Nacionalni praznik Rusina
Rusini u svim mestima u Vojvodini u kojima su nastanjeni obeležili su nizom prigodnih manifestacija svoj nacionalni praznik, 17. januar, dan kada je 1751. godine Franc Jozef de Redl, savetnik carice Marije Terezije i administrator komorskih imanja kraljevskog državnog Bačkog distrikta, potpisao u Somboru ugovor o organizovanom naseljavanju prvih 200 rusinskih, grčkokatoličkih porodica na komorskoj pustari Veliki Krstur.
Rusini u svim mestima u Vojvodini u kojima su nastanjeni obeležili su nizom prigodnih manifestacija svoj nacionalni praznik, 17. januar, dan kada je 1751. godine Franc Jozef de Redl, savetnik carice Marije Terezije i administrator komorskih imanja kraljevskog državnog Bačkog distrikta, potpisao u Somboru ugovor o organizovanom naseljavanju prvih 200 rusinskih, grčkokatoličkih porodica na komorskoj pustari Veliki Krstur.
Centralna svečanost povodom rusinskog nacionalnog praznika održana je u Šidu, u kojem živi 1.318 od ukupno 2.044 Rusina u Sremu (u Sremskoj Mitrovici 691). Prvi put je održan i sajam privrede rusinskih preduzetnika iz cele Vojvodine, koji je počeo okruglim stolom na ekonomske teme.
Program je obuhvatio i arhijerejsku liturgija u grčkokatoličkoj crkvi, koju je služio kir Gerogije Đuđar, apostolski egzarh za grkokatolike u Srbiji i Crnoj Gori. U Kulturno-obrazovnom centru održana je svečana akademija u prisustvu visokih zvanica, među kojima su bili i predsednik Nacionalnog saveta Rusina Slavko Oroz, pojedini poslanici Skupštine Vojvodine i predstavnici pokrajinske vlade.
Predsednica opštine Šid Nataša Cvjetković poželela je rusinskoj nacionalnoj manjini da i dalje neguje i obogaćuje svoju prepoznatljivu tradiciju i kulturnu baštinu.
“Pravo na različitost je istinska vrednost u Vojvodini i Srbiji, koja će zauvek ostati vaša domovina, a vi Srbiji ona posebna veza sa evropskim regijama”, istakla je ona, dok je predsednik Nacionalnog saveta Rusina podsetio da taj narod po poreklu pripada Slovenima, te da na teritoriji Srbije živi više od 260 godina, tokom kojih je sačuvao sve ono što čini nacionalnu samobitnost.
“Siguran sam da je ovaj narod istorijski, religiozno i po svim drugim psihološkim karakteritikama upućen na građenje mostova s pripadnicima svih drugih naroda sa kojima živi, kako ovde, tako i svuda u svetu”, istakao je Oroz.
Rusini su istinski kulturno-nacionalni preporod doživeli nakon što je 1919. godine osnovano Rusinsko narodno-prosvetno društvo, a danas je celokupna društvena struktura organozvana preko Nacionalnog saveta rusinske nacionalne zajednice, čija se centralna kancelarija nalazi u Ruskom Krsturu (opština Kula), u kojem živi 4.500 Rusina, pa se zato to mesto i naziva rusinskom prestonicom.
Rusinske narodne svetkovine biće oržane ove godine u Šidu i povodom još dva značajna jubileja: 200-godišnjice osnivanja grčko-katoličke parohije i 90-godišnjice početka organizovane kulturno-prosvetne delatnosti.
Prigodne svečanosti povodom rusinskog nacinalnog praznika održane su i u Kuli, Ruskom Krsturu, Novom Sadu, Vrbasu, Žablju, Subotici i drugim mestima u kojima žive Rusini.
Prema poslednjem popisu stanovništva (2002), u Srbiji je nastanjeno 15.905 pripadnike rusinske nacionalne manjine (1981. ih je bilo 23.000), i to pretežno u Vojvodini (15.626).
Najveća koncentracija Rusina je u Južnobačkom okrugu (7.443), a od 5.553 Rusina u Zapadnobačkom okrugu, ogromna većina ih živi u opštini Kula (5.398), dok ih je u Šidu 1.318 - od ukupno 2.044 u Sremskom okrugu. Od 484 Rusina u Severnobačkom okrugu, 292 živi u Bačkoj Topoli, a 157 u Subotici.
U Ruskom Krsturu deluju dve institucije - jedine na svetu na rusinskom jeziku: Gimnazija “Petro Kuzmjak” (Гимназия “Петро Кузмяк”) i profesiоnalno pozorište Rusinski narodni teatar “Petar Riznić Đađa” (Руски народни театар “Петро Ризнич Дядя”).
U Novom Sadu deluje Novinsko-izdavačka ustanova “Rusko Slovo” (Руске слово) i novinska agenncija na rusinskom jeziku Ruthenpreš.
Branko Rakočevič
