Poslednji Eurokaz festival

Međunarodni festival novog pozorišta Eurokaz u Zagrebu poslednji put se ove godine održava u festivalskoj formi, a narednih godina će se, promovišući potrebu za defestivalizacijom kulturnog života, transformisati u produkcijsku kuću koja će i dalje biti otvorena za sve promene pozorišnog i kulturnog prostora, organizacione širine, stilske, žanrovske i medijske protoke, proizvodnju prisutnosti, disfunkcionalnu upotrebljivost…

Program 27. Eurokaza - od 26. juna do 3. jula - poklapa se sa ulaskom Hrvatske u Evropsku uniju, što je i razlog za promenu koncepcije tog festivala.

Prema navodima umetničke direktorke Gordane Vnuk, sve ono za šta se Eurokaz trudio više od 25 godina, uključujući i priključenje Hrvatske i hrvatskog teatra Evropi, komunikacija sa Evropom na više-manje ravnopravnim umetničkim osnovama i standardima, dobiće 1. jula formalno i simboličko zasićenje.

“Čini se da je Eurokaz kao festival zadovoljio svoje razloge i zatvorio svoja polazišta”, navela je Gordana Vnuk, dodajući da se u Hrvatskoj danas ostvarilo prilično toga čemu je Eurokaz postavio temelje: Evropom dominira teatar koji gradi svoje podloge u otporu logocentrizmu i moralizatorskoj retorici, a na premisama polisemije, ikonoklazma i semiozisa, premisama koje se danas mogu čitati kao mejnstrim.

“Estetika novoga teatra u Hrvatskoj još nije mejnstrim, ali bar svi znaju kako s njom u Evropi stoji, i da se više s njom nije šaliti, jer došlo je do toga da će tu i takvu estetiku zahtevati, i već je zahteva, promena u strukturi građanske osećajnosti”, navela je Gordana Vnuk, parafrazirajući Rejmonda Vilijamsa (Raymond Williams).

Navodeći da Evropa danas nizom svojih fondova ipak podstiče i umetničku neraspoloživost, odnosno, neutilitarnost umetnosti, ona je istakla da je to ujedno osnovni pogon obnovljivosti građanske kulture (poput gladnih impresionista na kojima danas npr. Pariz ostvaruje superprofite), ali i “arhitektonski vrh koji nije samo banka čuvar budućnosti s njenim smislom za kreditnu ekonomiju i korist, već stvarnosti daje podignutost, visoku tačku posmatranja vlastitoga opsega”.

Na toj visokoj tački Eurokaz bi želeo da narednih godina zasnuje novi razlog postojanja.

Naglasak programa 27. Eurokaza je posveta evropskim grupama i umetnicima koji su pomogli odskoku tog festivala. Ujedno, ovogodišnji program pristupa i onima koje bi tek trebalo razumeti, ugledati izvan afirmativne kulture brzih pregleda, generaciji sa kojom bi Eurokaz želeo da otvorenije sarađuje.

U rasponu od rediteljskog barda Romea Kastelučija (Castellucci), koji je davnih 80-ih imao prvi nastup izvan Italije upravo na Eurokazu, i Dragana Živadinova, koga publika Eurokaza prati gotovo u celokupnosti njegovih 30-godišnjih vizija i dinamizmu najudaljenijeg, do koreografske zvezde koja će ponovno oduševiti Zagrepčane, Akrama Kana (Khan). Tu su i Bojan Jablanovec i Via Negativa, Eurokazovi gosti poslednje decenije.

Učestvuje i Branko Brezovec, koji potpisuje režiju “Travničke hronike” Ive Andrića, u izvođenju bitoljskog Narodnog teatra.

Novo Eurokazovo ime je Angélica Liddell, autorka, rediteljka i glumica, a učestvuje i jedan od najvećih svetskih potencijala dijalektike u teatru, kongoanski umetnik Faustin Linyekula, koji je gostovao i pre dve godine.

Nasuprot prigodnim i bučnim proslavama ulaska Hrvatske u EU, Eurokaz će 1. jul provesti na intimnom, toplo ironijskom, metonimijskom zbivanju - večeri koju priređuje umetnik Dalibor Martinis u Muzeju savremene umetnosti.

Kastelučijeva predstava “O konceptu Sina Božjeg”, kojom počinje 27. Eurokaz, prividno se naslanja na kontrapunkt projektovanog lica Sina Božjeg sa slike renesansnoga slikara Antonella da Messine i hiperrealističke fiziološke scene koja se odvija ispred platna. Na vertikali od onoga najnižeg telesnog do onoga sućutnog i transcendentalnog, Kasteluči razvija metaforu koja otvara ranu najdubljih egzistencijalnih pitanja. Predstavu izvodi u MSU trupa Societas Raffaelo Sanzio koja je prvi nastup izvan Italije imala upravo na Eurokazu još davne 1989. godine.

Kongoški koreograf, reditelj i plesač Faustin Linyekula, jedan od najvažnijih inovatora afričkog plesa i teatra, učestvuje 27. i 28. juna u Zagrebačkom plesnom centru predstavom “Drums and Digging” neposredno nakon svetske premijere. Predstava je nastala iz Linyekulove potrebe da krene u susret svojim korenima - u selu Obilo u severoistočnom Kongu gde je proveo deo detinjstva.

Eurokaz se 29. juna seli u Vitanje kod celja, gde je slovenački reditelj i avangardni umetnik Dragan Živadinov, jedan od osnivača pokreta Neue Slowenische Kunst (1985), otvorio 2012. godine Kulturno središte evropske svemirske tehnologije (KSEVT). Eurokaz organizuje izlet u Vitanje, gde će se publika upoznati sa stalnom postavkom Memorijalnog centra posvećenog životu i delu Hermana Potočnika Noordunga, raketnog inženjera i pionira astronautike poreklom iz Vitanja. Noordung je 1928. godine objavio svoju jedinu knjigu “Problem putovanja svemirom – raketni motor” koja je postavila naučne temelje za ljudski boravak u svemiru.

Živadinov je krajem 80-ih osnovao grupu Kozmokinetično gledališče Rdeči pilot, koja se u 90-im transformisala u Kozmokinetični kabinet Noordung. Tada je započela i njegova posvećenost liku i delu Noordunga, a 2012. godine ostvario je i najambiciozniji projekt - otvaranje KSEVT-a u Vitanju, u kojem se, osim Memorijalnog centra, nalazi i Centar za kulturalizaciju svemira koji spaja nauku i postgravitacionu umetnost.

Za 29. i 30. jun u Zagrebačkom kazalištu mladih najavljena je “Travnička hronika” Narodnog teatra iz Bitolja, u režiji Branka Brezovca, nastala prema Andrićevom romanu koji obrađuje sedmogodišnje razdoblje (1807-1814) delovanja stranih konzula u Travniku, gradu na periferiji Otomanskoga carstva, tada sedištu bosanskih vezira.

Mozaik likova u “Travničkoj hronici”, koji čini nerazmrsiv splet istočne i zapadne kulture, sukobljavanja nacija, vera i sekti, kulturnih predrasuda, površnosti i lukavstva, konstruišući složeni amalgam etničko-psiholoških zavisnosti, Brezovac prevodi u današnje vreme, dodirujući spektakularnom scenskom adaptacijom romana istorijske, civilizacijske i političke temelje balkanskih prostora.

Predstavu odlikuje nesvakidašnje scenografsko rešenje - publika je zatvorena unutar kružne konstrukcije, karusela, koji se vrti različitim brzinama i smerovima, više nego što miruje.

Španska autorka, rediteljka i glumica Angelica Liddell predstavlja 30. juna u Gaveli komad “Ping Pang Qiu乒乓球” koji je povezan sa njenom odlukom da nauči 4.000 kineskih znakova kako bi mogla čitati na kineskom. Iako posvećena Kini, Liddellova je prema njoj izuzetno kritična, s posebnim naglaskom na gušenju slobode izražavanja. Od nacionalnog sporta ping-ponga, preko njegove političke verzije ping-pong-diplomacije između Kine i SAD-a 70-ih godina kao istinskog primera političke hipokrizije, do sportskog i političkog totalitarizma koji čovekovu intimu čini nevažnom, Liddellova svedoči o varvarstvu policijske države koje potmula represija doseže sve do dvorane za probe u Madridu.

Glavna tema njenog teatra je, inače, bol, a scena joj je mesto na kojem može bez stida da izloži svoju intimnu patnju. Ona to naziva pornografijom duše, a sebe definiše kao “sociopatu pod kontrolom”, “paradoksalnu anarhistkinju”, koja razbija društveni pakt kako bi na sceni oslobodila mesto za usamljenike poražene mržnjom i nepoverenjem.

Za 1. jul, dan kada Hrvatska zvanično postaje članica EU, u MSU je najavljena “Svečana večera” Dalibora Martinisa, performans koji obuhvata i nastup ansambla Cantus I/II/III koji će izvesti Internacionalu1848_remix pod vođstvom Berislava Šipuša, te meni koji pripada visokoj internacionalnoj kuhinji.

Na Eurokazu učestvuje 2. jula slovenački kolektiv Via Negativa, koji će se u MSU predstaviti izložbom “Via Nova via MSU Zagreb / Niko to ne bi smeo videti”, uz performans Katarine Stegnar “Drop Dead” koji govori o smrti i uobičajenim pitanjima u vezi s tom temom.

Za završnicu 27. Eurokaza najavljen je britanski umetnik Akram Kan, poreklom iz Bangladeša, jedan od najistaknutijih svetskih koreografa i plesača, koji je poznat po inovativnom spoju tehnika tradicionalnog indijskog plesa i savremenih koreografskih postupaka.

Nakon dva nastupa na Eurokazu (bahok s Kineskim nacionalnim baletom 2008. i Vertical Road 2011), Kan ove godine učestvuje najnovijom velikom ansambl-predstavom “iTMOi” (in the mind of igor), koja dolazi u Zagreb samo dva meseca nakon svetske premijere u Grenoblu.

“iTMOi” nastaje u čast stogodišnjice nastanka istorijski presudnog baleta “Posvećenje proleća” Igora Stravinskog, ali Kan se ne koristi originalnom muzikom, već novom kompozicijom nastalom u saradnji savremenih autora (Nitin Sawhney, Jocelyn Pook i Ben Frost). Nadahnut izjavom Stravinskog da je u svojoj imaginaciji video devojku koja se žrtvuje plešući do smrti, Kan ispituje kako je Stravinski transformisao klasičnu muziku, evocirajući emocije neobuzdanošću strukture više nego ekspresijom.

Festival Eurokaz započet je 1987. godine kao deo kulturnog programa Univerzijade u Zagrebu i jedina je inicijativa koja je taj sportski događaj nadživela. U rasponu od Univerzijade do pristupanja Hrvatske EU, Eurokaz je, kako je istakla Gordana Vnuk, podržao još u fazi inicijacije gotovo sve što je danas kvalitativna sigurnost savremenoga svetskog teatra (od Rosas, La Fura dels Baus, Needcompany, Castelluccija, do Boryja ili Quesnea, da nasumce pobrojimo).

Festivalski sajt je www.eurokaz.hr, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)