Ivan Picelj na Cetinju
Crnogorska galerija umetnosti “Miodrag Dado Đurić” na Cetinju predstavlja od 6. oktobra reprezentativan izbor radova istaknutog hrvatskog slikara, vajara, dizajnera i grafičara Ivana Picelja, jednog od suosnivača grupe Exat 51 i jednog od ključnih aktera pokreta Nove tendencije.
Izložba “Ivan Picelj: 1951–2011” obuhvata izbor dela (slika, grafika, reljefa, plakata) iz javnih i privatnih kolekcija - Moderne galerije Zagreb, Muzeja savremene umetnosti iz Zagreba, Muzeja moderne i savremene umetnosti iz Rijeke, FZ Collezione, Cervia iz Italije, kao i Vesne Požgaj Hadži i Đanina Božića.
Picelj nije bio samo slikar, grafičar, dizajner, stvaralac reljefa i objekata, nego i aktivan kulturni promoter, posebno delotvoran u povezivanju vlastitog kulturnog okruženja s međunarodnim, bez obzira radilo se o ličnim umetničkim interesnim sferama, ili o književnosti i pozorištu, ili o džez muzici, kojoj je bio naročito sklon, navela je u katalogu koji prati izložbu kustoskinja i istoričarka umetnosti dr Jerica Ziherl.
“Možemo se složiti sa sintagmom da je Ivan Picelj bio Gospodin u umetnosti, kako ga je imenovao njegov kolega i prijatelj Getulio Alviani. Podjednako vezan i za Zagreb, i za Pariz, Picelj je bio poznat po otmenosti poteza, po umerenosti i uglađenosti u postupcima, po zadovoljstvu učenja i podučavanja, po istančanoj i tankoćutnoj kulturi, po dostojanstvu postojanja. Pripadao je onoj ujetničkoj estetici i etici koja seže od povesnog konstruktivizma, geometrijske apstrakcije do neokonstruktivizma druge polovine 20. veka”, podetila je Jerica Ziherl, ističući da je Picelj bio “čovek avangarde, one inteligentne i nikad destruktivne, naprotiv uvek snažno konstruktivne”. Takvim poimanjem umetnosti i svetonazora, kako je dodala, Picelj je bio jedan od najuglednijih protagonista ne samo hrvatske, nego i evropske savremene umetnosti druge polovine 20. stoljeća.
Ivan Picelj, Površina dLN7, 2005, privatno vlasništvo, foto: Vladimir Bugarin
Rođen 1924. godine u Okučanima, a preminuo 2011. u Zagrebu, Picelj je bio jedan od najuglednijih hrvatskih umetnika međunarodne reputacije koji je svoj likovni izraz uspešno ostvarivao u različitim medijima. Odlikovao se specifičnom i ličnom egzaktnom imaginacijom dosledno prisutnom u brojnim područjima i disciplinama – u slikarstvu, objektima, reljefima, grafici, oblikovanju, tipografiji i crtežima.
Bio je pionir geometrijske apstrakcije na kulturnim prostorima bivše Jugoslavije, a posebno je istaknut njegov doprinos na području grafičkog oblikovanja i razvoju vizuelne kulture.
Studirao je na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu između 1943. i 1946. godine, kada napušta studije i počinje da stvara kao samostalan umetnik. Još tokom studija osnovao je sa Aleksandrom Srnecom i Ivanom Kalinom grupu IPIKAS, a umetničko delovanje započeo je 1948. godine, kada je, u saradnji s Vjenceslavom Rihterom i Srnecom, a kasnije i sa Zvonimirom Radićem, radio na postavci umetničkih, didaktičkih i privrednih izložbi, te učestvovao u projektovanju i realizaciji jugoslovenskih izložbenih paviljona za svetske sajmove u Stokholmu, Beču, Hanoveru, Torinu, Čikagu i Parizu.
Picelj je 1951. godine sa slikarima i arhitektama osnovao grupu EXAT 51 (Eksperimentalni atelje 51) koja je svoj program objavila na godišnjem sastanku Udruženja likovnih umetnika Hrvatske i podstakla brojne napade zagovornika tradicionalne umetnosti.
Elementarna geomerija, 1974, obojeni mediapan, privatno vlasništvo, foto: Vladimir Bugarin
Članovi grupe EXAT 51 izlagali su 1952. godine u Piceljevom zagrebačkom stanu. Iste godine Picelj je sa Srnecom i Božidarom Rašicom učestvovao na 7e Salon des Réalités Nouvelles u Parizu, što je prvo izlaganje umetnika iz tadašnje Jugoslavije u inostranstvu bez posredovanja države.
Početkom 1953. godine je sa Vladom Kristlom, te Srnecom i Rašicom, izlagao u Društvu arhitekata Hrvatske, a u martu iste godine u Galeriji grafičkog kolektiva u Beogradu - na tada prvim javnim izložbama geometrijske apstrakcije u tadašnjoj Jugoslaviji.
Sa Srnecom i Vojom Bakićem je 1959. godine izlagao u galeriji Denise René u Parizu i od tada je sa tom galerijom uspostavio dugogodišnju suradnju.
Od 1954. godine i osnivanja Gradske galerije savremene umetnosti u Zagrebu (danas Muzej savremene umetnosti), započela je dugogodišnja saradnja te institucije s Piceljom. Od 1956. do 1983. oblikovao je izložbene plakate, od 1960. do 1986. kataloge, te osnovnu tipografiju i logo do 1998. godine.
Učestvovao je 1955. godine u organizaciji prve izložbe industrijskog dizajna u Zagrebu, a godinu dana kasnije bio je i jedan od osnivača Studija za industrijsko oblikovanje (SIO).
Ivan Picelj, oblikovanje plakata, 1962, privatno vlasništvo, foto: Vladimir Bugarin
Picelj je 60-ih godina usvojio savremenu grafičku tehniku svilotiska i bio je jedan od najistaknutijih članova unutar tzv. zagrebačke škole serigrafije. Autor je brojnih grafičkih mapa.
Oblikovao je brojne publikacije, kao što su knjige u izdanju Grafičkog zavoda Hrvatske, Matice hrvatske i izdavačke kuće Znanje. Oblikovao je i niz plakata, uglavnom za muzejske i muzičke institucije u Zagrebu. Takođe, oblikovao je logotipove i znakove, te grafički uređivao revije, časopise i prospekte – ukratko, zaslužan je za pionirsku ulogu promovisanja nove estetike oblikovanja u Hrvatskoj, navedeno je u tekstu povodom izložbe na Cetinju koju organizuju Narodni muzej Crne Gore, Muzej – Museo Lapidarium iz Novigrada i Umetnička galerija Dubrovnik.
Takođe, početkom 1960-ih, Picelj je uz Almira Mavigniera i Božu Becka, bio jedan od glavnih utemeljivača pokreta Nove tendencije – niza međunarodnih izložbi konstruktivne i kinetičke umetnosti u zagrebačkoj Galeriji savremene umetnosti (1961-1973).
Picelj nije bio samo aktivan učesnik Novih tendencija, već i agilni promoter kulture i umetnosti vizuelnog istraživanja. Njegov angažman kretao se od organizacije izložbi na kojima i učestvuje, preko rada u uredništvu časopisa “bit international”, pa sve do dizajniranja plakata i publikacija vezanih uz Nove tendencije. U tom razdoblju stvorio je serije programiranih dela u kojima je istraživao granice vizuelne percepcije, te matematički zasnovanog ritma.
Slikarskim, grafičkim i grafičko-tipografskim segmentima dizajnerskog opusa, Picelj je na mlađe generacije hrvatskih umetnika preneo postulate neokonstruktivizma, estetike Bauhausa, minimalizma i konceptualnih istraživanja.
Povodom njegovog 60-godišnjeg delovanja na hrvatskoj i inostranoj likovnoj sceni, Hrvatska pošta je 2006. izdala marku s njegovim ranim radom Kompozicija Tyma 3 iz 1959/1960. U pratećem tekstu navedeno je bilo da je Picelj jedan od najvećih boraca za dostojanstvo i inventivnost geometrijske apstrakcije na evropskim prostorima.
Picelj je izlagao u brojnim međunarodno priznatim izložbenim institucijama u zemlji i svetu, te učestvovao na izložbama kao što su Bijenale u Veneciji (1969, 1972), A Century of Avant-garde Art in Middle and Eastern Europe (Bon, 1994), Constructivism and Kinetic Art (Zagreb, 1995), Ivan Picelj – Graphic Art Opus 1957–2003 (Ljubljana, 2003), Picelj, galerija Denise René (Rive Gauche, Pariz, 2008).
Njegovi radovi danas se nalaze u zbirkama važnih svetskih muzeja, kao što su Victoria & Albert Museum u Londonu, Centar Georges Pompidou u Parizu, Muzej Boijmans u Roterdamu, Wilheim Lehmbruck Museum u Duisburgu, Muzeum Sztuki Łodz u Lođu, te Muzej moderne umetnosti u Njujorku.
Izložba će biti otvorena do 6. novembra, a kustoskinja Jerica Ziherl održaće 7. oktobra stručno vođenje kroz postavku.
Program je realizovan uz podršku Ministarstva kulture Hrvatske, Grada Zagreba, Grada Novigrada – Cittanove i Grada Dubrovnika.
Nakon Crne Gore, izložba “Ivan Picelj: 1951–2011” gostovaće u Umetničkoj galeriji Dubrovnika.
(SEEcult.org)
