Retrospektiva Makavejeva u AFA u Njujorku
Arhiv antologijskog filma u Njujorku prikazuje od 26. februara do 8. marta retrospektivu filmova Dušana Makavejeva (1932-2019), koga ističe kao svetski slavnog reditelja, koji je zapamćen po izuzetnom osećaju za humor, provokativnoj i po mnogo čemu pionirskoj montaži, kao i po beskompromisnom političkom angažmanu.
Makavejev je, kako je istaknuto povodom njegove prve severnoameričke retrospektive u poslednjih 25 godina, dao fundamentalan doprinos zlatnom dobu evropskog i svetskog filma modernizma tokom 60-ih i 70-ih godina 20. veka.
Flajer retrospektive u Arhivu antologijskog filma u Njujorku, foto: Isabel Bau Madden
Retrospektiva Makavejeva, čiji su urednici Greg de Cuir Jr i Pavle Levi, organizovana je u Anthology Film Archives povodom godišnjice smrti tog legendarnog reditelja, hvaljenog, ali i zabranjivanog.
WR: Misterije organizma, foto: Jugoslovenska kinoteka
Program počinje kultnim filmom “WR: Misterije organizma” (1971), koji će imati još dve projekcije (29. februara i 8. marta), a svojevremeno je bio zabranjen u Jugoslaviji zbog političkog i seksualnog sadržaja i primorao je Makavejeva na egzil. Najavljeni su i filmovi “Rupa u duši” (1994) uz izbor kratkih ostvarenja Makavejeva, te “Čovek nije tica” (1965), “Ljubavni slučaj ili Tragedija službenice PTT-a” (1967), “Nevinost bez zaštite” (1968), “Sweet Movie” (1974), “Montenegro” (1981), “Coca-Cola Kid” (1985), “Manifesto” (1988) i “Gorila se kupa u podne” (1993).
Makavejev, 40. Fest, foto: SEEcult
Makavejev je, kako je navedeno u programu, stupio na scenu posle Drugog svetskog rata, u prvim godinama Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Tokom pet decenija aktivno je učestvovao u kreiranju filmske, ali i šire kulturne i intelektualne scene u svojoj zemlji. Od ranih dana 50-ih godina, kada je snimio prve filmove u Kino klubu Beograd, preko režije nekonvencionalnih dokumentaraca početkom 60-ih, Mak – kako ga zovu prijatelji i kolege, etablirao se već sredinom i krajem šeste decenije 20. veka kao izuzetno inovativan autor radikalne estetike i socijalno-političkog senzibiliteta. Ubrzo nakon debitantskog igranog dugometražnog filma “Čovek nije tica” (1965) Makavejev je stekao internacionalnu slavu svojim narednim delima, a 1971. godine režirao je i svoje remek-delo “WR: Misterije organizma”, kultno ostvarenje jugoslovenskog crnog talasa i transnacionalne kontrakulturne revolucije uopšte. Usledio je niz međunarodnih produkcija i koprodukcija, koje su, kako je istaknuto, nepogrešivo ukorenjene u emancipatorskom političko-nadrealističkom idiomu Makavejeva.
Ljubavni slučaj ili Tragedija službenice PTT-a, foto: Jugoslovenska kinoteka
Ističući da je mesto Makavejeva u panteonu filmske umetnosti neupitno, organizatori retrospektive njegove dugometražne produkcije u AFA konstatovali su i da je svetska filmska kultura izgubila istinskog giganta 2019. godine, ali i da Makovi filmovi “žive kao optimistični putokazi u večnoj potrazi za misterijama, ljubavima i radostima koje osvetljavaju put ka boljoj budućnosti”.
Organizatori su izrazili posebnu zahvalnost za priređivanje retrospektive Bojani Makavejev, supruzi i dugogodišnjoj saradnici slavnog reditelja. Takođe, zahvale su dobili: Brian Belovarac (Janus Films); Chris Chouinard (Park Circus); Johan Ericsson (Swedish Film Institute); Alexander Fee (Facets); Jon-Sesrie Goff (Flaherty); Mark Johnson (Harvard Film Archive); Matt Jones (University of North Carolina School of the Arts); Jurij Meden, Kevin Lutz & Raoul Schmidt (Austrian Film Museum) i Hannah Prouse i George Watson (BFI).
Nedavno je, inače, u Jugoslovenskoj kinoteci održana premijerna projekcija digitalno restaurisane verzije filma “Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT”, u prisustvu scenografa tog filma Vladimira Lašića, kao i članova porodice i prijatelja onih koji su doprineli da to remek delo ugleda svetlost dana davne 1967. godine - koscenariste Branka Vučićevića, glumaca Slobodana Aligrudića, Miodraga Andrića i Ružice Sokić.
Makavejev je za svoja izvanredna dostignuća dobio veliki broj domaćih i međunarodnih priznanja, među kojima su: Oktobarska nagrada grada Beograda, Srebrni medved u Berlinu, Srebrna arena u Puli, “Luis Bunjuel” u Kanu, Srebrni Hugo u Čikagu, Zlatno doba Belgijske kraljevske kinoteke, Zlatni pečat Jugoslovenske kinoteke i mnoge druge. Osim kao reditelj i scenarista, delovao je i kao autor teorijskih i analitičkih tekstova iz oblasti filma i filmske umetnosti, urednik knjiga...
Jugoslovenska kinoteka dobila je Salu “Makavejev” u februaru 2019. godine, neposredno nakon smrti tog velikog srpskog i evropskog autora u 87. godini u Beogradu, kome je i 47. Fest odao počast posthumnom dodelom nagrade “Beogradski pobednik” za izuzetan doprinos filmskoj umetnosti. Jugoslovenska kinoteka prikazala je retrospektivu njegovih filmova, a poštu su mu odali i 22. Motovun film festival, 25. Festival autorskog filma u Beogradu....
Program retrospektive Makavejeva nalazi se u Kalendaru portala SEEcult.org, kao i u prilogu (pdf - foto Isabel Bau Madden)
(SEEcult.org)
