Vizuelni eksperimenti Šijana
Muzej savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) predstavlja od 6. decembra izložbu Slobodana Šijana “Moraću da skrenem! Vizuelni eksperimenti, 1960- 2012” čiju okosnicu čine Šijanovi vizuelni eksperimenti u domenu psihodelične i konceptualne umetnosti, a obuhvata i radove na papiru tog svestranog filmskog reditelja, vizuelnog umetnika i pisca, od kojih se mnogi izlažu prvi put u javnosti.
Izložba obuhvata i posebnu izložbu “Mjesto pod Suncem”, posvećenu pokojnom hrvatskom umetniku i Šijanovom prijatelju Tomislavu Gotovcu, kao i najnoviji Šijanov ciklus radova “Filmske poze”.
Šijan je autor nekoliko najpopularnijih srpskih igranih filmova i niza publikacija i knjiga o filmu i vizuelnoj kulturi. Prvu samostalnu izložbu “Papiri-crteži” održao je 1974. godine, a nakon toga ih je bilo još 11. Svojim poznatijim radovima iz oblasti vizuelnih umetnosti Šijan je preispitivao fenomen filma, pokretnih slika, kao i fotografske registracije i reprodukcije prizora.
Prema navodima Šijana, mnogi ljudi bili su iznenađeni njegovom odlukom da posle likovne akademije ode na filmsku, što je “samo posledica činjenice da se kod nas suviše glorifikuju ti pozivi na akademijama”.
“Ta promena je, kad su umetnički pozivi u pitanju jedan normalan proces i nigde se ne podrazumeva da ćeš se baviti onim što si studirao. Studiranje neke umetničke akademije ja shvatam, da tako kažem, uvođenjem u kulturu”, naveo je Šijan.
Slobodan Šijan, Trougao postavljen u središte papira, 1971.
Prema navodima kustosa izložbe u MSUV, teoretičara umetnosti Stevana Vukovića iz Beograda i višeg kustosa MSUV Nebojše Milenkovića, brisanje granica između medija i žanrova, umnožavanje identiteta, simultano kretanje u više (različitih) umetničkih pravaca - sve su to sinonimi za jedan istinski složen umetnički opus u kojem se, pored filmova koje već svi znamo, Šijan oprobao i kao slikar, konceptualni i procesualni umetnik, vizuelni eksperimentator, istraživač, teoretičar umetnosti, pisac, izdavač...
Kretanje od umetničkog dela (slike, crteža, fotografije, filma) ka umetničkom radu, u Šijanovom slučaju dobija puni smisao upravo u međuodnosima kako sa duhom vremena, drugim umetnicima i njihovim radovima, tako, pođednako i sa samim njegovim opusom kao pretpostavljenom celinom. Ta celina, međutim, više nije logičan niz već je pre spoj različitih, ponekad međusobno protivurečnih, delova.
Šijan u svom radu u okvirima psihodelične umetnosti nije eksploatisao potencijale slike da stvara halucinatorne optičke efekte, već se prevashodno bavio odnosom banalno svakodnevnog i onostranog, to jest momentima epifanije koji bi ih povezivali. Preuzimajući, u predstavnom smislu, i skalu boja i simboliku svojstvenu pokretu koji je, krajem 60-ih godina prošlog veka, iz potkulture prodirao u sve sfere života, on je u rad uvodio procesualne elemente kroz ponavljanja motiva i beleženja iskustava, kao i korišćenjem efemernih podloga koje je bukvalno sakupljao na ulici. U doba kada je komercijalni grafički dizajn uveliko preuzimao kodove psihodelične potkulture i stavljao ih u službu akumulacije kapitala, Šijan je te iste kodove uvodio u domen “siromašne umetnosti”, radeći na recikliranim, odbačenim materijalima, naveli su Vuković i Milenković.
Kao konceptualni umetnik, kako su istakli kustosi, Šijan bi se s mnogo razloga mogao svrstati među najznačajnije predstavnike tzv. analitičke struje ovdašnjeg konceptualizma. Takođe, njegovi procesualni radovi pokazuju vanredno razumevanje kako samog medija, tako i zavidan stepen svesti o značaju mentalnih propozicija - njihovim praktikovanjem (preispitivanjem) Šijan doseže apsolutnu objektivnost medija čiji finalni domet jeste materijalizovana ideja koja samu sebe (sobom) beleži. Istovremeno, Šijanova ideja stalno traži načine i mogućnosti vlastitog samoprevazilaženja - otuda jednu ideju (koncept) Šijan često varira u više različitih medija.
Tautološki princip samoponištavanja medija u ovoj sredini stoga možda niko nije izveo tako dosledno kao Šijan u radovima koji čine izložbu u MSUV.
Kao nastavljač nekih stremljenja u beogradskoj novoj figuraciji, u ključu koji preuzima od Leonida Šejke i(li) Ilije Savića sa jedne, odnosno Živojina Pavlovića, sa druge strane, Šijan realizuje slike, crteže i filmove sa tematikom đubrišta, sa ispitivanjem materijalnih struktura i procesa akumulacije i deklasifikacije. On izbegava fantastiku i ne podleže nostalgiji za epohama integralne slike. U nasleđu koje crpi, Šijan ustvari prepoznaje otpor prema estetskom racionalizmu i čistoj slici iz koje su nestali svi tragovi naracije, svedenu na puku igru vizuelnih elemenata.
Različite tipove rada i umetničkih izraza Šijan, istovremeno, posmatra kao posebne žanrove - sa sebi svojstvenim pravilima i različitim perceptivnim i komunikacijskim očekivanjima koja se postavljaju i spram publike kao saigrača u tim jezičkim igrama, naveli su Vuković i Milenković, koji će 18. i 26. decembra stručno tumačiti izložbu publici.
Izložbu će svečano otvoriti filmski reditelj Lazar Stojanović, a 11. decembra biće održan razgovor sa umetnikom uz video projekcije, naslovljen “Ko ste vi, Slobodane Šijanu?”
Izložba će biti otvorena u MSUV do 28. decembra.
(SEEcult.org)
