MANIK u GSU Smederevo

Umetnička grupa MANIK, koju čine beogradski umetnici Marija Vauda i Nikola Pilipović, predstavlja se od 6. oktobra u Gradskoj galeriji savremene umetnosti u Smederevu izložbom slika i crteža koja je koncipirana kao umetnički dijalog dve samostalne autorske pozicije koje u dugogodišnjem delovanju, pre svega kroz rad u materijalu, postaju kritički usmerene, a prezentovane su kroz slike-objekte i crteže različitih struktura.

Radovi na izlozbi su deo njihove dugogodišnje prakse u okviru koje preispituju granice i mesto individualiteta, autorstva i politika (odnosa) prema drugom i drugačijem – kroz rad u materijalu umetnosti.

Njihova autorska pozicija, koja ističe primarna materijalna određenja umetničkog predmeta, pretakanje materije u formu, a potom njen prelazak u znak, zapravo je jasno kritički usmerena umetnička pozicija. Takav zaključak, kako je navela kustoskinja Nataša Radosavljević Kuzmanović u pratećem tekstu, nameće se sagledavanjem čitavog kruga razvoja, počevši od linearnog kontinuiteta umetnosti u prošlosti i apsolutne emancipacije duha, a time i estetike, pa sve do 60-ih godina 20. veka kada dolazi do značajnog potiskivanja materijalnog u korist umetničkih aktivnosti i intervencija, a u skladu sa time i negovanja vanestetske metodologije inicirane prvenstveno pojavom masovne kulture.

“Ona nastavlja da se širi tokom postmodernog doba, paralelno sa studijama vizuelne kulture prema kojoj, prema rečima Aleš Erjavec, u savremenoj evropskoj kontinentalnoj teoriji oduvek preovladava adornovski stav. To konkretno znači da se pod stalnim pritiskom mode pred potrošačkom publikom stvara pritisak spektakla novine, čime u razvoju industrije kulture raste nazadovanje u njenoj recepciji. Iz svega navedenog, na kraju se dolazi do mišljenja da se permanentno događa rastakanje temeljnog pojma umetnosti, budući da savremena elitistička kultura dobrim delom postaje zavisna od hibridizovanih teorija i kontekstualnih interpretacija dok istovremeno ulazi i u polje opasnog nekritičkog približavanja industrijama kulture”, navela je Nataša Radosavljević Kuzmanović, konstatujući da je stoga stalno preispitivanje granica i traganje autora za novim umetničkim vrednostima, ali i o predstavi o sebi kao umetniku radi stvaranja sopstvenog prostora, jedan od puteva drugačije modernosti kojima Marija Vauda i Nikola Pilipović u dugogodišnjem radu teže.

Marija Vauda, Ivice, monohromije

To ne znači napuštanje svih tekovina dvadesetovekovnog teorijskog i medijskog razmatranja umetnosti i potpuno vraćanje čisto estetskom i sistematskom tumačenju umetničkog dela, već podrazumeva njihov širok spektar autorskog delovanja, počevši od novomedijske produkcije, odnosno novih tehnika u postojećim medijima, sve do novih umetničkih oblika koji uključuju ambijente, instalacije, performanse, hepeninge i akcije, kao i interaktivno prisustvo na netart platformama.

Nezavisno od svoje medijske prezentacije, grupa MANIK kontinuirano stvara svoju umetnost istovremeno anticipirajući njeno značenje u smislu šireg društvenog značenja, sa značajnim opažanjima o delovanju umetnika i umetnosti u postojećem socijalnom kontekstu.

Ono što je primetno u dosadašnjoj istoričarsko-umetničkoj kritici njihovog rada i razmatranja senzibiliteta, jezika i pravaca njihovog delovanja je konstantno referiranje ne samo na umetnički, već i mnogo širi istorijski svet.

Marija Vauda, proces slikanja

Crteži, kojima se Nikola Pilipović predstavlja na izložbi u GSUS, formalno su nastajali od 2010. do 2015. godine, ali suštinski nastaju poslednjih 30 godina, kao serija od nekoliko stotina primeraka.

Prema rečima autora, resursi u kojima se prepoznaje likovnost kao sublimirani iskaz započinju egipatskim slikarstvom, kreću se preko Mondrijana, savremenih slikara i novomedijskih slika (image), ali i resursa ljudskog duha i emocija, istorije i kontraistorije ljudskih potreba. Polazište za takav umetnički rad bio je izbor različitih podloga (vrsta papira za crtanje) i materijala za crtanje. Diferencijacija tehnike, podloge i načina obrade upućuje na obimnu raznovrsnost izraza, ali sama ekspresija uglavnom upućuje na specifičan “znak” (sign) crtača. Upravo taj “znak” predstavljao je kopču da se samim kreativnim činom izbora crteži za izložbu povežu u novu, nadograđenu, nadcelinu, čime proces postaje dominantan i preuzima primarnu ulogu u određivanju jedinstvenog stila. U tom smislu, semiologiju ovih crteža neupitno treba povezati sa ranije istaknutom potrebom za negovanjem senzibiliteta u mediju slike svih vrsta.

Nikola Pilipović, crtež

“Umetnik je za svoje beleženje situacija, aktivnosti, raspoloženja i promišljanja na ovim crtežima koristio različite tehnike, boje i olovke. Neke su postavljene poprilično lazurne, neke napunjene bojom, odnosno drugačijim raspoloženjem. Ritmička ponavljanja različitih šara (mape, geometrija, driping sa flekama), tekstova i igre sa slovima kao vrstom znakova precizno su dovedena u sistem vizuelizacije kroz više struktura. Njihove različite kombinacije predstavljaju beleženja ne samo kroz informaciju već i raspoloženje umetnika i artikulaciju alata i materijala. Takođe, svaka slika manipuliše različitom količinom svetlosti u sebi, što uz svu raznovrsnost boje postiže materijalni poredak različitih temperatura. Temperatura je ovde u smislu sabijene energije, uzbuđenja, ali i efekta značenja koje ona kao takva može da napravi i izazove kod samog posmatrača”, navela je Nataša Radosavljević Kuzmanović.

Nikola Pilipović, crtež

Paralelno sa tim procesom, posetioci izložbe MANIK-a u GSUS imaće priliku da upoznaju i drugi, koji unosi određenu dozu smirenosti, meditativnosti i drugačijeg diskursa. U pitanju su monohromije velikog formata Marije Vaude, postavljene nasuprot manjih monohromija sa vidljivim bojenim ivicama i slika sa dodirima srednjeg formata.

Marija Vauda pokazuje u svom radu kontinuitet u isticanju upotrebe materijala, ali i umetničkog postupka, bilo da je on slikarski, vajarski ili apstrahovani do Događaja – Objekta – Slike. Pritom, ovde se ne misli na događaj koji svojom dematerijalizacijom umetnosti u potpunosti zamenjuje delo, već naprotiv – na događaj koji dugotrajnim procesom podslikavanja ili suptilnim dodirom bojenog sloja do njegove primarne, prve – crvene, i dalje sugestivno potencira delo kao mesto bazične komunikacije.

U monohromijama Marije Vaude se do konceptualnog i mentalnog povezivanja svih nanetih površina (uklonjenih, sakrivenih, preokrenutih) dolazi upravo unutrašnjom percepcijom slikarskog postupka dobijanja „zlatne.“ Vizuelnost upotrebljenog materijala, u konkretnom slučaju dobijanje iluzije navedene boje, postignuta je kompleksnim postupkom podslikavanja različitih razmera: crne, oker, žute, plave, crvene i umbre. Ono što je u srednjovekovnom slikarstvu tretirano kao percepcija beskraja, kulisa u službi prizora (zlatna pozadina) sada je segmentirano. Bez konteksta duhovne reprezentacije prizora izvršeni su preobražaji načina i vrednosnog smisla u vidu pražnjenja primarnog značenja. Simbolička monohromija, na koju je zlatna (i bez izostavljenog narativnog konteksta) kao takva upućivala, naglašenim slikarskim postupkom sada se prizemljuje kao blok radno-meditativne slikarske površine, što predstavlja možda i jedini relevantan poetički princip delovanja za vremenski okvir nastajanja ovih radova (od 2020. do 2022. godine). Time se dolazi do toga da je materijalna konstitucija dela, koliko god izgledalo da naglašava svoju umetničku autonomiju ili ponavlja raniju slikovnu strategiju, u velikoj meri ipak zavisna od svog lokacijskog, vremenskog i društvenog miljea.

“Uzimajući u obzir činjenicu da je današnja medijski potpuno otvorena umetnost, gde je na snazi ozbiljna relativnost jezika, ali i identiteta umetnosti, stvaranje jednog materijalnog, vizuelnog konstrukta značajne kontemplacijske utemeljenosti navodi na zaključak da je umetnički projekat grupe MANIK ozbiljan otvoreni diskurs kontinuiteta, ali i kognitivne prakse u okvirima društvene i lične interakcije”, istakla je Nataša Radosavljević Kuzmanović.

Marija Vauda, podslikavanje

Marija Vauda i Nikola Pilipović rade zajedno od 1993, a 1999. pokreću MANIK kao umetnički projekat i ime, koje je ponekad samo znak-uputstvo da je rad nastao pored onog drugog i bez njegovog doslovnog uticaja.

Marija Vauda je diplomirala 1986. godine vajarstvo na Fakultetu primenjene umetnosti u Beogradu, a Nikola Pilipović je iste godine diplomirao slikarstvo i magistrirao crtež 1986. na Fakultetu likovne umetnosti u Beogradu.

Zajedno i pojedinačno su izlagali na mnogobrojnim samostalnim i grupnim izložbama u Beogradu, Srbiji i inostranstvu. Njihova umetnička praksa obuhvata crteže, sliku, digitalne radove, skulpture, fotografije, ambijente, instalacije, hepeninge, izjave, performanse, videa, bazu vizuelnih informacija kao delo vizuelne umetnosti, tekstove o umetnosti i umetnicima, pedagoški rad, Knjigu umetnika.

Bave se i ispitivanjem vanistitucionalnih umetničkih praksi: pokretali su projekte i izvan institucionalnih mesta za svoju aktivnost kao rezultat budnosti nad afinitetima i kvalitetima ponašanja i razmene u vremenu novih platformi za komunikaciju (od 2003-2009 svakodnevna aktivnost na RHIZOME_RAW, NMA radovi); projekat - akcija ''LUXURIOUS MANIK'' (tematizuje freegift ekonomiju) u sklopu Free Manifeste u Frankfurtu, Beograd 2002; dešavanje i izložba fotografija o susedstvima-komšiliku ''Od Kine do Banata'' - Bife Banat Beograd; Magazin printova “MANIK”, net akcija “Hacked Eye” (FB) - baza image-a kao delo vizuelne umetnosti, 2013-2021 (otkrivanje i disciplinovanje senzibiliteta u mediju slike svih vrsta).

Izložba u GSU u Smederevu biće otvorena do 21. novembra.

(SEEcult.org)