Zbornik eseja o Biliju Vajlderu
Zbornik eseja srpskih autora „O bulevarima, apartmanima i Biliju Vajlderu”, posvećen tom velikom holivudskom reditelju austrijskog porekla, predstavljen je kao uvod u Austrijski filmski festival 24. aprila u Dvorani Kulturnog centra Beograda, gde je prikazan i Vajlderov debitantski film „Seme zla“ iz 1934. godine.
Knjigu je objavila ambasada Austrije u Srbiji u ediciji Legendarni, čiji je urednik dr Aleksandar S. Janković, profesor na Fakultetu dramskih umetnosti (FDU) u Beogradu.
Selektor Austrijskog filmskog festivala Saša Radojević podsetio je da je ta edicija pokrenuta 2023. godine, a prvi naslov LegendArni bavio se filmskim opusom glumca Arnolda Švarcenegera.
„Ideja je da se obrađuju autori i ličnosti važne za film, poreklom iz Austrije, a sa karijerom koja je ostavila svojevrsni legat u oblasti filmske umetnosti“, rekao je Radojević ističući da je reditelj, scenarista i producent Bili Vajlder (1906-2002) imao dane velike slave u doba klasičnog Holivuda.
Međutim, kako je primetio, „današnje vreme je takvo da čak i tako velika imena polako nestaju iz onoga što se naziva opštom kulturom“, pa se ne bi iznenadio da u novim generacijama ima i onih koji nikada nisu čuli za Vajldera.
Radojević je ocenio da neki od Vajlderovih najpoznatijih filmova, kao što su „Bulevar sumraka“ i „Neki to vole vruće“ spadaju u sam vrh istorije svetskog filma. Kako je dodao, ova zbirka eseja srpskih autora je „prilika da se iz današnje vizure i iz naše sredine napravi novi pogled, retrospekcija ili neko otkriće u bogatom opusu Bilija Vajdlera“.
Aleksandar S. Janković je izjavio da mu je čast i zadovoljstvo što je urednik publikacije o reditelju sa kojim je ušao na FDU, te se prisetio kako je na prijemnom ispitu, kada su ga profesori pitali ko mu je omiljeni reditelj, naveo upravo Vajldera i da je u to vreme bez interneta već bio gledao većinu njegovih filmova.
„Zanimljivo mi je što je ova druga knjiga u ediciji tako diverzivna. U prvoj smo imali ibermenša Švarcenegera, sina naciste iz Graca, a sada Vajldera koji je jedan siroti Jevrejin koji je morao da pobegne u Ameriku i tamo nastavi da se bavi filmom, a ne potencira svoje jevrejstvo kao što je to radio Vudi Alen“, rekao je Janković.
U prvom eseju, prema kojem je naslovljena i cela zbirka - „O bulevarima, apartmanima i Biliju Vajlderu”, Janković podseća da je Vajlder snimao u Holivudu punih 40 godina i dobio sedam Oskara, a nominovan 21 put i da je uspeo da snimi izvanredan film u svakom od dominantnih žanrova.
„Za običan svet Vajlder je jedan od onih koji je stvarao „stare filmove“ čija dinamika i stil nemaju mnogo veze s današnjom filmskom industrijom. Nažalost, nema reditelja „starih filmova“ čiji su filmovi ostali toliko krepki do danas“, istakao je Janković.
Na promociji su o svojim esejima govorile i Neda Radulović, autorka teksta „Sedam godina vernosti: Koreogafija Američkog sna“, Biljana Maksić (Svedok optužbe), Vesna Perić (Apartman i Slatka Irma Bilija Vajldera kao performansi tela i paradoksi identiteta) i Iva Leković (Kad se slike smanje).
U knjizi su i esej Milutina Petrovića „Tumačenje Bilijevih filmskih blagovesti“, kao i Radojevićev „Poljubi me, budalo“ i još jedan Jankovićev tekst „Kako sam prerano gledao prekasan (Vajlderov) film“, o drami i romansi „Fedora“ (1978).
Ekskluzivna projekcija Vajlderovog rediteljskog prvenca „Seme zla” održana je sa restaurisane kopije. Film je snimljen u Francuskoj, gde je Vajlder prvo pobegao od nacista pre nego što je nastavio u Ameriku.
Priča o kradljivcima automobila urađena je s malim budžetom, scene enterijera snimane su u garaži, a jurnjave automobila po ulicama Pariza. Uz glumca Pjera Mingana glavnu žensku ulogu igrala je tada 17-ogodišnja Danijel Darije, kasnije zvezda francuske kinematografije.
Ovaj crno-beli film po atmosferi i likovima izaziva asocijacije na veliki hit francuskog novog talasa „Do poslednjeg daha” Žan-Lika Godara, koji je snimljen gotovo tri decenije kasnije.
(SEEcult.org)
