Srbija- slučaj žene reditelji

Jugoslovenska kinoteka skreće pažnju 2. i 3. novembra na problem manjka žena filmskih reditelja u Srbiji.

Jugoslovenska kinoteka skreće pažnju 2. i 3. novembra na problem manjka žena filmskih reditelja u Srbiji.

“Ne želim da dođem u Raj kao vozač rikše, sovjetski kolhoznik ili pošten detektiv”, naveo je Rejmond Čendler (Raymond Chandler) u romanu “Plejbek” (Playback). Upravnik Muzeja Jugoslovenske kinoteke Dinko Tucaković dodao bi na to: “Ili kao žena reditelj u Srbiji”.

“Jer po svim parametrima, procentualnoj zastupljenosti, mizoginiji, talentu i istrajnosti, njima je mesto u Raju, ako Raj za filmadžije uopšte i postoji”, naveo je Tucaković povodom dvodnevnog ciklusa u Kinoteci, koji počinje filmovima Sofije Soje Jovanović “Sumnjivo lice” (1954), koji je režirala s Predragom Dinulovićem, i “Pop Ćira i pop Spira” (1957).

Knjiga bi i mogla da se svede na samo jedno slovo - S, tj. Soju Jovanović (1922-2002), kojoj je autoritet pozorišnog reditelja i erudite klase van svog vremena utro put i u filmske vode. Mudar izbor ekranizacija klasika komedije zadovoljio je dva kriterijuma - najpre oni su klasici, domaći, pa samim tim estetički nesporni, a indirektno su blagosloveni i od ideologije.

Sledeći briljantan potez u šahovskom maniru bio je odabir žanra komedije, a zatim i sreća (a ona može samo da se zasluži) da potpisuje prvi domaći “tehnikolor” film “Pop Ćira i pop Spira” po vazdan dobro prihvaćenoj skaski o dobrim protama Stevana Sremca. Nisu podbacile ni ekranizacije Branislava Nušića koje su usledile, naveo je Tucaković, napominjući da je, ipak, toj vrstu filma, koja je obilovala bojom i smehom kojem su hrlile radeničke mase iz sivog života u bioskope, odzvonilo početkom 60-ih, kada je zamro studijski sistem proizvodnje i kada su sve manje kamere počele da registruju strujanja “crnog talasa”.

Sledeća zanimljiva promena je Gordana Boškov, koja je uspela da proizvede mini opus filmova čije su junakinje žene, ali uglavnom u niskobudžetnim uslovima, prilično zanemarena od kritike.

Dalje bi se mogle nabrojati imena Suade Kapić, Mirjane Marić ili Ratiborke Dude Ćeramilac, odnosno Žanin Merapfel (Jeannine Meerapfel) koja kao koprodukciju snima “ženski” film “Zaljubljeni” (Die Verlibten, 1987).

U novo doba nas uvode Isidora Bjelica - jednim realizovanim filmom “Dorćol-Menhetn” (2000) i sa bar još dva u pokušaju, a kraj prve dekade “novog milenijuma” mogao bi da donese i prvi “ženski talas” srpskog filma sa dugometražnim ostvarenjima u nagoveštaju Andrijane Stojković, Maje Miloš i Maje Uzelac, naveo je Tucaković.

Publika Kinoteke videće filmove “Šta je s tobom Nina” (1984) Gordane Boškov sa Snežanom Savić i Radkom Poličem, “Tri letnja dana” (1997) Mirjane Vukomanović s Mirjanom Joković i Slavkom Štimcem, “Virtuelna stvarnost” (2001) Ratiborke Ćeramilac, te nemačko-jugoslovenski “Zaljubljeni” (1987) Žanin Merapfer s Barbarom Sukovom (Sukowa) i Horst Finter Marksom (Horst-Gunter Marx), kao i “Dorćol-Menhetn” (2000) Isidore Bjelice i “Slomljena mladost” (1991) Marije Marić, u kojem igraju Radu Amzulesku (Amzulescu) i Iova Dalea.

I FEST se bavio 2009. godine rediteljkama jugoistočne Evrope - okruglim stolom koji je inicirao kultni srpski reditelj Slobodan Šijan, kojim je skrenuo pažnju na niz filmskih autorki u regionu i njihovu specifičnu poetiku posvećenu najčešće fenomenima multikulturne istorije, potisnutog identiteta, posledicama ratova, migracija, egzila…

Osim opšteg uverenja da se rad rediteljki u regionu mora više ceniti, u raspravi je ukazano i da borba rediteljki u zapadnoj Evropi govori o teškoćama “ženskog” filma uopšte. Takođe, s obzirom na teškoće pronalaženja novca za snimanje filma, posebno u uslovima globalne finansijske krize, u raspravi je ocenjeno da je ženama rediteljima u tom smislu još teže nego njihovim kolegama.

Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)