Poziv istraživačima za učešće u projektu Slučaj Petrovaradin

Evropa Nostra Srbija, Zavod za zaštitu spomenika kulture Novi Sad i Fakultet za sport i turizam Tims u Novom Sadu, u partnerstvu sa međunarodnim organizacijama Edinburgh World Heritage, Europa Nostra i Globalnom obzervatorijom za istorijske gradske predele pod okriljem Uneska, pozivaju zainteresovane istraživače, grupe istraživača, istraživačke organizacije i institute da se jave na otvoreni poziv u okviru projekta “Slučaj Petrovaradin: upravljanje istorijskim gradskim jezgrima”.

“Slučaj Petrovaradin” je projekat koji koristi 18-vekovni gradski predeo Petrovaradinske tvrđave u Novom Sadu kao poligon za profesionalno usavršavanje mladih stručnjaka lokalno, regionalno i širom Evrope za odgovorno, održivo i razvojno upravljanje istorijskim gradovima. Istovremeno, projekat deluje i kao poziv za promišljanje trenutnih praksi upravljanja kulturnim dobrom Petrovaradinska tvrđava, učenje na osnovu primera i zamišljanje alternativa za njegov budući razvoj.

Usled priprema za Evropsku prestonicu kulture u Novom Sadu 2021, intenzivirale su se aktivnosti restauracije Petrovaradinske tvrđave i njenog podgrađa, plan upravljanja za ovo kulturno dobro je u izradi, a interesi javnih, civilnih i privrednih aktera za ovaj prostor rastu.

Upravo zato, raste i pritisak na ovaj urbani predeo, na njegove stanovnike, korisnike, ustanove i javna preduzeća, na njegovo višeslojno kulturno nasleđe. Takav pritisak zahteva niz novih transparentih, stručnih i participativnih mehanizama, kojima bi se tvrđava razmotrila kao celina, a njen razvoj formulisao integrisanjem različitih aktera. Slučaj Petrovaradin ima za cilj da slučaj razvoja ovog područja stavi u javni prostor, kroz seriju istraživačkih, edukativnih i zagovaračkih aktivnosti, i kroz uključivanje različitih zainteresovanih strana lokalno i međunarodno. Projekat se sprovodi u okviru Evropske godine kulturnog nasleđa 2018. i NS2021 Evropske prestonice kulture, a finansijski je podržan od britanske fondacije The Headley Trust i Fondacije NS2021.

“Slučaj Petrovaradin: Propitivanja” je prvi segement u okviru projekta i predstavlja otvoreni poziv za istraživače za sprovođenje istraživanja na 4 teme od značaja za razvoj Petrovaradinske tvrđave i njenog okruženja koja imaju za cilj da unaprede razumevanje trenutnog stanja i ključnih izazova upravljanja i korišćenja kulturnog dobra Petrovaradinska tvrđava. Svako od istraživanja treba da osvetli jedan od važnih segmenata upravljanja i korišćenja kulturnog dobra Petrovaradinska tvrđava, i pomogne razumevanju ključnih aktera, sadašnjih praksi i potencijala za očuvanje i razvoj ovog urbanog predela. Istraživanja će se fokusirati na namene, načine korišćenja i korisnike raznolikih prostora Petrovaradinske tvrđave; strukture upravljanja i interese i potrebe različitih aktera; postojeće interpretacije višeslojnog nasleđa Petrovaradina; i turističku valorizaciju i načine korišćenja Petrovaradinske tvrđave. Kako su istraživanja prvi korak projekta, ona će služiti kao osnova za proces edukacije tokom Letnje akademije za stručnjake, predloge i preporuke za upravljanje Petrovaradinom i za aktivnosti zagovaranja kod donosilaca odluka, a biće objavljena u publikaciji “Slučaj Petrovaradin: Dosije”.

Važnost istraživanja
Teme, ciljevi i očekivani rezultati istraživanja

Istraživanje #1
Analiza namena, upotreba i korisnika prostora kulturnog dobra  Petrovaradinska tvrđava

Petrovaradinska tvrđava sa podgrađem predstavlja ne samo značajno istorijsko nasleđe grada, već i veliki prostorni i ekonomski resurs Novog Sada. U ovom prostoru, boravi i privređuje izuzetno raznolik niz pojedinaca, grupa, organizacija, institucija i privrednih lica. Da bi se trenutne i buduće transformacije prostora razumele, neophodno je razumeti obrasce trenutne upotrebe prostora. Zbog toga je od izuzetnog značaja za svaki proces upravljanja predelom Petrovaradinske tvrđave prikupiti informacije o potrebama, navikama i načinima upotrebe tog prostora. Cilj ovog istraživanja je upravo da izvrši analizu trenutnog stanja o aktuelnim oblicima korišćenja ovog predela.

Zadaci ovog istraživanja su:
• Da kategoriše različite korisnike i oblike korišćenja;
• Da kreira mapu različitih zona korišćenja;
• Da prepozna neiskorišćene zone, kao i potencijalne nove prostore korišćenja;
• Da prepozna oblike korišćenja koji nisu obuhvaćeni planovima;
• Da mapira zone neodrživog i štetnog korišćenja.

Moguće metode: popisivanje, analiza planske dokumentacije, intervjui sa korisnicima, mape korišćenja, itd.

Istraživanje #2
Kulturnog dobra Petrovaradinska tvrđava

Od demilitarizacije tvrđave 50-ih godina 20.veka do danas, zajedno za različitim korisnicima, smenjivali su se i različiti modeli upravljanja tvrđavom: od jedinstvenih javnih preduzeća, preko sistema javnih službi, do deregulacije i privatizacije upravljanja. Danas je područje Petrovaradinske tvrđave u značajnoj meri u upravljačkom haosu u okviru kojeg različita javna preduzeća (komunalna preduzeća, zavodi za zaštitu i drugi), nevladine organizacije i udruženja građana, profitne kompanije (festivali, hoteli, restorani), ustanove kulture (npr. Muzej grada, Atelje 61), strukovne organizacije i pojedinci imaju vlasnička i korisnička prava i odgovornosti za različite delovime tvrđave i njenog okruženja. Kako su ovi akteri motivisani raznorodnim interesima i raspolažu značajno drugačijim vizijama prostora, tako se i njihovi načini upravljanja i aktivnosti neretko kose i proizvode različite manje ili više vidljive sukobe. Povrh svega, legalni i pravni okvir (formalne institucije) ne slažu se uvek sa stanjem na terenu i odnosima moći (neformalne institucije).

Za svaki proces upravljanja, važno je najpre shvatiti postojeće sisteme organizacije u prostoru i nadležnosti različitih aktera, kao i njihove (ne)moći u praksi. To je upravo i cilj ovog istraživanja. Kako bi se ovaj cilj ostvario, istraživanje ima za zadatak:
• Da prepozna različite interesne strane i grupe u prostoru;
• Da proceni njihove potencijale za upravljanje i njihove interese;
• Da razume odnose između različitih aktera u upravljanju;
• Da mapira različita slaganja i zajedničke interese sa jedne strane, kao i tačke sporenja i konflikte sa druge strane;
• Da analizira mogućnost implementacije različitih modela upravljanja u odnosu na prethodne nalaze.

Moguće metode istraživanja: analiza pravne regulative, mapiranje aktera, intervjui sa korisnicima, grupni intervjui i fokus grupe itd.

Istraživanje #3
Analiza postojećih interpretacija nasleđa Petrovaradinske tvrđave

Gotovo svi građani Novog Sada znaju da ispričaju neku priču o Petrovaradinskoj tvrđavi. Način na koji oni interpretiraju ovo nasleđe određeno je njihovim uzrastom, socioekonomskim statusom, mestom stanovanja i drugim atributima. Osim pojedinačnih građana, o ovom nasleđu priče pričaju i mnoge javne kulturne institucije (muzeji, galerije, arhivi, zavodi za zaštitu), nevladine organizacije, kulturne i zabavne manifestacije (Suburbium, Scenatoria, Festival uličnih svirača, Exit, Tamburica fest), turistička preduzeća i organizacije (Turistička organizacija Novog Sada, hoteli, hosteli, agencije, turistički vodiči, međunarodni turoperateri i sami turisti kroz turističke portale). Interpretacije svih ovih aktera oblikuju razumevanje i doživljavanje ovog prostora, ali i otvaraju/zatvaraju mogućnosti za korišćenje nasleđa za rekreativne aktivnosti, zabavu, obrazovanje, političko angažovanje kao i razvijanje novih biznisa. Konačno, razumevanje nasleđa danas i u prošlosti, određuje i stavove u vezi budućeg razvoja ovog područja, a samim tim i moguće trajektorije razvoja.

Zadaci istraživanja su:
• Da prepozna ključne izvore i aktere za interpretaciju nasleđa Petrovaradinske tvrđave i okruženja (npr. muzejske postavke, pojedince, knjige…);
• Da prepozna različite interpretativne strategije na terenu (npr. kako muzeji, kafei, turistički vodiči, grupe građana, festivali i hosteli interpretiraju nasleđe tvrđave i okruženja);
• Da u okviru svake od strategija mapira različite priče, vrednosti nasleđa koje su u fokusu i ključne prostorne tačke od interesa i ključne ciljne grupe kojima se priče obraćaju;
• Da različite priče i strategije interpretiranja analizira i poredi spram njihove pristupačnosti, odnosno dostupnosti i prijemčivosti za različite ciljne grupe;
• Da dovede u vezu interpretativne strategije i vizije budućeg razvoja područja;
• Da prepozna nove potencijale različitih priča i strategija interpretiranja.

Moguće metode istraživanja: arhivske analize, grupni intervjui, dnevnici, analiza turističkih narativa o tvrđavi, analiza muzejskih i drugih postavki na temu Petrovaradina, šetajući intervjui, mentalne mape prostora i drugi.

Istraživanje #4
Analiza turističke valorizacija kulturnog dobra Petrovaradinska tvrđava

Petrovaradinska tvrđava nalazi se na listi mnogih turističkih agencija, vodiča i smeštaja. Međutim, javna i lako dostupna turistička ponuda sadržaja na tvrđavi svodi se na samostalnu šetnju i posetu malobrojnim restoranima, što se poklapa i sa najčešćim načinima upotrebe ovog prostora od strane lokalnog stanovništva. Pretpostavka je da se u ovom prostoru nude i mnoge druge turističke usluge i proizvodi sa kojima donosioci odluka, turisti, turistička industrija kao i građani nisu upoznati. Nedostatak saznanja o aktuelnoj ponudi i tražnji turističkih sadržaja u značajnoj meri otežava procese planiranja, uređenja i daljeg razvoja ovog prostora i njegove potencijalne i aktuelne turističke valorizacije. Stoga, cilj istraživanja je da se prikupljanjem informacija o trenutnom stanju unapredi turistički razvoj područja Petrovaradinske tvrđave.

Zadaci istraživanja su:
• Da napravi sveobuhvatan pregled različitih aktera koji nude turističke sadržaje;
• Da mapira što širi spektar turističkih sadržaja na prostoru Petrovaradinske tvrđave i okruženja;
• Da analizira različite ponude u pogledu ciljnih grupa, ključnih narativa, prostorne rasprostranjenosti i cenovnog ranga;
• Da proceni različite aspekte tražnje za ovim ponudama, kao i reakcije korisnika;
• Da proceni profitabilnost i održivost različitih ponuda.

Moguće metode istraživanja: popisi, intervjui sa turistima i pružaocima usluga, analiza turističkih portala i blogova itd.

Proces prijavljivanja

Svi zainteresovani istraživači, istraživačice i organizacije mogu se prijaviti samostalno ili u grupi za jednu od 4 teme istraživanja. Prijavu je potrebno poslati najkasnije do 5. maja na adresu applications@europanostraserbia.org.

Sve prijave neophodno je da sadrže sledeće elemente:
• popunjen prijavni obrazac;
• pojedinačne biografije sa bibliografijom svih autora i autorki;
• primer jednog prethodnog istraživanja autora/autorke ili grupe autora (nije neophodno da bude na datu temu);
• jedan relevantan i poželjan primer istraživanja na temu za koju se prijavljuje u međunarodnom okruženju.

Prijave koje ne sadrže sve neophodne elemente, neće biti uzete u obzir.

Finansijska nadoknada

Za svako od 4 istraživanja predviđena je ukupna suma od 100.000 dinara. Ova sredstva namenjena su kao nadoknada za istraživački rad kao i za pokrivanje putnih ili drugih materijalnih troškova istraživanja. Sredstva će biti isplaćena u dogovoru sa istraživačima u zavisnosti od broja istraživača u timu i pravnog okvira pod kojim tim pojedinci ili timovi rade istraživanja.

Objava poziva: 18. april 2018.
Rok za slanje prijave: 5. maj 2018.
Odgovor aplikantima: 12. maj 2018.
Potpisivanje ugovora i početak istraživanja: 15. maj 2018.
Preliminarni rezultati: 25. jul 2018.
Prezentacija rezultata u toku letnje akademije: 8. avgust 2018.
Finalna verzija studija: 1. novembar 2018.

Podrška i saradnja u toku istraživanja

U toku istraživanja (u periodu od 15. maja do 1. novembra), održavaće se redovni sastanci svih istraživača (odnosno timova) sa organizatorima konkursa. Cilj sastanaka je praćenje i uzajamna podrška svim istraživačima u toku procesa. Na sastancima će se iznositi sažeti izveštaji i kratkoročni planovi za predstojeći period, kao i dileme, pitanja i sugestije u vezi istraživanja. Sastanci u trajanju od 90 minuta će se održavati početkom svakog meseca u unapred dogovorenom terminu u prostorijama Fakulteta za sport i turizam u Novom Sadu, na adresi Radnička 30a. Elektronski sastanci će biti organizovani za one istraživače koji ne budu u prilici da prisustvuju.

Prezentacija preliminarnih rezultata na Letnjoj akademiji

Kako bi se rezultati sitraživanja koristili u edukativnom procesu Letnje akademije za upravljanje istorijskim gradskim jezgrima, namenjene mladim stručnjacima iz Srbije, regiona i šire Evrope, od istraživača se očekuje da do 25. jula 2018. pošalju tekstove na engleskom jeziku sa preliminarnim rezultatima istraživanja u kojima obrađuju datu temu. Tokom trajanja Letnje akademije, 08.08.2018., u Petrovaradinu, od autora i autorki se očekuje da prikupljene podatke i prve analaze predstave u učesnicima i učesnicama u vidu kratkog izlaganja (ča 20 minuta), kao i da odgovore na dodatna pitanja prisutnih. Komunikacija sa učesnicima letnje akademije odvijaće se na engleskom jeziku, što uključuje i prezentaciju nalaza. Takođe, autori i autorke istraživanja mogu prisustvovati svim predavanjima u okviru Letnje akademije.

Završne studije

Svi nalazi istraživanja biće predstavljeni u vidu završne publikacije “Slučaj Petrovaradin: Dosije”. Svi istraživači su dužni da svoju temu obrade relevantnim tekstom obima 7000 do 8000 reči na engleskom jeziku (bez bibliografije i priloga). Pored tematskih studija, publikacija će uključiti i niz kraćih preglednih tekstova na navedene teme, kao i radove polaznika letnje akademije u formi preporuka i predloga za unapređenje zaštite, upotrebe i upravljanja Petrovaradinskom tvrđavom i njenim okruženjem. Publikacija će biti prezentovana stručnoj, naučnoj i široj zainteresovanoj javnosti do kraja godine u štampanoj i elektronskoj formi.

Kriterijumi za odabir i ocenjivanje prijava

Organizatori istraživanja će sve pristigle prijave oceniti na osnovu niza kriterijuma. U narednoj tabeli, prikazani su i objašnjeni svi kriterijumi, kao i njihov značaj u ukupnom bodovanju.

Svi rezultati će biti objavljeni, a najbolje rangirani timovi i pojedinci će biti pozvani da sprovedu studije.

Kriterijum/maksimalan broj bodova

Kompetentnost istraživača/tima 5
Usklađenost sa ciljevima i zadacima definisanim pozivom 5
Analiza problema i poznavanje konteksta 5
Poznavanje sličnih istraživanja i teorijskog okvira 5
Adekvatnost predložene metodologije 5
Vremenski plan i ostvarivost aktivnosti

*Obraza za istraživače moguće je preuzeti OVDE

(SEEcult.org)