Crteži Veličkovića u Art55

Izložba Vladimira Veličkovića, srpskog i francuskog slikara koji već decenijama živi i radi u Parizu, biće otvorena 1. oktobra u Galeriji Art55 u Nišu, a obuhvata crteže iz privatne kolekcije porodice Banićević, koji su nastali u periodu od 1962. do 1998. godine.

Reč je o najvećoj kolekciji Veličkovićevih crteža koja je do sada formirana. Iako je nastanak kolekcije vezan za spontano sakupljanje crteža, koji su pristigli sa različitih strana, postala je reprezentativna u smislu pregleda Veličkovićevog stvaralaštva tokom nekoliko decenija. Od 1962, kada datira najstariji crtež iz te zbirke, do najskorijeg iz 1998. godine, posmatrač može pratiti različite faze, razvoj i promene tehnike i sadržaja Veličkovićeve umetnosti, naveo je Davor Džalto u tekstu za katalog izložbe.

Kolekcija Banićević, kako je istakao, reprezentativna je na više načina.

“Porodica Banićević nas svojom sakupljačkom strašću podseća da nije neophodno biti vlasnik luksuznih nekretnina ili vrtoglavo visokih iznosa na bankovnim računima da bi neko krenuo u sakupljanje umetnosti i uživanje u istoj... Ovim svojim karakteristikama, kolekcija Banićević postaje reprezentativna kao jedan od mogućih modela savremenog privatnog kolekcionarstva u Srbiji”, naveo je Džalto, koji je kao odlike reprezentativnog karaktera kolekcije Banićević naveo i njen značaj u kontekstu Veličkovićevog stvaralačkog opusa, kao i u smislu postojanosti kvaliteta radova.

To je, kako je istakao Džalto, čini naročito vrednom, imajući u vidu da je “reč o radovima verovatno najznačajnijeg savremenog srpskog umetnika, i jednog od najznačajnijih evropskih slikara, koji ostaje veran tradicionalnim umetničkim medijima i figurativnom slikarstvu”.

Crtež, inače, ima poseban značaj za Veličkovića i njegov ukupan opus, pa je svojevremeno izjavio da bi možda mogao da prestane da slika, ali ne i da crta.

Džalto ukazuje u tekstu za katalog i na osnovne karakteristike crtačkog opusa Veličkovića, počev od preciznosti linije, njene disciplinovanosti i sigurnosti.

Te karakteristike nisu, međutim, u funkciji svaranja utiska bezbrižnosti, naivnosti ili lakoće, naročito ne “lakoće postojanja” koja je kao motiv često bila prisutna kod uticajnih predstavnika “klasične” slikarske moderne (u vidu, recimo, “radosti življenja”), naveo je Džalto, ističući da Veličkovićeve linije konstruišu crtež, uobličavaju određenu ideju i neretko proizvode uznemirujući efekat.

Veličkovićeva linija, kako je dodao, nije tek linija koja je krenula u (neobaveznu) šetnju, već daje izraz ideji, ne gubeći pri tome svoja karakteristična svojstva, uključujući naglašenu ekspresivnost.

“Veličkovićeva linija je zanimljiva, dinamična i bogata. Ona može biti jedva vidljiva, sasvim svedena i ujednačena, ili pak veoma nemirna, puna, i intenzivna. Ali bez obzira na veliku raznovrsnost, dinamičnost i ekspresivnost likovnih sredstava koje prepoznajemo na skoro svim Veličkovićevim crtežima, utisak koji stičemo je utisak jedne duboko zasnovane organizovanosti, sistematičnosti i refleksivnosti crtačke (takođe i slikarske) površine. Zbog toga, umesto da ide ‘u šetnju’, Veličkovićeva linija pokušava da učini nešto veoma zahtevno – da premosti čulni doživljaj, naglašene vizuelne i taktilne fenomene (bogatstvo teksture), i ideju”, naveo je Džalto, dodajući da je karakter Veličkovićevih crteža određen pokušajem da se premoste, sa jedne strane - uzbuđenje i zadovoljstvo koje osećamo kada pratimo dešavanja na površini papira (ili platna) i, sa druge strane, često uznemirujući motivi.

Uznemirenje ili anksioznost u Veličkovićevom opusu svojevrsna je metodologija koja shvata ozbiljnost egzistencijalnih pitanja sa kojima se suočavamo, kao i mesta stvaralačkog procesa unutar postojanja kom smo izloženi.

“Tako uznemirenje, sumornost, nekad i patetičnost (=snaga) prizora postaju sredstva izraza jednog suštinski humanog pa i optimističnog pogleda na svet. Uzimajući ozbiljno tragediju postojanja, kao i tragičnost stvaralačkog akta, postajemo sposobni da se sa tom tragičnošću uhvatimo u koštac i da pokušamo da stvaramo jednu drugačiju egzistenciju”, naveo je Džalto, navodeći kao indikativan u tom smislu motiv gavrana, koji je čest u Veličkovićevim radovima.

“Gavrani su svesno korišćeni kao, po Veličkovićevim sopstvenim rečima, ‘personifikacija zla’ i kao simbol ‘crnih oblaka’. Gavrani su ‘varljivi, nasilni, zlosutni i nagoveštavaju neka crna vremena’. Pa ipak, svesno ili ne, simbolika gavrana prevazilazi jedan, takoreći, egzistencijalni pesimizam koji posmatrači često povezuju sa Veličkovićevim slikarstvom. Ne odustajući od hvatanja u koštac sa tragičnošću i već naglašenom ozbiljnošću egzistencijalnih tema, zarad naivnog i krajne površnog optimizma, toliko čestog u savremenoj (pop) kulturi, korišćenje simbola gavrana može implicirati jedan drugačiji optimizam do kog se stiže proživljenom egzistencijalnom zabrinutošću. Gavran tu postaje zgodna metafora, s obzirom na njegovo dualno značenje, kao simbol tame, oblaka i egzistencijalnog pesimizma, ali i kao simbol iskonske mudrosti (Ananda gavran), onoga koji je svedok stvaranja sveta, koji ne beži od tragičnosti postojanja, raspadanja i smrti, ali koji istovremeno shvata i njihov smisao”, naveo je Džalto.

Osim preciznosti i stabilne konstrukcije crteža, Veličkovićev rad, kako je istakao Džalto, jasno se odvaja od većine egzistencijalističkoj filosofiji sklonih umetničkih tendencija sredine i druge polovine 20. veka i njegova sklonost ka figuraciji.

“Figuracija u kontekstu Veličkovićevog rada nije prosto nenaplaćeni dug tradiciji akademskog slikarstva, niti je zgodan izgovor za povratak različitim tradicijama kao načinu utemeljenja sopstvenog izraza, što je kao metodologiju legitimisala postmoderna. Pre mi se čini da je ova figuracija, zajedno sa drugim izražajnim elementima (poput linije), nešto što Veličkoviću pruža slobodu izraza, mogućnost za uobličavanje umetničkih ideja. Najbolja ilustracija ove poetike su pravo njegovi crteži, koji često kombinuju figuraciju i apstraktne formalne elemente (dijagrame, šeme, paralelne, gotovo matematički prezine linije i sl.). Ovo doprinosi kompleksnosti likovnog jezika dajući, s jedne strane, realističnost (supstancu, ontološki realizam) apstraktnim formama i oslobađajući, sa druge strane, figurativne forme mimetičkog determinizma (dajući im, drugim rečima, određeni apstraktni kvalitet)”, istakao je Džalto.

Izložbu u galeriji Art55 otvoriće Slobodan Radojković, a biće je moguće pogledati do 17. oktobra.

(SEEcult.org)