvet i Figura sa Bijenala u Sao Paolu 1963. godine, kao i Slepi miš, izlagan na Pariskom bijenalu 1965. godine.
Sedma decenija XX veka bila je u znaku ključnih promena unutar Veličkovićeve slike, koje su dovele do njegovog referentnog skoka iz lokalnog konteksta neonadrealizma u tada savremeni međunarodni diskurs nove figuracije. Crtež je imao temeljnu ulogu u svim transformacijama kroz koje je prolazio Veličkovićev model slike. Tako su na izložbi zastupljeni radovi iz perioda Veličkovićevih nastupa sa grupom Mediala na prelazu između šeste i sedme decenije, koji su obeleženi prizorima košmara i unutrašnjih trauma, predstavama bolesnih i ubijenih, mračnim i memljivim ambijentima, zatim intenzivnim interesovanjem za ljudsku i životinjsku anatomiju, kao i uzorima u delima velikih majstora iz muzejske prošlosti. Crteži nastali tokom 1962. i 1963. godine, kada Veličković boravi u majstorskoj radionici Krsta Hegedušića u Zagrebu, sa jedne strane ukazuju na razvoj motiva strašila kojim kulminira linija Veličkovićevog stvaralaštva unutar reformisanog, neonadrealističkog modela slike na beogradskoj umetničkoj sceni. Sa druge strane radovi iz ovih prelomnih godina nagoveštavaju ključne promene u Veličkovićevom pristupu, pre svega napuštanje fantastičnog i iracionalnog zarad stvarnosti i sadašnjice, a potom i promene u ikonografskim ishodištima i metodama građenja prizora.
Utopljenik, 1962, tuš na papiru, 70 x 100 cm
Te promene mogu se pratiti kroz postavku u Galeriji Rrima i unutar svedene, ali reprezentativne selekcije radova sa motivom glave. Počevši od figura s kraja 50-ih godina, preko onih nastalih 1962/1963. do crteža iz serije Glava iz 1965. i Oratora iz 1971, izložba nudi evolutivnu liniju na kojoj su se razvile neke od osnovnih odlika savremenosti Veličkovićevog slikarstva sedme decenije, među kojima autorka teksta u katalogu izložbe Nevena Martinović posebno izdvaja: aproprijaciju fotografije, paroksizam agresije i akumulaciju oblika.
Erekcija, Rima, 1969, tuš na papiru, 195 x 130 cm
Galerija Rima posvetila je Veličkovićevom crtačkom opusu i šestotomnu monografiju Veličković - crteži 1955-2019.
Izložba u Arte galeriji otvorena je do 15. novembra, a u Rimi do 22. novembra.
Do 21. februara 2022. u MSUB-u je otvorena retrospektivna izložba Veličkovića "Figura kao izraz egzistencije", čije su kustoskinje Svetlana Mitić i Žaklina Ratković, a obuhvata više od sto slika i crteža iz zbirki iz muzeja i galerija u Srbiji i regionu.
(SEEcult.org)
