U slavu Ernea Kiralja
Stogodišnjica rođenja Ernea Kiralja, jednog od najznačajnijih kompozitora 20. veka na prostoru bivše Jugoslavije, koji je bio posvećen istraživanju i eksperimentu, spajajući narodnu baštinu i avangardu, biće obeležena 16. marta javnim snimanjem emisije “Muzika mundana” u Studiju M, uz učešće pijanistkinja Branke Parlić, Nataše Penezić i Јelene Simonović Kovačević.
Kao gošće će učestvovati Milica Tričković (violina) i Kristina Sabo Tokodi (violončelo).
Dela predložena za koncert reflektuju različite ideje prisutne u Kiraljevom stvaralaštvu 50-ih, 60-ih i 70-ih godina 20. veka.
Autorska svestranost Kiralja (KirályErnő, Subotica, 16. mart 1919 – Novi Sad, 14. decembar 2007), koji je svojevremeno bio i muzički urednik u Radiju Novi Sad, ogleda se u različitim oblastima muzike kojima se bavio.
Kao kompozitor, Kiralj se slobodno kretao predelima avangarde, istražujući sa jednakim interesovanjem elektronsku muziku (kada je to interesovalo vrlo mali broj kompozitora), improvizaciju, nove zvučne mogućnosti instrumenata (preparaciju, nove načine sviranja, izgovaranje teksta za vreme sviranja – tehnika koja će kasnije dobiti ime speaking pianist), komponujući kako za “tradicionalne” sastave (klavirski trio, gudački kvartet, razna dua...), tako i za veoma neobične kamerne formacije.
Kao muzikolog/etnomuzikolog, napisao je veliki broj radova o narodnoj muzici, instrumentima i običajima (štampanih u izdanjue SANU, Muzikološkog instituta mađarske akademije nauka, Saveza folklorista Jugoslavije...), o mađarskoj građi snimio je film Sedam mađarskih narodnih balada (1979), a za vreme angažmana u Radiju Novog Sada snimio je više od 3.000 mađarskih, srpskih, rusinskih i ciganskih narodnih pesama i izdao nekoliko zbirki.
Posebno zanimljiva delatnost Kiralja je njegov graditeljski poduhvat – konstrukcija novih instrumenata: citrafona iz 1974. (zasnovanog na mađarskoj seljačkoj citri) i multimedijalnog tablofona iz 1976.
U njegovom opusu posebno mesto pripada muzici za decu (pesme, horovi, dečja opera Proždrljivko).
Autor je i velikog broja solo pesama i horskih kompozicija, filmske i scenske muzike, orkestarskih dela, kompozicija za solo instrumente, ali i velikog broja kamernih dela, među kojima se ističe značajan broj dela napisanih grafičkom notacijom.
Iako posvećen istraživanju i eksperimentu, njegovu muziku najčešće karakteriše spoj narodne baštine i avangarde.
Upitan jednom prilikom kako objašnjava to što se od narodne muzike “okrenuo” avangardi, odgovorio je: “Prvo, ne mislim da sam avangardan. Ja samo zapisujem svoje zvučne impresije i to bih istina mogao da činim kompromiserski u odnosu na klasičnu predstavu o muzici, ili da budem iskren. Ja sam se odlučio za ovo drugo”.
Kiralj je za svoju široku, raznovrsnu delatnost na polju muzike dobio mnogobrojna priznanja, među kojima je i Sterijina nagrada za scensku muziku.
Nastupu umetnica u okviru javnog snimanja emisije “Muzika mundana” prethodiće kratko predavanje o uticajima, uslovima i kompozicionim tehnikama prisutnim u klavirskoj i kamernoj muzici Kiralja.
Autorka emisije i voditeljka je Jovanka Beba Stepanović, muzička urednica RTV, a jedan od učesnika javnog snimanja biće i Oskar Pandi, muzički urednik Radija Novog Sada u penziji.
(SEEcult.org)
