U trci za Veliki pečat 15. ZagrebDoxa
Međunarodni festival dokumentarnog filma ZagrebDox najavio je od 24. februara do 3. marta 104 naslova u 16 programa, od kojih je 37 u takmičarskim selekcijama, a mnogi među njima su ostvarenja mladih autora, što nagoveštava svojevrsni trend smene generacija na svetskoj dokumentarističkoj sceni.
U međunarodnu konkurenciju 15. ZagrebDoxa uvršteno je 19 dokumentaraca, od kojih gotovo polovinu potpisuju autori do 35 godina, a među njima su i kandidati za Oskara - U procepu (Minding the Gap) reditelja Binga Liua, atmosferični doku-hit sa Sandensa o američkim skejterima na pragu zrelosti, koji je dosad osvojio gotovo 50 svetskih nagrada, te britanski kratkometražni dokumentarac Crna ovca (Black Sheep) Eda Perkinsa koji postavlja teška i aktualna pitanja o rasi i identitetu.
Generaciji rođenoj krajem 80-ih pripada i Alexandria Bombach, dobitnica nagrade za režiju na Sandensu 2018. godine, rediteljka potresnog i važnog dokumentarca Na njenim plećima (On Her Shoulders) o Nadiji Murad, aktivistkinji za prava Jazida.
ZagrebDox je u međunarodnoj konkurenciji najavio i niz filmova nagrađenih na prestižnim svetskim festivalima, od Venecije i IDFA do Sandensa i Kana.
Još se snima (Still Recording) Ghiatha Ayouba i Saeeda Al Batala, ovenčan sa čak sedam nagrada na venecijanskoj Nedelji kritike, moćna je i potresna posveta dokumentaristima i umetnicima koji su odlučili da svedoče užasima u Siriji. Kontemplativni dokumentarac o nesvakidašnjem međugeneracijskom prijateljstvu, Summa u režiji Andreija Kutsile, nagrađen je priznanjem za najbolji srednjometražni dokumentarac na IDFA. Sa IDFA-inom nagradom za najbolji holandski dokumentarni film stiže Nešto se ipak polako menja (Now Something is Slowly Changing) koji istražuje različite savremene oblike ličnog razvoja - od treninga za bolje upravljanje konjima do masiranja svinja i prezentacije o sreći za osnovnoškolce.
Uz već pomenute naslove, za Oskara je nominovan i dokumentarac o afroameričkoj zajednici u Alabami Okrug Hale jutros, večeras (Hale County This Morning, This Evening) RaMella Rossa, nagrađen i na festivalima Full Frame i Sandens. Sa nagradama Trajbeke i festivala Visions du Réel stiže australijsko-nemački film Ostrvo gladnih duhova (Island of the Hungry Ghosts) rediteljke Gabrielle Brady koji vodi gledaoce u strogo čuvani prihvatni centar za ilegalne imigrante na Božićnom ostrvu usred Indijskog okeana. Francuski Četiri vetra (To the Four Winds) Michela Toesce o farmeru koji pruža utočište izbeglicama na svojoj farmi na granici između Italije i Francuske osvojio je posebno priznanje Golden Eye u Kanu.
Dva filma u konkurenciji nastala su prema poznatim pričama sa novinskih naslovnica. Američki Tri identična stranca reditelja Tima Wardlea priča je o jednojajčanim blizancima koji su bili razdvojeni nakon rođenja, a slučajno su se sreli u dobu od 19 godina. Splav (The Raft) u režiji Marcusa Lindeena, nagrađen na CPH:DOX-u, na zanimljiv način rekonstruiše jedan od najpoznatijih socioloških eksperimenata 70-ih za koji se petoro muškaraca i šest žena otisnulo preko Atlantskog okeana na splavu.
U međunarodnu konkurenciju ZagrebDoxa stižu i dve zanimljive porodične priče koje također potpisuju mlade autorke. Cille Hannibal, rediteljka danskog filma Te noći smo pali (The Night We Fell), dirljivog ličnog dokumentarca o gubitku voljene osobe, kojim će 15. ZagrebDox biti otvoren, te Anna Kryvenko, koja u filmu Moj neznani vojnik (My Unknown Solider) preispituje sudbinu svoga praujaka koji je 1968. godine ušao u Prag kao okupator, o čemu se u njenoj porodici decenijama ćuti.
U međunarodnu konkurenciju uvršteni su i češko-holandski Bruce Lee i razbojnik (Bruce Lee and the Outlaw) u režiji Joosta Vandebruga, priča iz podzemlja Bukurešta koja se bavi sudbinom jednog dečaka beskućnika, zatim poljski Simfonija tvornice Ursus rediteljke Jaśmine Wójcik, koji oživljava sećanja radnika nekad najvećeg evropskog proizvođača poljoprivredne opreme, kao i vizuelno impresivan kineski dokumentarac nagrađen u Busanu Na planini (Up the Mountain) Yanga Zhanga o kineskom umetniku koji je svojim podukama iz slikarstva trajno transformisao jednu seosku planinsku zajednicu.
Za Veliki pečat u međunarodnoj konkurenciji takmiče se i tri dokumentarne minijature: iransko-britanski Zgrešila sam sa užitkom (I Have Sinned a Rapturous Sin) rediteljke Maryam Tafakory o ženskoj senzualnosti u islamskoj kulturi, estonsko-peruanski Srećan život (A Life of Pleasure) Marte Pulk koji se bavi temom nasilja u vezi iz perspektive nekoliko prostitutki i švajcarski All Inclusive Corine Schwingruber Ilić o masovnom kruzing-turizmu koji je nagrađen Zlatnom golubicom na DOK Lajpcigu.
Regionalni takmičarski program uključuje 18 dokumentarnih filmova, među kojima su i novi dokumentarac Gorana Devića, trostruki laureat DOK Lajpciga, i niz naslova prikazanih na prestižnim festivalima poput IDFA, Berlinala, Sandensa, Visions du Réela, Lokarna i Hot Docsa.
Novi film Gorana Devića U ime Republike Hrvatske prati Marka Franciškovića u pokušaju predstavljanja radikalnog političkog programa i pravosudno-psihijatrijskoj reperkusiji koja je usledila nakon tog političkog aktivizma. Sa IDFA stiže Mađarska 2018. (Hungary 2018) Eszter Hajdú, važan i simptomatičan film za trenutnu evropsku i regionalnu političku situaciju koji vodi gledaoce iza kulisa demokratije politički devastirane Mađarske, a bavi se porastom nacionalizama i desničarskog ekstremizma u Evropi. Lake lekcije (Easy Lessons) rediteljke Dorrotye Zurbó još je jedan mađarski naslov iz regionalne konkurencije, a prikazan je u Lokarnu. Film prati 17-godišnju Kaifu, odbeglu iz rodne Somalije kako bi izbegla prisilni brak, dok se pokušava integrisati u mađarsko društvo. Trostruki laureat DOK Lajpciga Sanjala sam (I Had a Dream), u režiji Claudije Tosi, film je o dve italijanske političarke i njihovom suočavanju sa italijanskim političkim ambijentom u kojem žene nisu dobrodošle. Njih dve pritom svedoče promenama koje donedavno nisu mogle ni naslutiti: smrti politike i uzletu populizma. Iz Italije u regionalnu konkurenciju dolaze i Pospane priče (Stories of the Half-Light) reditelja Luce Magija, koji je nagrađen na Visions du Réelu, i Una Primavera reditelja Valentina Primavera, koji je premijeru imao na DOK Lajpcigu.
U regionalnoj konkurenciji je i alpinistička priča srpskog reditelja Mladena Kovačevića 4 godine u 10 minuta, prikazana na Hot Docsu. Taj intimni prikaz jednog nesvakidašnjeg putovanja i avanture prvog srpskog alpiniste koji se popeo na Maunt Everest načinjen je od slučajno pronađenog amaterskog video-materijala i tekstova iz dnevnika protagonista koji su otkriveni nakon 17 godina. Još jedan film, rumunski Boksač zvan Marelica (Caisă) Alexandrua Mavrodineanua, dotiče se sporta. To je priča o upornosti, otpornosti i opstanku u surovom okruženju unutar i izvan sportske dvorane. U programu je i koprodukcija Srbije i Švajcarske Taurunum Boy, u režiji Jelene Maksimović i Dušana Grubina, o "opasnim" dečkima iz Zemuna, njihovim zabavnim danima, jednostavnim snovima i neuzvraćenim ljubavima. Najavljen je i belgijsko-crnogorski dokumentarac Separation, Vivid Dreams rediteljke Bojane Radulović koji je prikazan na IDFA i DOK Lajpcigu.
Nakon učešća na Berlinalu, u regionalnoj konkurenciji ZagrebDoxa biće prikazan i kosovski dokumentarac U sredini (In Between) Samira Karahode i kanadsko-bosanske Kamene govornike (The Stone Speakers) Igora Drljače koji su premijeru imali na festivalu u Torontu. Veerin čarobni život (The Magic Life Of V) u režiji Tonislava Hristova takođe stiže s Berlinala, a prikazan je i na Sandensu.
Uz Devićev dokumentarac, za Veliki pečat u regionalnoj konkurenciji našla su se još tri hrvatska naslova. Rediteljke Marija Ratković Vidaković i Dinka Radonić potpisuju hrvatsko-švedsku koprodukciju IKEA for YU koja je prikazana na DOK Lajpcigu. To je film o porodici korediteljke Marije, koja i danas neguje jugoslovenske ideale, a ujedno i priča o odrastanju, odvajanju od roditelja i prihvatanju vlastitog sistema vrednosti. Na kraju tame Ranka Paukovića u fokus stavlja Sakibu, jednu od poslednjih radnica iz rudnika Breza, i istražuje što znači biti rudar na kraju ere fosilnih goriva, ali i šta znači biti žena u savremenoj Bosni i Hercegovini. Susedi Tomislava Žaje prate ljude s psihičkim poteškoćama koji napuštaju instituciju nakon decenija provedenih u izolaciji i pokušavaju da obnove svoje raspadnute živote.
Kao i dosad, ZagrebDox uz takmičarski program donosi i niz popularnih službenih programa: Biografski dox, Glazbeni globus, Happy Dox, Kontroverzni dox, Majstore doxa, Stanje stvari, Teen Dox, ADU Dox i Factumentarce. Atraktivni su i posebni programi - Slow Dox, nazvan prema istoimenom filmskom podžanru, gledaocima nudi posebnu vrstu doživljaja u filmovima koje odlikuju dugi kadrovi, minimalizam, opservacija i malo ili gotovo ništa radnje. Program, između ostalog, uključuje i eksperimentalni film sastavljen od nameštenih snovitih slika Njena kuća obuzeta snom u režiji jednog od istaknutijih predstavnika pokreta slow doxa Scotta Barleyja.
U programu Poznati o poznatima najavljeni su dokumentarci o slavnim osobama koje su režirali jednako slavni redatelji, između ostalih Papa Franjo, čovek od reči u režiji Wima Wendersa, dok program Ljubav i moda donosi tri dokumentarca o savremenim modnim ikonama.
Retrospektiva je posvećena Sergeju Loznici, jednom od najistaknutijih evropskih dokumentarista današnjice i žestokom kritičaru ruske politike, dok će u sklopu Autorske večeri biti prikazan izbor filmova nagrađivanog hrvatskog reditelja Nebojše Slijepčevića.
U okviru edukativnog programa ZagrebDox Pro biće predstavljeno 12 dokumentarnih projekata u različitim fazama razvoja i produkcije iz 12 zemalja. Uz jednodnevni pitćing forum, središnje zbivanje programa ZagrebDox Pro, koje je otvoreno za javnost, biće održana i dva majstorska predavanja sa cenjenim autorima i rediteljima Želimirom Žilnikom i Sergejem Loznicom, kao i studija slučaja poznate filmske publicistkinje Mirjam Wiekenkamp (NOISE Film PR) “Treba li vašem filmu PR?”
Organizatori su najavili besplatne projekcije svih filmova iz međunarodne i regionalne konkurencije u dnevnim terminima, a tradicionalno, nakon zatvaranja festivala i dodele nagrada najboljim filmovima prema izboru žirija, poslednjeg festivalskog dana, 3. marta, u programu The Best of Fest biće moguće pogledati sve nagrađene filmove, uz dodatne projekcije najtraženijih filmova. Takođe, u slavljeničkom raspoloženju, 15. ZagrebDox najavio je i muzičke večeri u WOW baru, tematski vezane za neki od filmova iz programa.
Selektori 15. ZagrebDoxa sastavili su program nakon što su pogledali čak oko 1.700 filmova.
Osnivač i direktor ZagrebDoxa Nenad Puhovski podsetio je da je u proteklih 15 godina prikazano više od 2.000 dokumentaraca, koje je pogledalo više od 190.000 ljudi. To znači da je radi selekcije pregledano oko 15.000 filmova.
“Činjenica da smo još uvek tu znači da su se naši radni sati isplatili i da su gledaoci prepoznali trud i kvalitet koji stoje iza imena ZagrebDox”, rekao je Puhovski.
Prošle godine, na 14. ZagrebDoxu, trijumfovao je dokumentarni film “Druga strana svega” rediteljke Mile Turajlić iz Srbije, koji je proglašen najboljim u regionalnoj konkurenciji odlukom festivalskog žirija, kao i žirija filmskih kritičara FIPRESCI, a dobio je i najbolju ocenu publike.
ZagrebDox se održava uz podršku Grada Zagreba i Hrvatskog audiovizuelnog centra, a ZagrebDox Pro uz podršku potprograma Media programa Kreativna Evropa. Generalni sponzor ZagrebDoxa je Hrvatski Telekom.
Festivalski sajt je zagrebdox.net, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.
(SEEcult.org)
