Disident kinematografije
Jugoslovenska kinoteka prikazuje od 21. do 23. juna šest filmova Hesusa Džesa Franka (Jesus Jess Franco, 1930-2013), španskog reditelja, scenariste, producenta, glumca i kompozitora, koji je napravio oko 200 filmova, a specifičnom stilom i senzibilitetom za izopačen seks, šokantni sadizam i nadrealan horor, stvorio je od sebe disidenta kinematografije i maestra filmske estetike.
Mini-retrospektiva jednog od najoriginalnijih filmskih autora u Muzeju Jugoslovenske kinoteke filmove obuhvata “Sadistični baron Von Klaus” (1962), “Nekronomikon” (1968), “Grof Drakula” (1970) sa Kristoferom Lijem (Christopher Lee) i Herbertom Lomom, “Vampiros lezbos” (1971), “Ljubavna pesma jedne opatice” (1977) i “Džek Trbosek” (1976) sa Klausom Kinskim i Džozefinom Čaplin (Josephine Chaplin).
Opus Hesusa Franka Manere, poznatijeg kao Hesus Franko ili pod amerikanizovanim imenom Džes Franko, može se posmatrati kao jedan veliki mozaik, bez jasnih granica između pojedinačnih ostvarenja i u kojem se izvrću i spajaju realnost i fantazija, požuda i iluzija, seks i krvoproliće.
U pitanju je fascinantna figura svetske kinematografije, veliki osobenjak koji je živeo samo za stvaranje filmova. Bio je previše umetnički nastrojen za klasičnu horor publiku, ali i previše krvav i jeziv za publiku sa umetničkim afinitetima, naveo je u programu Kinoteke Milan Todorović, jedan od reditelja i producenata filma “Zona mrtvih”.
Tačan broj filmova Franka se ne zna, jer je često koristio i veliki broj pseudonima.
Rođen 1930. godine u Madridu, gde je najpre završio školu klavira, a potom studirao pravo, Franko se nakon studiranja bavio pisanjem petparačkih romana. Zainteresavši se za sedmu umetnost, odlazi u Pariz, gde je na Sorboni studirao režiju. Na filmu je debitovao najpre kao kompozitor, a 1959. režirao je prvi film “Imali smo 18 godina”.
Njegova karijera dobija na poletu nakon kultnog grindhouse ostvarenja “Gritos en la noche” (1962), koje je dobilo bioskopsku distribuciju u Americi pod nazivom “The Awful Dr. Orloff”. Horor film o izopačenom doktoru koji otima mlade žene i koristi njihovu kožu da bi rekonstruisao lice svoje ćerke naišao je na pozitivne reakcije i, iako je u pitanju njegov “najnormalniji” film, jasan je autorski pečat specifičnog hipnotičkog vizuelnog stila. Određeni uspeh na američkim blagajnama postiže i filmom “Necronomicon” (1967), halucinantnom infuzijom umetničke kinematografije i realističnog sadomazohizma, koji se našao i u selekciji Berlinala, što mu je stvorilo internacionalnu reputaciju.
To mu omogućava saradnju sa renomiranim glumcima kakvi su Kristofer Li, Klaus Kinski, Herbert Lom, Džek Palans i drugi. Iz tog perioda se izdvajaju filmovi “The Blood of Fu Manchu” (1967) i “The Castle of Fu Manchu” (1968), u kojima naslovnu ulogu azijskog super-zloće igra Kristofer Li, zatim “The Girl From Rio” (1968), “Venus in Furs” (1968) i “Justine” (1969).
Jedna od najdoslednijih adaptacija Stokerovog romana je upravo Frankov “Grof Drakula” (1970) u kojem je naslovnu ulogu igrao Kristofer Li. Veoma brzo stiče reputaciju majstora psihodeličnog gotičkog horora.
Početkom 70-ih Franko se seli u Francusku da bi izbegao represiju koju je nad filmskom umetnošću sprovodio diktator Franko. I u tom periodu Džes Franko nastavlja aktivno da se bavi sedmom umetnošću, snimajući i po nekoliko filmova istovremeno, što je zbunjivalo i glumce koji nisu više znali u kojem filmu igraju.
Samo u periodu od 1971. do 1973. režirao je 24 ostvarenja!
Njegova karijera se kreće kroz horore, slešere, zombi filmove, ali pravi zaokret i ka sofkor i hardkor pornićima. Iako je snimio nekoliko veoma uspešnih niskobudžetnih horora u tom periodu, kao što su “Vampyros Lesbos” (1971) i “A Virgin Among The Living Dead” (1973), Franko postaje poznat pre svega kao autor porno filmova.
Katolička crkva ga je 70-ih proglasila, uz Luisa Bunjuela, najopasnijim filmskim autorom.
Iako se početkom 80-ih vratio horor žanru talasom zapaženih ostvarenja, kao što su “Bloody Moon” (1981) i “Oasis of the Zombies” (1982), i tokom te decenije najviše se bavio erotskim filmovima.
Umro je u 82. godini, a poslednji film režirao je godinu dana ranije “Al Pereira vs. the Aligator Ladies” (2012). Do kraja je, kako je istakao Todorović, ostao neumoran i neumoljiv filmski stvaralac, koji nije mogao da se zaustavi čak ni kada su mu presušili izvori finansiranja, kada su mu filmovi bili zabranjivani, cenzurisani, preimenovani…
U okviru retrospektive Frankovih filmova u Kinoteci, 22. juna o njemu će govoriti filmski kritičar i publicista Nenad Bekvalac, koautor emisije i programa “Šok koridor”.
Prema rečima Bekvalca, Frankovi filmovi su u većini slučajeva samo njemu razumljivi. Niko mu ne može oduzeti uticaj koji je imao na evropsku kinematografiju i na određene autore. Čovek za čiji je “Necronomicon” Fric Lang rekao da je remek delo erotskog filma, nikako ne može biti loš autor. U pola veka snimanja filmova, Frankovi filmovi su se drastično menjali, nakon sredine 80-ih većina ih je gotovo negledljiva. Ali, uspeo je da pokaže da taj početni žar i genijalnost nisu nestali, kada je odlučio da uđe u trag izgubljenom materijalu “Don Kihota” Orsona Velsa i uradi novu verziju. Trenutno kruži samo po festivalima, oni koji su uspeli da je vide na tim specijalnim projekcijama kažu da ga ni sam Vels ne bi uradio drugačije.
Sajt Jugoslovenske kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
